Göbel High End bestaat sinds 2004. Het is zo’n merk dat zich op grote afstand beweegt van het bevattingsvermogen van de meeste dealers en hifi-liefhebbers. Een enkeling heeft de luidsprekers waarschijnlijk gezien en gehoord op de High End in München of de Audio Exotics Show in Hong Kong. Als recensent kun je af en toe wat dingen missen. Zo stond er laatst een onbekend monitorsysteem in de testruimte van CH Precision in Zwitserland. Echt nog nooit gezien. Maar, door een samenloop van omstandigheden volgde een nadere kennismaking met dit opvallende luidsprekersysteem.
Audio Tempel is een Nederlandse importeur en agent en vertegenwoordigt onder andere YG Acoustics en MBL. Onlangs werd het Beierse merk Göbel High End toegevoegd aan het leveringspakket. Göbel bestaat sinds 2004 en is gespecialiseerd in ultieme luidsprekertechnologie. Daarmee werd de droom van Oliver Göbel realiteit. Hij werkte als ontwikkelaar bij Siemens, maar realiseerde zich dat hij zijn droom daar niet waar zou kunnen maken. In 2004 werd in het Marriott Hotel in Munich het eerste systeem uit de Detaille Series gepresenteerd, met als bijzonderheid de door Göbel (verder) ontwikkelde bending wave driver. Anno 2017 is Göbel gevestigd in Alling. Dat is ongeveer 10 km vanaf München. Het hele team bestaat uit vijf personen en in de fabriek houdt men zich bezig met research & development en eindassemblage. De luisterruimte staat vol met apparatuur van CH Precision, Unison Research, Einstein en nog enkele andere items.
CH Precision zocht een monitorsysteem om haar elektronica verder te kunnen ontwikkelen en Göbel was op zoek naar onderscheidende elektronica die een maatstaf zou kunnen zijn om de luidsprekers mee te kunnen vergelijken. Derhalve werd de Epoque Reference geruild voor een rackje vol met CH Precision spullen. De luidsprekers van Göbel zijn gebouwd van aluminium en de productiewerkzaamheden bestaan dus voor een groot deel uit CNC-werk. Dat doet Göbel niet in huis. Bavaria heeft zo’n geavanceerde industrie dat die onderdelen makkelijk buiten de deur te maken zijn. Oliver bracht de enorme investeringen ter sprake in CNC-technologie en het gegeven dat je daarnaast dan ook een hele staff aan personeel nodig hebt die zulke machines kan programmeren en aan de praat kan houden. Dat is dus beter uit te besteden.
Naast luidsprekersystemen bouwt Göbel ook kabels. De geleider daarvan bestaat uit een mix van drie materialen. Er ontstaat dan een zogenaamde alloy. Die samenstelling is gelijk voor alle kabels die worden gemaakt. Oliver gaf aan dat er onderzoek is geweest naar de bouw van de kabels en dat de dikte van de geleiders, maar ook de specifieke dikte van het diëlektricum (teflon) belangrijk zijn. Die opmerking is geloofwaardig, want bij narekening van de theoretische modellen met betrekking tot kabelontwerp, komt daar inderdaad een optimale waarde uit voor de diameter van geleiders binnen interlinks. De markten voor Göbel liggen niet in Europa, hoewel Frankrijk een positieve uitzondering is. De grote klanten bevinden zich in landen als Hong Kong, China, Japan en Indonesië.
Carbon Bending Wave Driver
Göbel ontwikkelde een zogenaamde bending wave driver. Die neemt het frequentiegebied van 170 Hz tot 31.000 Hz voor haar rekening. Door een enkele driver te gebruiken voor dit gebied zijn er geen problemen met tijd en fase, er is een gelijke dispersie over het hele gebied dat de driver bestrijkt en natuurlijk een enorme homogeniteit door het ontbreken van filters. Het principe van bending wave drivers is al langer bekend. Om het heel simpel te houden is het een membraan, dat (eventueel) op meerdere plaatsen aangedreven kan worden door een zogenaamde actuator. Het membraan maakt dan ‘ripples’ die vergelijkbaar zijn met de golven die ontstaan als er een steen in het water wordt gegooid. Er zijn verschillende fabrikanten die zich bezighouden met variaties op het principe van de bending wave driver. Denk aan NXT (de Distributed Mode Loudspeaker).
German Physics (de DDD-driver) maakt een trechtervormig membraan van een aluminiumlegering (cilindrische bending wave driver). Dat model is gebaseerd op een oorspronkelijk idee van Lincoln Walsh. De actuator (voice coil) zit aan de smalle kant van de ‘trechter’ en stuurt de soundwave naar beneden. Die wordt gedempt aan de brede kant van de trechter. De topmodellen van German Physics (waaronder de Gaudi) hebben een uitschuifbare DDD-driver van zowat twee meter hoog. German Physics exporteert zulke modellen, met prijskaartjes tot een miljoen euro, voornamelijk naar China en Hong Kong. Net als de DDD-driver, werkt de Manger Schall Wandler (MSW) ook in het gebied van pakweg 80 Hz tot 32 kHz.
Het is een schijf met een diameter van 20 cm en een dun membraan van doorzichtig plastic. De actuator is een zeer krachtige voice coil met een diameter van 7 cm. De hoge tonen bewegen dan inwaarts en de lagere frequenties vanaf de buitenkant van de voice coil. NXT (de Distributed Mode Loudspeaker) maakt een enigszins afwijkend model. Het membraan wordt hier door meerdere actuatoren aangedreven, waardoor een complex samenspel van golfbewegingen ontstaat. Door middel van ‘driving point optimization’, kunnen de punten waar het membraan wordt geactiveerd zodanig worden gekozen dat de distributie over het membraan van de ‘excited modes’ volledig gebalanceerd is. Daardoor ontstaat een ‘continuous dispersion of sound’ over de hele audio range. Een bending wave driver is geen zogenaamde ‘moving mass’ luidspreker.
Het membraan is iets dat niet zelf beweegt, maar een transmissie-medium waarin de opgewekte golven zich voort kunnen planten. Zo’n membraan is daardoor tijdsstabiel en heeft niet de problemen die kenmerkend zijn voor allerlei soorten paneelluidsprekers, waar het membraan van tijd tot tijd weer aangespannen moet worden en ook een zekere inertie heeft. Om die continue dispersie van geluid over het hele audiobereik te kunnen realiseren, impuls-echt te zijn en fase-lineair, moet het membraan een zekere stijfheid bezitten. De voortplanting van bending waves is afhankelijk van de inducerende frequentie. Daardoor ontstaat met het toenemen van de frequentie een toename van de fase-snelheid van het membraan. Het punt waar de fase-snelheid van het membraan gelijk is aan de fase-snelheid in de lucht heet ‘coincidence frequency’. Dat punt is afhankelijk van de buigstijfheid en de massadichtheid van het membraan.
De Göbel bending wave luidspreker produceert ook geluid onder die zogenaamde coincidence frequency. Dat heeft te maken met de massadichtheid van het membraan en de dempingseigenschappen. Het resulteert in een perfecte overgang van een bending wave geluid naar een piston geproduceerd geluid met als resultaat de perfecte 180 graden afstraling. Het geheim bij Göbel zit in de 9-layer constructie van het membraan. Daarmee is de gewenste dispersie exact in te tunen. Wie naar een bending wave driver luistert zal opmerken dat het geluid een bepaald realiteitsgehalte heeft, maar ook een soort ‘harmonische’ dichtheid. De spectrale inhoud van muziekinstrumenten komt erg goed naar voren. Dat heeft te maken met de distributie van zogenaamde vibrational modes. Een luidsprekerdriver kent een aantal modes.
Dat zijn trillingspatronen (vibrational modes) die verspreid zijn over het membraan. Elke mode is gekoppeld aan een resonantiefrequentie van het systeem. Bij de ontwikkeling van een bending wave driver is het natuurlijk de bedoeling om zo min mogelijk resonanties te hebben. Dat kan gerealiseerd worden door het aantal modes te vergroten. Er ontstaan dan een groot aantal resonanties (met een lage Q) waardoor de driver zich ‘statistisch gaat gedragen’ door de modale overlap die dan ontstaat. Het idee is dus niet om resonanties te voorkómen, maar er net zoveel te maken dat ze elkaar middelen en uitdoven. Een richtlijn voor een bending wave transducer is om ongeveer 10 modes per octaaf te hebben. Daarmee wordt de response erg gebalanceerd. Als de modale overlap groot genoeg is, dan zal de driver geen hoorbare resonantie meer hebben.
Het doel is feitelijk om de uitgestraalde geluidsenergie en de akoestische power zo gelijk mogelijk over het frequentiegebied te verdelen. Dat gebeurt dan door te manipuleren met de afmetingen van het membraan, de demping en de voortplantingssnelheid van de bending wave. Het eindresultaat is dat de weergave van stemmen en instrumenten ‘echter’ klinkt dan bij reguliere standdrad luidsprekers, waar het aantal vrijheidsgraden in het design beperkter is. Göbel heeft ook aandacht besteedt aan de demping van het membraan. Als de ‘wave’ niet wordt gestopt, gaat zo’n driver erg fuzzy klinken en verliest een stuk helderheid en focussering. Die demping vindt plaats over het hele frequentiegebied. Het hangt weer samen met de samenstelling en de constructie van het membraan. Daardoor wordt de wave als het ware constant en gelijkmatig gedempt tijdens haar reis over het membraan.
