Road movies is het genre bij uitstek waar filmmaker Tony Gatlif mee uit de voeten kan. Hij heeft aan een dun verhaallijntje genoeg om spontaan aan het filmen te slaan en juist de essentie van wat hij wil zeggen te ontdekken in de beelden die hij op reis bij toeval aantreft. Het leverde hem met Exils de prijs voor de beste regie op bij het filmfestival van Cannes.

Gatlif verliet zelf in 1964 Algerije om zich in Parijs te vestigen. Net als hij zijn de hoofdpersonages in de film ballingen, buitenstaanders die zich nergens meer echt thuis voelen. Naïma (Lubna Azabal) en haar geliefde Zano (Romain Duris, ook te zien in Gadjo Dilo) hebben beide een bijna vergeten band met Algerije en leggen de reis van Gatlif omgekeerd af, door Spanje en Marokko naar Algiers. Zoals altijd in road movies gaat het niet alleen om een fysieke reis, maar vooral ook om een psychologische tocht van de personages. De aanleiding lijkt niet meer dan een spontane inval, maar gaandeweg ontdekken Zano en Naïma veel over de rol die hun herkomst op ze heeft, hoe ver ze er ook vanaf staan.

Gatlif snijdt veel en grote problemen aan, maar blijft een romantische optimist. Tegenslagen tijdens de reis vallen als terloopse terzijdes in het niet bij de vitale, onstuimige erotiek van de twee jonge geliefden en de emotionele muziek van de culturen die ze tegenkomen. Het hoogtepunt wordt gevormd door een langdurig soefi zuiveringsritueel, waarbij vooral Naïma volledig in extase raakt.

Het is gemakkelijk om Gatlif een naïeve kijk te verwijten op etnische problemen van migranten. De geliefden kunnen dan aan het eind van de tocht gezuiverd zijn, maar of ze dat verder brengt is maar de vraag. Het mooie is dat de beelden en de muziek, die beide in perfecte kwaliteit op de DVD staan, je zodanig meeslepen dat dit soort bedenkingen totaal niet opkomen. Het gaat om de magie van de schoonheid van het moment, dat waar rationele bedenkingen geen vat op hebben. Juist die magie wordt perfect opgeroepen.

De 23 minuten durende making of, getiteld ‘Sur les traces d’Exils’, bestaat uit opnames op de set, die laten zien wat Gatlif bedoelt als hij zegt dat hij ‘live’ filmt (analoog aan live muziek). Hij bouwt een enorme intensiteit op, of het nu om dramatische handelingen of om muziekopnamen gaat. De muzikanten worden net zo intensief geregisseerd en gedirigeerd als de acteurs, want muziek is bij Gatlif als altijd de kern van de film. Naast de hypnotiserende soefi dans is er weer prachtige flamenco, net als in Vengo, en Franse protestpop, kortom een schitterende en afwisselende soundtrack waarin Gatlif een grote rol speelde als medecomponist. Als bij al zijn films is de CD met de soundtrack een aanrader, met de emotieknop continu in maximale stand.

Bij de trailers van andere verkrijgbare Gatlif films, zoals Vengo en Swing, valt ook een aankondiging van zijn veel geroemde maar weinig vertoonde muziekdocumentaire Latcho Drom op. Dit overzicht van varianten van zigeunermuziek is iets om naar uit te kijken!

Aanvullende informatie:
Frankrijk, 2004
Productie, scenario en regie: Tony Gatlif
Camera: Céline Bozon
Montage: Monique Dartonne
Muziek: Tony Gatlif, Delphine Mantoulet
Met: Romain Duris, Lubna Azabal, Leila Makhlouf, Habib Cheik
Beeld: 1:2,35 (cinemascope) in anamorf 16:9 frame
Geluid: Dolby digital 5.1 en 2.0
Filmdistributie: Contact Film htpp://www.contactfilm.nl
Uitgave DVD: de Filmfreak htpp://www.filmfreaks.nl
Website: http://www.pyramidefilms.com/exils/