Het moment waarop de gitaar inzet bij je favoriete solo of juist een prachtige stem die de mooiste teksten door je luidsprekers jaagt… Veel mensen kennen het fenomeen, maar waarom krijgen we eigenlijk kippenvel van goede muziek?

Ik weet nog goed dat ik voor het eerst kippenvel kreeg van muziek. Dat was namelijk het moment waarop mij duidelijk werd wat muziek met je kan doen, hoe flauw of cliché dat ook klinkt. Ik was een jaar of 14 en zat op de fiets naar school te luisteren naar m’n (toen nog gloednieuwe) mp3-speler. Het was Pink Floyd’s ‘Comfortably Numb’ waarbij ik na vier en een halve minuut, dankzij het inzetten van de jankende gitaar van David Gilmour, een rilling over m’n rug voelde lopen en waar de haren op m’n arm van overeind gingen staan. Niet veel later overkwam het me weer, dit keer tijdens het instrumentale stuk in het midden van de track 'Afraid to Shoot Strangers' van Iron Maiden. 

Evolutionair verklaard

Niet iedereen zal een vergelijkbare ervaring gehad hebben; kippenvel (of wetenschappelijk horripilatie of spasmodermie genoemd) komt namelijk voor bij slechts 55 tot 86 procent van de bevolking. Het effect treedt op doordat heel veel kleine spiertjes samentrekken, waardoor je haren rechtop gaan staan. Omdat deze samentrekkingen worden veroorzaakt door je autonoom zenuwstelsel kun je het niet onderdrukken. De oorzaak ligt, als we helemaal teruggaan naar de basis, bij plotselinge temperatuurwisselingen.

Dat plotselinge element is ook bij kippenvel door muziek aanwezig. Het komt tenslotte vooral voor bij veranderingen in tempo, volume, intensiteit of een emotioneel geladen solo. Zo’n verandering gaat tegen je verwachtingen in en, als we er even puur evolutionair naar kijken, staat gelijk aan een schrikeffect. Je prehistorische voorouders kregen hoogstwaarschijnlijk kippenvel als ze midden in de nacht wakker werden gebruld door een sabeltandtijger. Het is dan ook niet gek dat het kippenvel nooit een heel nummer duurt, maar slechts een paar seconden.

Onderzoek

Dr. Amani El-Alayli, een professor die lesgeeft in sociale psychologie aan de Eastern Washington University, heeft onderzocht waarom sommige mensen wel en anderen geen kippenvel krijgen van muziek. Een opvallend gegeven uit dat onderzoek is dat mensen die wél ‘skin-gasms’ ervaren bij hun persoonlijkheidstest, hoog scoorden op het punt ‘staat open voor nieuwe ervaringen’. In de beschrijving van personen die daar hoog op scoorden valt onder andere te lezen dat ze “een enorm actieve verbeelding en waardering voor schoonheid en natuur hebben en houden van afwisseling.” Kortom, creatieve geesten.

In de grafiek hiernaast vind je de luisterresultaten van één persoon uit de test. De pieken, die opwinding aantonen, vallen precies samen met een plotselinge verandering in de muziek – en het krijgen van kippenvel. De conclusie van het onderzoek is dat personen die helemaal op kunnen gaan in de muziek en écht actief luisteren een grotere kans hebben op kippenvel. Als je passief luistert of muziek vooral gebruikt als achtergrondgeluid zou het zomaar kunnen dat je het nooit zal ervaren.

Alles in beschouwing genomen is het in ieder geval maar goed dat er tegenwoordig veel aandacht wordt gegeven aan de Loudness Wars en Peter Lyngdorfs Northern Dynamic. Want bij overmatige compressie is er geen dynamiek, en zonder dynamiek is er geen kippenvel. En daar zit niemand op te wachten.