The Return van Andrej Zvyagintsev is een van de mooiste en belangrijkste films van de laatste jaren. Een simpel verhaal met klassiek allure, over een vader die terugkeert naar zijn zonen, maar zodanig verteld dat het mythische proporties krijgt. Perfect spel van de hoofdrolspelers, indrukwekkend vastgelegde natuur en een subtiele, passend diepgravende soundtrack. Dit alles op exemplarische wijze op DVD gezet, maakt The Return tot een must voor de filmliefhebber.

Het verhaal is tegelijk eenvoudig en onbegrijpelijk. Dat komt omdat je het op verschillende niveaus kunt bekijken. Ik heb de film nu drie keer gezien, en steeds vallen weer nieuwe dingen op. De donderslag die samenvalt met het uitvallen van een buitenboordmotor. De gebeurtenissen zijn simpel, maar door de manier waarop het verhaal verteld wordt is meteen duidelijk dat hier veel meer aan de hand is. Veel informatie over de personages wordt achtergehouden, zodat de kijker alle ruimte heeft zelf inhoud te geven aan het materiaal.

De overweldigende natuurkrachten en de intensiteit van het spel geven aan dat we een spel op leven en dood aanschouwen, dat veel verder strekt dan de personages die we zien ploeteren.

De film begint met een complex aan oergevoelens. Een groepje jongens wil niet voor elkaar onderdoen bij een springtoren in een meer. De jongste van de twee broers die we volgen durft niet te springen, waarop hij vernederd in de kou op de toren blijft zitten tot zijn moeder hem komt halen.

De oudste broer is ambivalent: hij wil zijn broer wel helpen maar zijn vrienden zijn ook belangrijk. Hun relatie is gekenmerkt door rivaliteit, waarbij de jongste met zijn norse gezicht de opstandige van de twee is. Dat blijkt ook wel als ze thuis met een verrassing geconfronteerd worden. Er ligt een man te slapen, moeder zegt dat het hun vader is. Ze checken even een oude foto, de man is immers twaalf jaar weg geweest. Het blijkt een stugge, strenge kerel, over wie we nauwelijks iets te weten komen. Hij moet wel regelmatig telefoneren, alsof hij opdrachten doorkrijgt. Hij neemt de jongens mee op een reis, die eindigt op een eiland. Onderweg probeert hij ze in een paar dagen op Spartaanse wijze op te voeden tot man. Hij geeft ze verantwoordelijkheden die ze niet aan kunnen, en straft genadeloos. De conflicten met de jongste lopen dan ook hoog op.

De mystieke kant van de film vindt haar hoogtepunt in een kistje dat de vader opgraaft. Het wordt meegenomen op de barre tocht, die op dramatische wijze eindigt. Wat er in het kistje zit komen we niet te weten, ook niet in de talrijke extra’s die op de DVD staan. Alleen bij wijze van grap wordt geroepen dat het de Gouden Leeuw moet zijn geweest, die de film zou winnen in Venetie. De meer dan een uur durende ‘making of’, het half uur ruw achtergrondmateriaal of het interview met de regisseur bieden veel achtergrondinformatie maar weinig uitleg over de bedoelingen. Die zouden ook de kijker maar beknotten in de interpretatiemogelijkheden. Wel geeft Zvyagintsev toe dat de religieuze interpretaties die gegeven werden in zijn ogen belangrijk zijn. De insteek dat de vader god of diens afgezant is, die de mensheid na lange tijd weer eens opzoekt, ligt voor de hand en bied interessante perspectieven om de film op een andere manier te snappen.

The Return is een uniek kunstwerk, dat diep emotioneel raakt, vaak zonder dat je precies weet waarom. Bovendien is de film esthetisch een juweeltje. Zowel van opbouw – begin en eind op de toren – als qua beelden. Neem alleen al de fotoserie van Vladimir Misjoekov die de film besluit, als ware het de foto’s die de jongens tijdens hun reis namen, terug in de tijd, hun vroege kinderjaren in. Volgens de regisseur zijn de foto’s ook bedoeld voor de kijker als gelegenheid tot loutering, door de opgeroepen gevoelens op waardige wijze de revue te laten passeren. Ze werden mooi afgedrukt in een toegevoegd boekje, verstopt in de luxe slipcase verpakking. De verzorging van de DVD is de film waardig. Wat mij betreft de mooiste DVD van het afgelopen jaar.


Aanvullende gegevens:
The return (Vozvrasjènje)
Rusland, 2003
Speelduur: 106 minuten (hoofdfilm)
Regie: Andrei Zvjagintsev
Productie: Dmitri Lesnevski
Scenario: Vladimir Moisenko, Aleksander Novototsky
Camera: Michael Kritsjman
Montage: Vladimir Mogilevski
Art direction: Janna Pakhomova
Met: Ivan Dobronravov, Vladmir Garin, Konstantin Lavronenko, Natalia Vdovina
Beeldformaat: 16:9 (anamorf)
Geluidsformaat: Dolby Digital Surround 5.1 (Engels/Frans)
Ondertiteling: Nederlands, Frans
Extra’s: Making of, trailer, PS without comment, dia voorstelling, verslag Venetie 2003, interview.
Distributeur: Moskwood Media