Nieuwe luidsprekerfabrikant Ilumnia uit het Belgische Meerhout koos XFI 2017 om de Ilumnia Magister voor het eerst met de wereld te delen. De luidsprekers zijn nu door René van Es uitgebreid getest.
Introductie
Niets menselijks is mij vreemd: soms maken mensen fouten, en ik ben er één van. Op de laatste X-Fi trof ik een voor mij onbekende fabrikant die een wonderlijke luidspreker presenteerde. Een tweeter die als een groot insect boven een omgekeerde woofer zweeft. De zoveelste manier om een speaker te bouwen? Weer een variant op een oud concept? Zonder er verder aandacht aan te geven liep ik door. Hoe sterk vergiste ik mij, en dat durf ik best te bekennen nu ik diezelfde Ilumnia Magister luidsprekers in huis heb gekregen...
Twee personen achter het merk, de broers Tom en Jef Nuyts, halen een huzarenstukje uit en staken zeven jaar in de ontwikkeling van een luidspreker die het kan stellen zonder surround en zonder spider. Dat is nog niet alles, het ontwerp heeft unieke (klank)eigenschappen. Dus met schaamrood op de kaken zit ik achter het toetsenbord om dit mirakel aan u voor te stellen, dit maal zonder vooroordelen, wel oprecht en gefascineerd.
Ilumnia
Tom en Jef Nuyts zijn de ontwerpers en makers van deze bijzondere luidspreker. Tom is al jaren bezig met audio op een hoog niveau en had niet eens zozeer het idee om zelf audio te gaan bouwen. Hij luisterde liever en kwam voor zichzelf tot de conclusie dat de luidsprekers die hem het meeste aanspraken “snelle” types waren. Hoe sneller hoe beter zolang kwaliteit van weergave gehandhaafd kon blijven. De broers vroegen zich dus af welke eigenschappen van een driver de meeste impact hadden op snelheid, vervorming en lineair gedrag. Zolang het gaat om conus speakers, bleken dat vooral de surround en de spider te zijn.
Voor een meer wetenschappelijke onderbouwing van die stelling bestaat er een onderzoek van Klippel: “Loudspeaker Non-Linearity’s”. Daarin is beschreven wat de negatieve rol is van een spider en een surround bij elektrodynamische drivers. De surround is de meestal soepele rubberen ring die de conus verbindt met het chassis en de spider is een veelal uit kunststof of canvas met een coating gemaakte, geplooide ring achter de conus om de conus en spreekspoel te centreren. Dat systeem is zo oud als de weg naar Kralingen.
De spider absorbeert energie, absorbeert details, de surround draagt bij aan vervorming en remt eveneens de bewegingen van de conus af. Beiden gedragen zich bovendien niet lineair en vervormen dus het oorspronkelijke signaal. Dus een snelle en zuivere speaker moest er eentje zijn zonder die twee elementen. Dat werd de missie van Jef, een uitvinder die als een soort van Willie Wortel door het leven gaat. Plannen maken en alleen daarvan dromen is niet iets dat de gebroeders Nuyts doen, aanpakken en gaan maken, that is the spirit. In de Ardennen vonden zij een precisiedraaibank en het gevaarte van 500 kilo werd naar het huis van Jef gebracht, de man met de gouden handen achter de uitwerking.
Drie jaar lang werd er gewerkt aan een luidspreker unit die zweeft in een magnetisch krachtveld. Drie volgende jaren werd er gewerkt aan de toepassing van de unit. In totaal zeven jaar lang is geïnvesteerd, is er champagne gedronken, is er bijna gehuild als iets niet lukte, zijn vele prototypes gemaakt en zijn toeleveranciers geselecteerd. Want bij Ilumnia gaat men niet over één nacht ijs en moet het product perfect én aantrekkelijk zijn voor de consument. Pas nadat de broers zich realiseerden dat hun draaibank niet toereikend was om de meer complexe onderdelen te fabriceren werden toeleveranciers gezocht. Voor het maken van de 68 onderdelen waaruit alleen al de Ilumnia driver bestaat, voor de magneten, de conus, de tweeter, voor de kast, het gefreesde en geanodiseerde aluminium en alle andere delen die in België worden geassembleerd tot een Magister.
Ilumnia Magister
Het meest bijzondere deel van de Ilumnia Magister is de woofer die schuin op de kast is gemonteerd. Deze woofer heeft twee spoelen: de eerste om de conus zwevend te houden en de tweede voor het bewegen zodat muziek kan worden weergegeven, dit laatste is net zo als bij een klassieke driver. De eerste spoel heeft een voeding nodig, buiten de signaalweg gehouden, mede om de unit te beschermen en uitsluitend te laten werken als de voeding actief is. Deze voeding bepaalt de kracht van ophanging (suspension), van “soepel” voor transistorversterkers met een zeer hoge dempingsfactor, tot “strak” voor buizenversterkers waaronder zelfs SE 300B modellen. De voeding is instelbaar op vijf standen, kent een energiebesparende stand-by en zoals het een mooi ontwerp betaamd is hij perfect afgewerkt met een gestileerd Ilumnia logo op de dikke frontplaat.
Terug naar de woofer. Drie eigenschappen worden geclaimd: snelheid voor behoud van micro en macro dynamiek, een heel lage vervorming zonder artefacten van surround en spider en lineariteit op elk volumeniveau met behoudt van de volledige dynamiek. Alles zonder de geringste compressie, want door zijn bijna 100% lineair gedrag is hij ook 100% compressieloos, en dat is uniek in de wereld van elektrodynamische drivers. Om de doelstellingen waar te maken is de conus van de woofer elektromagnetisch opgehangen. Je ziet hem omhoog komen als de voeding wordt aangesloten.
Maar, een woofer zonder surround geeft toch een akoestische kortsluiting die de bastonen opheft? Niet bij de Ilumnia, want daar maakt men aan de horizontale conus een verticale aluminium ring die beweegt in een decompressie kamer. Met onmogelijk kleine toleranties van 0,1mm op de ronding van de conus om de overblijvende spleet zo nauw mogelijk te houden. De pyramide vormige conus, spoelen, drager en sluitring wegen samen amper 15 gram. Door de woofer bijna horizontaal te plaatsen blijft het 360 graden afstraalgedrag bestaan, door hem 9 graden te kantelen naar de luisterpositie verdwijnen de nadelige effecten van 100% rondstralers en is er minder last van versmering door reflecties van wanden. De pyramide vorm is gekozen omwille van zijn betere afstraalgedrag.
Nog even de voordelen van de spider- en surroundloze woofer op een rij:
- Geen energie absorptie
- 100% behoud van het muzieksignaal tot in de kleinste details
- 99,7% lineair
- Geen compressie ten gevolge van mechanische tegenkrachten (ophanging)
- Geen ongewenste resonanties en vervorming veroorzaakt door spider en surround
- Regelbare demping (5 standen, voor een optimale synergie tussen de luidsprekers en versterker)
- Geen mechanische verbinding met chassis, dus geen overdracht van resonanties
Ilumnia Magister: tweeter en kast
Recht boven het hart van de woofer zit in een aluminium huis de Scanspeak tweeter. Het huis is verbonden met de kast door een dunne staaf en bestaat uit 2 delen, het “binnenhuis” waarin de tweeter bevestigd zit en een “buitenhuis”. Binnen- en buitenhuis zijn van elkaar ontkoppeld door een rubber ophanging. Door de tweeter in het hart van de woofer te plaatsen ontstaat een puntbron, de hoogte boven de woofer is vastgesteld aan de hand van de scheidingsfrequentie, zodat het gehele scheidingsfilter mag bestaan uit vijf onderdelen en geen fase correctie nodig heeft.
De kast waarin de woofer zijn energie aan de holle kant van de conus afgeeft is opgebouwd met berkenmultiplex, in ringen gefreesd, opgestapeld en verlijmd, verstevigd met verticale aluminium staven. De twee reflexpoorten aan de achterzijde zijn mee gefreesd, het zijn geen plastic pijpen. De poorten hebben elk een eigen afstemming. Op de achterzijde zit eveneens de bi-wire aansluiting en de aansluiting voor de voeding. De kast is uiterlijk het resultaat van de bolle en holle kant van vier cirkels waaruit telkens een stuk is genomen, inwendig asymmetrisch gefreesd zodat staande golven geen kans hebben.
De onderzijde van de kast bestaat uit een aluminium deel, de bovenkant ook, maar dan schuin oplopend gefreesd om het geluid de juiste richting op te duwen. Het is een dikke plak aluminium die zeer stevig geschroefd is op het hout langs de onderkant. Hoewel de kast een flinke afmeting heeft van 98 x 24,5 x 49,5cm (zonder spikes) en een gewicht op de schaal zet van bijna 30 kilo, stal het ontwerp ogenblikkelijk het hart van mijn vrouw. Over de Ilumnia Magister valt nog veel meer te vertellen maar die informatie geeft de maker u graag. Rest mij om aan te halen dat dit geen DIY product is maar een zeer serieuze weergever die ongetwijfeld zijn weg gaat vinden naar liefhebbers. Een vernieuwend product met zorg samengesteld waarvoor ik geen gelijke ken.
De opstelling
Mijn PMC fact.12 verdwenen van de Townshend Podiums om plaats te maken voor de Ilumnia Magisters. Gekoppeld met Crystal Cable Speak Reference aan en Pass Labs X250.5 versterker. De voortrap is een Audia Flight Strumento No.1, gebalanceerd aangesloten met een Yter kabel op een Metrum Acoustics Pavane Level II DAC. Signaalbron is een NAD M50.2 met een AudioQuest Diamond AES/EBU kabel gekoppeld aan de DAC. Stroomvoorziening wordt met een PS Audio Powerplant P5 geregeld, de eindtrap hangt rechtstreeks aan de audiogroep. Power cables zijn voornamelijk van Crystal Cable. Bij het brengen van de Ilumnia Magister luidsprekers werd door de gebroeders Nuyts de kamer akoestisch gemeten en goedgekeurd, een bult bij 40Hz moeten we voor lief nemen. De rest is prima in orde in de luister- en leefruimte.
Muziek
Dan is er muziek. Heel veel muziek, zoveel muziek dat alle andere taken eronder gingen lijden. Geen tijd voor telefoon, afspraken, boodschappen, TV of andere bezigheden. De Ilumnia Magister blijkt meer verslavend dan roken, drugs of drank. De ongelofelijke snelheid van de woofer, de capaciteiten tot weergeven van het allerkleinste detail, het stereobeeld, elke vezel in de luidsprekers draagt bij tot een resultaat dat op wonderlijke wijze bijna alle voordelen weet te combineren van een elektrostaat, een magnetostaat, een rondstraler, een punt bron, een hoorn en een traditionele conusluidspreker. Zonder de nadelen mee te nemen in het geheel. Dat vraagt natuurlijk om meer uitleg aan de hand van muziekvoorbeelden en daar zal ik met plezier kond van doen in de volgende paragrafen.
Dynamische snelheid
Voor het beoordelen van dynamische eigenschappen en snelheid van een luidspreker ken ik eigenlijk geen betere cd dan “Live at Yoshi’s” van Dee Dee Bridgewater en daarvan de tweede track, “Slow boat to China”. Heel zacht begint een trom, publiek maakt een paar geluidjes, bekkens, stem, lachen en dan … knal op een tamboerijn. Heel hard en op de Ilumnia bloedsnel. Wat een klappen en totale vrijheid. Bas valt in en Dee Dee trekt haar mond open terwijl piano speelt. De bias meter op mijn Pass beweegt vrijwel nooit, nu wel. Als ik het volume laat dalen tot een meer acceptabel niveau verlies ik niets van de dynamiek en de vrijheid. Details blijven net zo overeind en hoorbaar, de bas heeft volle kracht en raakt nergens over de schreef in de vorm van verlies van definitie of opzwellen. De snelheid is die van een elektrostaat, zonder dat er een bundel van geluid ontstaat. Het feit dat dit een rondstraler is zou gevolgen moeten hebben voor de positie van instrumenten. Diffuus en zweverig. Weer is niets minder waar, ik kan de positie aanwijzen waar het bekken wordt geraakt.
Dat is nog veel extremer met de “Vier jaargetijden” gespeeld door Janine Jansen. Ik daag u uit de plek op de muur te markeren waar virtueel de strijkstok de snaar van haar viool raakt. Exact. Dat is de werking van de puntbron. Om de viool heen hangt een natuurlijk “halo” van het instrument dat naar alle richtingen geluid geeft, net zo als in het echt. Dat vermogen tot het weergeven van de pinpoint en het halo hoor ik nimmer zo zuiver uit een conusluidspreker. De Ilumnia Magister is daarbij nog eens uitzinnig muzikaal en geen luidspreker die alleen maar technisch perfect is. Viool, cello, bas, klavecimbel zijn puur, zuiver, rijk aan klank en samen vormen ze een muziekpalet waar ik ongelofelijk van geniet. De winter is ingevallen tijdens het maken van de recensie, diezelfde “Winter” van Vivaldi speelt zich af in mijn oren. Wat is dit knap gemaakt.
Plaatsing
“Living” van Jan Gunnar Hoff laat voor het eerst een kleine beperking horen, de Ilumnia is geen transmission line met dubbele woofers zoals mijn PMC, de piano heeft wat minder body in de lage tonen, daarentegen is de klank loepzuiver en is het gehalte aan realisme erg hoog. Zo hoog dat ik meer mechaniek kan beluisterend dan bijvoorbeeld op mijn PMC’s, die met extra Townshend Maximum supertweeters ruwweg net zo duur in aanschaf zijn. Als ik door blijf luisteren naar Hoff ga ik dat laatste stukje steeds minder missen en de Ilumnia steeds meer waarderen.
Het rijke spel, de spreiding die volkomen natuurlijk aandoet, het zijn argumenten die ik beter snel kan vergeten als ik de Ilumnia niet zelf aanschaf. Sinterklaas bracht de CD “Leave me breathless” van Ane Brun mee en elke track is een feestje. Luister naar “Always on my mind” en herken de echo op de stem, de getokkelde gitaar en de natuurlijkheid. Alles is voor mij in orde, afbeelding, stereobeeld in diepte en hoogte, het zou iets breder mogen maar ik weet dat de NAD M50.2 digitale muziekspeler daar niet optimaal in scoort. Een onterecht verwijt aan de Ilumnia. Passend in het jaargetijde is “In winter” van Katie Melua en haar Georgisch dameskoor. De track “River” heeft op de achtergrond de stemmen van de vrouwen, prachtig opgebouwd in laagjes met steeds een wisselend deel van het koor. Optimale benutting van de akoestiek. Melua staat stil voor de microfoon, de stemmen zweven door de ruimte. Weer die geweldige plaatsing met daarbij niet alleen de ruimte om stemmen en instrumenten maar ook de natuurlijke spreiding van het geluid.
Teveel om aan te halen
In de periode dat de Ilumnia Magister in huis was heb ik zoveel muziek laten spelen dat ik in herinnering moet halen wat opviel. Adele schiet in gedachten met haar live uitvoering van “Someone like you”, niet vanaf CD maar geript vanaf de Blu-ray. Dat de ervaring al realistisch is wordt nog eens 10-voudig versterkt als het publiek met haar mee gaat zingen. Ik tel niet een paar mensen, ik tel honderden stemmen vanuit het publiek. Een brok schiet keer op keer in de keel. Ik ben niet eens fan van Adele, wel van een weergave zoals nu wordt bereikt. Kracht in de stem van Adele, zoete tonen uit het publiek, simpele instrumentale begeleiding. Prachtig, in één woord prachtig. De zaalakoestiek, de opbouw van de zaal, de PA systemen op het podium, alles is aanwezig. Pas als het vervolg komt, “Rolling in the deep”, heb ik weer eens een aanmerking. De power die ik ken in die track komt niet helemaal uit de verf met deze enkele en niet al te grote woofer. Het mag best meer denderen en knallen, waar PMC zo geweldig mee omgaat. Een sub erbij? Nee, geen sub kan deze Ilumnia bijhouden en zal alleen maar versmering geven. Beter iets minder dat absolute live gevoel dan inleveren op kwaliteit van de weergave.
Een droom
“Lento” van Youn Sun Nah is een droom op dit systeem. Bas gaat diep genoeg en is zowel vet als vol detail. Gitaar laat zich horen, meest bijzonder is de stem van Youn die geen noot, geen intonatie mist. Ik herinner mij nog iets, alleen weet ik niet meer van welke CD dat was, bij Youn hoor ik het ook. Een grote stem die de ruimte vult, maar kleine geluidjes in haar mond, veroorzaakt door speeksel, laten precies bepalen waar ze staat. Een echte rondstraler geeft dat “gesmak” te groot weer, maakt dat plaats bepalen lastig is, een puntbron kan de stem niet zo doen opbloeien naar mijn idee. Dat contrast tussen groot en klein blijft fascineren. Met dank aan NAD, Metrum, Audia en Pass dat ze al het moois doorgeven aan de luidsprekers.
Pak maar wat uit de collectie, Till Brönner’s “Oceana” bijvoorbeeld, en weer scoort de Ilumnia een 100% op de schaal van beleving. Het is groot en ruim, zwevende trompet op een fundament van bas en drums. Luchtig een orgel. Elke noot heeft zijn beleving, zijn uitsterven, snelheid en definitie. Hoe lang moet ik nog doorgaan met spelen tot ik u overtuig? Rachel Podger van haar CD “Guardian angel” zit vol met details, neemt mij mee naar een onaardse plaats waar alleen muziek nog telt. Geen spoor van scherpte, geen randje of onvolkomenheid. Snelheid, passie en echtheid vechten om een plaats op de eerste rang. Als de bel gaat en ik door de kamer loop valt mij op hoe “echt” de viool blijft. Ik beweeg door de kamer, tot ver buiten de grens van natuurlijk afstraling van de tweeter en hoor waar ik ook sta een viool. Niet een aftreksel zoals “normale” speakers dat geven buiten de ideale driehoek, het blijft een: Instrument. Het speelt alleen zachter naarmate ik verder weg sta, niet anders.
Conclusie - de wens is de vader van de gedachte
Met tegenzin ben ik begonnen aan het schrijven van deze recensie, want ik weet dat als de tekst klaar is de speakers binnen korte tijd het huis verlaten. Door uit te blijven stellen had ik het excuus om ze te laten staan. De Ilumnia Magister heeft heel wat losgemaakt in mijn luisteromgeving. Dit is op dit moment de luidspreker waar ik oud mee zou willen worden. De beste speaker die hier ooit heeft staan spelen, daarmee wil ik geen merk tekort doen, want er zijn heel veel mooie systemen die elk hun kracht vinden in één of meerdere aspecten. Maar niemand heeft de snelheid van een elektrostaat, de ruimte van een rondstraler, de plaatsing van de puntbron en de dynamiek van een hoorn ooit zo de huiskamer in gebracht. Het intens lage niveau van vervorming zorgt dat de Ilumnia Magister nooit vermoeid, de snelheid maakt dat hij levensecht speelt, het ontbreken van kleuring en een eigen geluid maakt dat elke stem, elk instrument, zuiver is.
Dat hij uiterlijk het hart van mijn vrouw stal maakt het nog lastiger hem terug te geven de makers (wie weet vergissen zij zich en nemen de PMC’s mee naar België). Of het merk Ilumnia ooit groot zal worden kan ik niet voorspellen, dat de gebroeders Nuyts de wereld gaan verbazen met dit systeem geloof ik direct. Het is uniek, het is een uitvinding, het is ambacht, niemand in de wereld maakt deze woofer en ik ken geen ander systeem dat ik liever zou bezitten in mijn ruimte op dit moment. Welke dealer steekt zijn nek uit en haalt de Ilumnia Magister als eerste in huis? Ik, ik maak een diepe buiging uit oprechte bewondering voor het resultaat van de noeste arbeid van deze zuiderburen.
Illumnia Magister
Adviesprijs: € 20.000,- per paar
Beoordeling: 9/10
De Ilumnia Magister is zeer innovatief, combineert de beste eigenschappen van diverse soorten luidsprekers (dynamisch, hoorn, elektrostaat), geeft een snelle weergave,heeft als enige beperking de afmeting van de woofer waarmee geen donderend home cinema laag mogelijk is.
Ilumnia
Sint-Jorisstraat 9
2450 Meerhout - Belgium
Tel. 0032/494680945
