Componisten gaan vaak niet met pensioen. Niet zelden werken ze door tot hun dood. Dan blijven er onvermijdelijk halve werken liggen. Zo ook bij Alfred Schnittke, die niet de pensioenleeftijd bereikte maar vanwege tal van beroertes wel al heel lang in de WAO had gekund. Het ontcijferen en uitwerken van de notities voor zijn negende symfonie, geschreven met de dood in de ogen, was een monnikenwerk.
Enkele weergaven van pagina’s uit het manuscript illustreren de omvang van dat karwei. Door verlamming was Schnittke aangewezen op zijn linkerhand, en die was duidelijk erg onvast. De schots en scheve krabbels vol doorhalingen zien er uit als een diffuse brei. Nikolai Korndorf werd door Schnittke’s weduwe benaderd, maar hij overleed kort nadat hij aan het werk begonnen was.
Uiteindelijk werd Alexander Raskatov bereid gevonden de symfonie tot een speelbaar stuk te maken. Hij voegde er meteen een eigen werk aan toe. Niet bedoeld als plaatsvervangend slotdeel, maar wel geïnspireerd op het werk van Schnittke en de veronderstelling dat er best net als bij Beethoven een vocaal slotdeel van de negende had kunnen zijn.
De drie delen van de symfonie zijn verre van ‘easy listening’. Al snel worden de serene strijkers die het werk openen doorkruist door dissonanten. Het combineren van elementen die je niet in elkaars nabijheid verwacht is typerend voor Schnittke, ook in zijn laatste werk. In plaats van het citeren van herkenbare zaken is hij in zijn late werken vooral abstract en navrant, wat de muziek iets ongemakkelijks geeft. Het meest overtuigend is het eerste deel, dat langer duurt dan de andere twee samen.
In Nunc Dimittis wordt de Philharmonie van Dresden vergezeld door mezzosopraan Elena Vassilieva en het Hilliard Ensemble. Zij zingen teksten van de monnik Silouan en van Joseph Brodsky. Het stuk van Raskatov ter nagedachtenis aan Alfred Schnittke heeft een mooi serene, haast onwereldse sfeer, die sterk afwijkt van de grimmige symfonie die er aan vooraf gaat.
Aanvullende informatie:
Speelduur:
Dresdner Philharmonie / Dennis Russell Davies, conductor / Elena Vassilieva mezzo-soprano / The Hilliard Ensemble
Alfred Schnittke (1934-1998): Symphony No. 9 (1997/2006), Reconstruction of the manuscript: Alexander Raskatov
Alexander Raskatov (*1953): Nunc dimittis, In memoriam Alfred Schnittke (2007) for mezzo-soprano, men’s voices and orchestra
Label: ECM New Series
