Keuze naar systeem, kwaliteit en mogelijkheden. Er is een grote keuze uit digitale fotocameras die ook videoclips kunnen opnemen. Een waar gemak om met slechts een toestel te kunnen fotograferen en videofilmen. Maar welk toestel is nu geschikt voor mij: een compact-, systeem- of spiegelreflexcamera? En aan welke eisen dient dit universele apparaat eigenlijk te voldoen?

De meeste digitale fotocameras kunnen ook een videofilmpje maken. Dat varieert van eenvoudige clips tot complete documentaires of speelfilms. Een belangrijke vraag is dan ook: wat staat voorop foto en video erbij? Of omgekeerd video voorop en foto is ook mooi meegenomen. Of de best mogelijke beeldprestaties op beide vlakken? Dat maakt nogal wat uit voor het type en de kwaliteit van de camera.
En dan is er uiteraard nog een wereld van verschil tussen compacts, systeemcameras en de spiegelreflexen. Niet alleen in de geboden mogelijkheden en het bedieningsgemak maar zeker ook qua prijsstelling. Verder dient de hobbyist er rekening mee te houden dat om goed te kunnen videofilmen met een digitale fotocamera er vrijwel altijd extra accessoires zoals een microfoon, handgreep/rig en viewers nodig zijn.

Video voorop
Eigenlijk een wat vreemd uitgangspunt, een digitale fotocamera met als voorop gesteld doel video recording. Een camcorder is praktisch gezien de eerste keuze voor het opnemen van videofilms. Het toestel heeft de beste uitrusting en meest praktische bouw voor dit doel. Er zijn echter een aantal uitzonderingen.
Het videofilmen met de fotocamera kwam in zwang toen zogenaamde full frame spiegelreflexen ook videoclips gingen opnemen. Full frame staat zo ongeveer synoniem voor de kwaliteit, prachtige geringe dieptescherpte en dynamiek van de klassieke chemische 35 mm bioscoopfilm. Camcorders die standaard in dit cineformaat opnemen kosten vele tienduizenden tot honderdduizend euro. Een full frame digitale spiegelreflex kan hetzelfde en start echter rond de euro 1.500,-. Ook zijn de bijbehorende objectieven een stuk goedkoper.
Die verwisselbare objectieven zijn meteen ook het tweede argument om voor een videofilmende fotocamera te kiezen. Het aanbod in verschillende brandpunten is groot. De kwaliteit relatief hoog en de prijs aanmerkelijk lager als bij verwisselbare zoomobjectieven en prime (speciale vaste brandpunten) lenzen voor camcorders.
Een derde reden betreft de vele creatieve mogelijkheden van de videofilmende fotocamera. Met name de systeemcameras en spiegelreflexen hebben een grote keuze uit optieken, filters, voorzetstukken, verschillende filmemulsies (elektronisch gesimuleerd), een brede range lichtgevoeligheden (ISO-waarden) en (handmatige) instellingen voor diafragma en sluitertijden. Daarmee kan de artistieke videofilmer de opname geheel naar zijn of haar hand zetten.
Een belangrijke reden om geen video met een fotocamera te maken is het in de eerste instantie gebrek aan bedieningsgemak en het moeten aanschaffen van aanvullende accessoires. Met een camcorder kun je meteen van start. Bij de videofilmende fotocamera is het flink oefenen en uitbreiden. En ander probleempje is dat de doorsnee digitale fotocamera maar tot maximaal 30 minuten achter elkaar kan opnemen. Voor langer dient een nieuwe opname gestart te worden.

Foto voorop
Een volledig logisch gegeven: een digitale fotocamera maakt uitstekende fotos. Hoewel er ook High Definition camcorders met hoogwaardige opnamechips geschikt voor digitale fotografie in omloop zijn, kunnen zij niet tippen aan de kwaliteit van een systeemcamera, spiegelreflex. Zelfs 4K komt niet in de buurt van 12-24 Megapixels. Het bedieningsgemak bij fotocameras is aanmerkelijk beter en er zijn veel meer instelmogelijkheden. De video achterop is altijd leuk meegenomen. Je kunt er snel even een clipje mee schieten en bijvoorbeeld op YouTube of Facebook zetten en per mail verzenden.

De andere weg op
Een aantal camcorder fabrikanten zag de opkomst van de videofilmende spiegelreflexcameras met lede ogen aan. Daar de grote sensor en wisseloptiek de voornaamste redenen tot aankoop van een videofilmende digitale fotocamera zijn kwam daarop een passend antwoord. Camcorderhuizen met een vatting voor verwisselbare fotozoom- en prime-objectieven breiden het creatief optisch bereik flink uit. En er komen in de midden en hogere gebruiksklasse steeds meer modellen met een grote opnamechip, half tot full frame, uit.

De compactcamera
Oorspronkelijk had de compactcamera tot doel klein van formaat en makkelijk te bedienen zijn. Vandaar de benamingen snapshooter, familie- en vakantiecamera. De laatste vijf jaar is er echter een belangrijke tweedeling bij de compacts ontstaan. Het type snapshooter (kiekjesmaker) is gebleven. Zij het wel een stuk geavanceerder en met een fleurig stijlvol ontwerp. Een aantal van deze compacts kan ook videoclips schieten. Meer dan een simpel YouTube filmpje zit er meestal kwalitatief niet in. De fotokwaliteit varieert van een redelijk goede 10x15 tot 13x18 cm print.
Een relatief nieuwe compactklasse is die met de pretentie van een hoogwaardige fotocamera. Een aantal van hen steekt qua optiek, beeldcorrectie/bewerking en instelmogelijkheden zelfs de spiegelreflex en een systeemcamera naar de kroon. De prijs is er uiteraard wel naar. In het algemeen evenaart de kwaliteit van de videoclips die van de eenvoudige amateurcamcorder.
In de praktijk een ideale reisgezel voor zowel goede fotos als een geslaagd videofilmpje tussendoor. Let bij aankoop met name op het zoombereik, optische beeldstabilisatie, prestaties bij weinig licht en het bedieningsgemak.

Systeemcameras
De systeemcamera is geboren uit de wens om de optische en instelmogelijkheden van de spiegelreflexcamera in een compacte body op te nemen. Weg met het uitstekende prismahuis, relatief groot gewicht en forse afmetingen. Het kan allemaal tegen dezelfde kwaliteit en een stuk kleiner en stijlvoller. De meeste systeemcameras ogen als een plaatje mits je er maar geen grote zoom- of telelens op zet.
Het begrip "systeem" is eigenlijk gewoon geleend van de spiegelreflex. Om de camerabody bestaat een compleet systeem van zoekers, objectieven en accessoires. De zoeker is doorgaans elektronisch dus niet optisch zoals bij de spiegelreflexcamera. De systeemcamera is uitermate geschikt voor wie klein en licht wil reizen en toch alle fotokracht plus een flink stuk videokwaliteit en mogelijkheden in een enkel toestel wil hebben. Geavanceerde modellen beschikken over een grote sensor, zijn lichtsterk, hebben een hoogwaardige beeldbewerking aan boord en er zijn tal van objectieven en accessoires verkrijgbaar. Systeemcameras zijn flink aan de prijs. Vaak net zo duur als een dienovereenkomstige spiegelreflex. Als videocamera zijn zij nogal eens aan de kleine onhandige kant. Grote objectieven geven een wanverhouding met de compacte body. De beeldkwaliteit is doorgaans hoog. Zonder externe microfoon valt de geluidskwaliteit tegen.
De systeemcamera is met name geschikt voor de foto- en videograaf die een spiegelreflex te groot vindt en toch de meeste voordelen van deze camera wil behouden.

De spiegelreflex
Een spiegelreflexcamera is van oudsher het summum aan creatieve beeldtechniek voor de gevorderde en professionele fotograaf. Een echt stuk vakgereedschap. Dankzij het reflexsysteem kijk je door de zoeker nauwkeurig mee met het objectief, er is een keur aan automatische en handmatige instelopties aanwezig, een compleet arsenaal aan objectieven beschikbaar en tal van accessoires te koop. Niet voor iedereen van belang doch kan uitgerust zijn met een full frame sensor is stootvast en behoorlijk spatwater en stofdicht.
Hoewel ook de spiegelreflex een stuk compacter en lichter is geworden oogt zij nog altijd fors en is de body een stuk zwaarder dan een systeemcamera of compact. Bij de fotografie hebben de topmodellen spiegelreflexcameras een aardig neusje aan beeldkwaliteit voor op de systeemcameras. In geval van de middenklassers zijn de optische kwaliteiten ongeveer gelijkwaardig.
Bij video liggen de zaken behoorlijk anders. Op het eerste gezicht is een spiegelreflexcamera gewoon een onhandig ding om mee te videofilmen. Bedieningsknoppen zitten anders dan je gewend bent, de camera stilhouden en instellen gaat heel anders en de autofocus reageert afwijkend. Daar tegenover staan de genoemde voordelen van verwisselbare objectieven en tal van creatieve mogelijkheden. Bovendien maken de kleren de reflexman. Met behulp van rigs, handgrepen, focusondersteuning, extra viewers en een externe microfoon valt er toch een aardige camcorder van de spiegelreflex te maken.
Een punt van aandacht vormt de spiegel die het opgenomen beeld via een prisma in de zoeker afbeeldt. Bij videofilmen moet deze spiegel uit de lichtweg geklapt worden. Bij een foto is dat eenmalig bij een beeldreeks continu. De weergave gaat over naar het elektronische LCD-schermpje. Er kunnen zo problemen bij de AF-scherpstelling en belichtingsmeting ontstaan. Deze gebeuren vooraf en stellen zich tijdens de opname niet meer bij. Dat behoeft echter niet bij de moderne halfdoorlatende spiegel. Die blijft gewoon op zijn plaats en de meetfuncties continu intact.
De spiegelreflex is de digitale camera voor de ambitieuze fotograaf die de allerhoogste systeemeisen stelt en creatieve en/of 35 mm opnamen ambieert. Het grote aantal leverbare accessoires en objectieven vervult vrijwel elke opnamewens.

Specificaties en extra mogelijkheden
Waar moet men in ieder geval op letten bij de aanschaf van een videofilmende digitale fotocamera? In de eerste instantie de grootte van de beeldchip. Een fotocamera bevat slechts een opnamechip. En die moet al het werk bij foto en video doen. Bij video nog eens extra in de afzonderlijke kleuren Rood, Groen en Blauw (RGB). Hoe groter de beeldchip in inches diagonaal en daarmee ook grotere lichtgevoelige eenheden (photosites) des te lichtsterker en minder ruis in het beeld. Het aantal pixels (eigenlijk de vertaling van het aantal photosites naar beeldpuntjes) is vanaf 12 Megapixels ruim voldoende. Dat is drie maal 4K voor video en voldoende voor een goede A3 fotoprint. Meer pixels mag op een 2/3 inch of grotere beeldsensor.
Een live view beeld op een uitklapbaar en roteerbaar voldoende groot LCD-scherm is een must voor video-opnamen. Elektronische zoekers worden steeds beter doch verslaan het optische type nog niet. Optische beeldstabilisatie voorkomt camerabewegingen. Een automatische intelligentie (AI) helpt bij de juiste belichting, contrast en kleurweergave. Het geluid wordt nogal eens op het aanschaflijstje vergeten. Zonder een 3.5 minijack-ingang kan er geen externe microfoon op de camera. Een ander punt vormt de zoomslag en de focussering van de objectieven. Kan je daar ook lekker mee videofilmen. Een aantal merken levert speciale filmzoomobjectieven voor digitale fotocameras. 3D kan mooi zijn meegenomen. Als laatste de prestaties bij weinig of juist teveel licht indien van toepassing.

Beperkingen
Nog een aantal beperkingen. In welk beeldformaat en hoe lang achtereen neemt de camera op? Eenvoudiger digitale fotocameras komen niet boven de 1280 x 720 (P) uit. Gelukkig filmen steeds meer cameras nu in HD AVCHD of GH.264-varianten. 1020x1080i of P. Let verder op Pal in 25 of 50 beelden per seconde en niet 30 of 60 fps naar Amerikaans model.
De handligging van een digitale fotocamera voor videofilmen is niet iedereen zijn ding. Eerst uitproberen voor de aanschaf. Zo nodig extra hulpmiddelen er bij kopen.
Het volume van het geluid is in de meeste gevallen niet op de camera in te stellen. Daar komt echter verandering in. Anders een apart interface tussen de camera en externe microfoon plaatsen. In het algemeen is het geluid met een externe microfoon doorsnee.

Broodnodige accessoires
Voor goede geluidsopnamen is een externe microfoon gewoon onmisbaar. Net als bij de camcorder zijn er losse interfaceblokjes voor het aansluiten van XLR-microfoons of een lijn-in leverbaar. Daarop valt tevens het volume bij te regelen. De hanteerbaarheid van een videofilmende fotocamera valt aanmerkelijk te verbeteren met behulp van een handgreep, handstatief of rig en instel-hulpmiddelen. Er ontstaat weliswaar een stellage maar die geeft dan meteen ook het juiste cameragevoel voor video. Ook bij de videofilmende fotocamera heeft het opnemen vanaf statief altijd de voorkeur.
Een externe zoekerschacht voor het eigen LCD-scherm van de camera of een opsteekviewer zijn een heel gemak bij het beoordelen en instellen van het beeld. Rest nog een doeltreffende tas of koffer om de complete opnamekit in te herbergen.