Neil Young and Crazy Horse - Greendale

Ouder worden en relevant blijven, het is een lastige combinatie als je popmuzikant bent. Grapjes als `Rock and Rollator`, naar aanleiding van de laatste tournee van de Rolling Stones, zijn tekenend voor dit fenomeen. Als grote uitzondering op de regel dat met de jeugd ook de inspiratie verdwijnt wordt vaak Neil Young (1945) genoemd. Al bijna veertig jaar blijft hij uiterst productief, met als gevolg een gigantische discografie. En hoewel zijn werk uit begin jaren zeventig nooit echt overtroffen is, blijft het iedere keer weer een verrassing waar hij nu weer mee voor de dag komt. Niet iedere plaat is even geslaagd of geïnspireerd, maar hetzelfde zijn ze nooit. Stemgeluid en gitaarstijl, beiden weerbarstig alsof ze steeds een andere kant uit willen dan het liedje en slechts met grote moeite in bedwang gehouden worden, zijn ondanks vele imitaties uit duizenden te herkennen. Maar de aanpak is per plaat totaal verschillend, door instrumentale bezetting of genre. De nieuwe Neil Young kan even goed suikerzoete countryliedjes als een ondoordringbare herriemuur van gitaarfeedback bieden.

Hoewel op Greendale als altijd slordig en haast terloops gespeeld wordt - de liedjes komen zoals ze komen, zegt Young ergens, hij acht zichzelf nauwelijks van invloed op zijn eigen werk - valt niet te ontkennen dat hij dit keer wel echt zijn best gedaan heeft iets bijzonders neer te zetten. Een ambitieus, in zijn omvang en veelvormigheid uniek multimedia project. Want wat is Greendale allemaal wel niet.

Het product wordt op de markt gebracht als een CD, optioneel met DVD erbij. De CD is een hele lange: ruim 78 minuten. De tien nummers zijn nauwelijks liedjes in de traditionele zin van het woord. Het is eerder een verhaal in tien hoofdstukken, over drie generaties van een familie in het plaatsje waarna het project genoemd is. De DVD biedt een integrale live uitvoering van Greendale door Neil solo, opgenomen in Dublin. De Amerikaanse tournee, met Crazy Horse, kende een nadrukkelijk theatraal element. Acteurs speelden de rollen van de personages, en playbackten de door Young gezongen teksten. Een soort karaoke opera, waarvan ook nog een DVD schijnt te volgen. Een volwaardig onderdeel is het vergeeld ogend boekje, zo dik dat als je het eenmaal uit het doosje gepeuterd hebt, je het er onmogelijk meer terug in krijgt. Naast de naïeve, stripachtige illustraties van James Mazzeo is er bij ieder nummer een uitvoerige, zeer laconiek geschreven uitleg die zich als een proza tegenhanger van de songteksten laat lezen. Deze stukken komen in grote lijnen overeen met de praatjes tussen de nummers bij het optreden op de DVD, daar begeleid door ploinkjes op de gitaar. Die songteksten zijn te downloaden van de website www.neilyoung.com die integraal onderdeel van het project uitmaakt. Naast verdere toelichtingen is er ook een stamboom te vinden van de personages uit het verhaal, met hun persoonlijke achtergronden.

Dan nu het verhaaltje. Waar gaat Greendale eigenlijk over. Wel, over het plaatsje Greendale, meer in het bijzonder de wederwaardigheden van de daar gevestigde familie Green. In de eerste nummers worden er een paar leden voorgesteld. Earl en Edith wonen even buiten de stad met hun dochter Sun, op de ranch Double E. Earl maakt schilderijen die niemand hebben wil. Sun wil artiest worden en is begaan met de natuur, met name die van Alaska. In de stad duikt regelmatig de duivel op. Het ene moment is er nog niks aan de hand, het volgende, in het vierde nummer, schiet Sun`s neef Jed ineens een agent neer als hij aangehouden wordt. Jed in het gevang, en het dorp overspoeld door televisiejournalisten en de FBI. Opa maakt zich dermate boos dat hij er in blijft, Earl`s psychedelische schilderijen vinden ineens aftrek en Sun ontpopt zich als een bezeten activiste, met megafoon en al. In de grootse finale Be the rain gaat ze met ene Earth Brown naar Alaska, om ecosystemen en de wereld te redden. Ik bedenk me ineens dat de hippie met de linzensoep bij The Young Ones ook Neil heette.

De eerste indruk bij het beluisteren van Greendale is: saai. De nummers houden, eenmaal begonnen, niet meer op, allemaal in hetzelfde trage tempo. Melodieen zijn schaars en een enkele uitzondering daargelaten weinig memorabel. Maar de plaat groeit per draaibeurt gestaag, zeker als je de teksten volgt en je mee laat nemen in de trage, eenvoudige wereld van Greendale. De DVD helpt hierbij zeer, en is wellicht nog geslaagder dan de CD zelf. Het verdient in ieder geval aanbeveling eerst de DVD te bekijken, met de (Engelse) ondertitels aan. De akoestische versies van het optreden zijn beter te volgen, nemen je meer mee het verhaal in, zeer geholpen door de lange, laconieke en nu en dan zeer komische introducties. Het concert gaat er uiterst relaxt aan toe en Young relativeert charmant alle hoogdravende pretenties die al snel aan een project als dit dreigen te kleven weg. Neil Young gitaar zien spelen is altijd een genot op zich, ook als het een akoestische is. Een totaal eigen stijl.

De versies op de uitstekend klinkende HDCD zijn bijna allemaal elektrisch, met de ritmesectie van Crazy Horse, bassist Billy Talbot en drummer Ralph Molina. Zij leggen een simpele basis, vooral een kwestie van stug volhouden. Gitarist Frank "Poncho" Sampedro is niet van de partij, zodat de bekende gitaarduels hier niet aan de orde zijn. Ze zouden de aandacht maar afleiden. Het gaat hier om het verhaal. De band ronkt er niet minder door, in een zompige, ouderwets rockende  stijl. Er is een kort akoestisch nummertje, en eentje waarop het aloude harmonium van stal gehaald wordt. In het slotnummer scheppen toegevoegde geluiden bijna de sfeer van een hoorspel.

Al met al kom ik tot de conclusie dat Neil Young met Greendale aangetoond heeft dat hij op zijn oude dag inderdaad in staat is zeer relevant nieuw werk aan zijn imposante oeuvre toe te voegen. Helemaal Neil Young, maar toch weer anders dan hij ooit eerder gedaan heeft. Totaal doorleefd, helemaal zichzelf. Dat is het mooie van een artiest die de tijd genomen heeft zijn talent tot volledige wasdom te laten komen, zonder af te stompen. Een troostrijke gedachte dat dat kan.

Over de CD/DVD:
CD: 10 tracks, 78:24, HDCD
DVD: Live at Vicar St. 105 minuten, beeld 16:9, geluid dts, dolby digital 5.1 en 2.0, Engelse ondertiteling.
Label: Warner/Reprise
Website: www.neilyoung.com