Caroline Stam, Gerd Türk, Stephan MacLeod, Peter de Groot, Charles Daniels, Bas Ramselaar; Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veldhoven
De kerken, voor zover ze er nog staan, lopen steeds verder leeg, behalve wanneer er muziek gemaakt wordt. De belangstelling voor de passiemuziek in de paastijd neemt ieder jaar toe. De Nederlandse Bachvereniging speelt een grote rol in dit fenomeen, met de jaarlijkse uitvoeringen van de Matthäus passion in de Grote Kerk van Naarden. Onder leiding van Jos van Veldhoven is de Bachvereniging uitgegroeid tot een centrum van onderzoek en authentieke uitvoeringspraktijk.
Om ook thuis het lijdensverhaal muzikaal te kunnen (her)beleven verscheen de versie van Johannes in een gelijksoortige verpakking als het prachtige Christmas Oratorio van een dik jaartje geleden. Wederom dus een samenwerking met het museum Catharijneconvent, dat passende stukken uit haar collectie middeleeuwse kunst uitzocht. Het 192 pagina`s tellende gebonden boekje dat deze dubbele hybride SA-CD vergezelt oogt als een volwaardige kunstcatalagus.
Was de kerstuitgave in rood pluche verpakt, ruw hout is het materiaal dat bij het lijdensverhaal past. Geen echt fineer, maar wel zeer levensechte fotografie op karton. Ik kan me, tussen haakjes, uit een redelijk ver verleden een LP van The Durutti Column herinneren die in grofkorrelig schuurpapier verpakt was. De audiofiel kan zich het horrorscenario voorstellen wat dit met het vinyl deed - een kartonnen doosje is wel zo praktisch en zeker niet minder mooi.
Het is weer een waar genot om met het boekje in de hand de muziek, in een perfecte geluidskwaliteit en een dito uitvoering te ondergaan. Naast illustraties met toelichting bevat het boekje de gezongen teksten, en boeiende toelichtingen in vier talen, waaronder ook Nederlands. Naast twee verhalen over de muziek is er een kunsthistorisch essay van Guus van den Hout, over de manier waarop het lijden van Christus in de loop van de tijd verbeeld is.
De vormgeving mag vertrouwd zijn, de muziek is dat zeker niet. We horen namelijk een nieuwe reconstructie die musicoloog Pieter Dirksen vervaardigde van de vroegste van de vier versies die Bach vervaardigde van het werk, uit 1724. Wat daaraan het meest opvalt is dat de bezetting minimaal is, zowel instrumentaal als vocaal. De gebruikelijke koren ontbreken; er zijn slechts tien vocalisten, verdeeld in solisten (concertisten), zes in getal, en zogeheten ripienisten, die de solisten versterken. De solisten zingen gewoon mee in de koorpartijen, wat de eenheid sterk vergroot.
Instrumentaal bestaat de bezetting uit een strijkkwartet, aangevuld met een Viola da Gamba, een contrabas, en twee hobo’s, orgel (bespeeld door Pieter Dirksen zelf), klavecimbel en een theorbe (een grote luit). Een orkest van elf man dus met een bijzondere continuo bezetting. Opvallend is dat de traverso’s, de barokfluiten die wel latere versies van de Johannes opsieren, hier ontbreken. Het weglaten van de fluiten benadrukt de dissonante sfeer van het openingskoor. De kleine bezetting, waarbij stemmen niet gedubbeld worden, versterkt het kamermuziekachtige karakter van de Johannes Passion. Overigens is Jos van Veldhoven zo enthousiast over de mogelijkheden van Bach in kleine bezetting dat hij volgend jaar ook de Matthäus in een oerversie gaat brengen.
Hopelijk heeft het Catharijneconvent nog wat plaatjes over en wordt dat weer zo’n mooi pakketje SACD’s. Want wat deze opname biedt aan helderheid, soepelheid en muzikaal plezier brengt is sensationeel. Een absolute aanrader voor iedereen die van mooie dingen en van mooie muziek houdt. En welke hifi-liefhebber doet dat niet?
Aanvullende informatie:
Speelduur: 37:13 + 74:22
Hybride SACD, 5.0 surround, DSD opname
Label: Channel Classics (CCS SA 22005) www.channelclassics.com
Museum Catharijneconvent www.catharijneconvent.nl
Bachvereniging www.bachvereniging.nl
Distributie: Codaex
