Alex van Warmerdam is een filmmaker met een geheel eigen stijl. Abel, De Noorderlingen, De Jurk en Kleine Teun speelden zich stuk voor stuk af in benauwd kneuterige, uiterst Nederlandse sferen. Met zijn nieuwe film Grimm gaat hij voor het eerst, in ieder geval voor een halve film de grens over. Aan zijn absurdistische, gortdroge humor wordt een Spaans soort surrealisme toegevoegd.
De titel suggereert al wat voor een film het is: een grimmig sprookje. Jacob en Marie zijn wat ouder dan hun lotgenoten Hans en Grietje (hoe oud waren die eigenlijk?), maar worden net zo hard door hun werkeloze vader gedumpt in het bos. Het begin van een bizarre reis. Sprookjes zitten altijd vol geweld en seks, maar houden het tegelijk lekker in het vage voor de kinderen. Grimm heeft als kijkwijzertje 16, want de gruwelen worden hier expliciet gemaakt, of het nu om seksueel, psychisch of gewoon fysiek geweld gaat. Jacob wordt niet vetgemest maar moet, met het geweer op het hoofd gericht, aan de slag om de boerin seksueel te bevredigen, daar waar haar man faalt. Ze ontsnappen op slapstickmatige wijze, en gelukkig staat er een brommertje klaar.
Jacob vindt in zijn jas een briefje van zijn moeder, waarin ze haar kinderen maant naar haar broer in Spanje te gaan. Dat doen ze op een manier die alleen in een sprookje bestaat: je rijdt onder een viaduct door en aan de andere kant bevind je je plots een Spaanse woestijn. Van het droge Hollands-absurdisme uit van Warmerdam’s eerdere werk komen we in een merkwaardige thriller. Oom is dood, maar Marie wordt verliefd op een Spaanse chirurg. Jacob tart deze Diego uit immense jaloezie. Vervolgens belanden we nog in een western-pastiche, vooral bepaald door de prachtige, voor dit genre gebouwd spookdorp dat in Spanje aangetroffen werd.
Alles is even strak en plastisch vormgegeven als altijd bij van Warmerdam, maar wat het verhaal niet heeft is een logische, eenduidige structuur. Het zijn losse brokken met onderling zeer verschillende stijlen, gescheiden door bijzonder ruwe overgangen. Het verhaal heeft niet echt een plot, en wordt aan het eind door Marie uitgeblazen als door een olifant. Daarover vallen sommige kijkers. Conventies zijn er echter voor van Warmerdam om doorbroken te worden, dus in plaats van te klagen over het ontbreken van een logische verhaallijn is het beter de nadruk te leggen op wat de film wèl biedt.
Dat is op de eerste plaats fantastisch spel, van de hoofdrolspelers Halina Reijn en Jacob Derwig, al zijn de bijrolletjes van Frank Lammers, Annet Malherbe, Johan Leysen en Jaap Spijkers ook erg fraai. Kolderieke scènes die de mens als een merkwaardig wrede diersoort te kakken zetten, met al zijn bizarre driften en onhebbelijkheden. Dat is eerst lachen, soms ongemakkelijk, en dan denken over wat hier nu weer mee bedoeld is. Kortom, een bijzonder rijke, onstuimige film, vol verrassende details. Een aanwinst voor de Nederlandse cinema.
De film kwam met veel financiele problemen tot stand. Nu de fiscale voorzieningen waarmee het produceren van films gestimuleerd werd zijn stopgezet zal het er voor eigenzinnige filmauteurs als Alex van Warmerdam niet gemakkelijker worden films te maken. Hij heeft als graficus, musicus en theatermaker nog voldoende andere talenten om aan de slag te kunnen blijven, maar het zou toch wel doodzonde zijn als we verstoken bleven van een vervolg van zijn filmoeuvre.
Aanvullende informatie:
Nederland, 2003
Speelduur: 99 minuten
Regie, scenario en muziek: Alex van Warmerdam
Productie: Marc van Warmerdam
Camera: Tom Erisman
Montage: Stefan Kamp
Art direction: Miquel Lopez Pelegrin
Met: Halina Reijn, Jacob Derwig, Carmelo Gómez, Elvira Mínquez, Ulises Dumont, Frank Lammers, Annet Malherbe, Johan Leysen, Jaap Spijkers
Beeld: 16:9, anamorf
Geluid: Dolby Digital 5.1
Taal: Nederlands/Spaans
Ondertiteling: Nederlands en Frans
Uitgave: A-Film www.a-film.nl
Website productiemaatschappij Graniet film: www.granietfilm.nl
