De coverstory van de laatste Music Emotion van 2017 was een review van de Bowers & Wilkins 704 S2, besproken door René van Es. Je vindt de test uit dat decembernummer nu ook online.
Bowers & Wilkins 700 S2
Bowers & Wilkins heeft met de nodige publiciteit omgeven de opvolgers van de CM S2 Series aangekondigd en uitgeleverd aan de dealers. Moderne modellen die veel minder opvallend zullen zijn in de huiskamer of luisterruimte, omdat de brede, glanzende randen rondom de units vervangen zijn door een heel smal en chique randje dat nauwelijks aandacht trekt. Zowel de behuizing als de units zijn in de 700 S2 Series behoorlijk aangepakt en kregen veel mee van de techniek uit de 800 Diamond, maar nog steeds zit de 700 S2 Series in de populaire en betaalbare klasse.
Naar mijn huis kwam een set 704 S2, de vloerstaander die de tweeter in de baffle heeft en niet in een gescheiden behuizing aan de bovenzijde. De 704 S2 zal waarschijnlijk een populair model worden: de prijs is goed, het uiterlijk fraai, de maten handzaam en de klank, daar gaan we het straks uitgebreid over hebben.
Wat is er zoal nieuw?
Bowers & Wilkins maakt de dome van de tweeters van de 700 S2 Series uit aluminium met 30 micron opgedampt carbon en voorziet de totale hoogte van de spreekspoeldrager aan de binnenzijde van een 300 micron dikke carbonlaag, dat alles om een ongekend hoge eerste break-up van 47 kHz te realiseren. Deze ongekend hoge waarde komt steeds dichter in de buurt van de Bowers & Wilkins Diamond tweeter waar de eerste break-up zich op 70 kHz bevindt.
De middentoon unit heeft eveneens een metamorfose ondergaan, de gele Kevlar conus met kegel is veranderd in een geweven en daarna gecoat materiaal van een lichtgrijze kleur. De faseplug is vervangen door een foamplug die conusresonanties wegwerkt en de spreekspoeldrager dwingt rond te blijven in het werkingsgebied en hierdoor vroege break-ups voorkomt. De Continuum unit, de naam die Bowers & Wilkins meegaf, is niet mechanisch gekoppeld aan de baffle maar aan het achterpaneel. Een constructie die regelrecht afstamt van de 800 Diamond Series. De korf waar de magneet en de conusrand aan vast zit is ten opzichte van het vorige model voorzien van meerdere ‘spaken’ om het voortbrengen van eigen klank van het chassis te elimineren. Het gevolg is meer controle en lagere vervormingscijfers.
De twee woofers die onder de middentoon unit een plekje hebben zijn eveneens nieuw. Zij kregen een Aerofoil Profile mee, een conus met een variabele dikte, dik waar de meeste krachten op zullen treden, dunner voor reductie van gewicht op plaatsen waar dat juist een rol speelt. Zowel de kast als de drivers zijn ontworpen met behulp van Finite Element Analysis software waarmee resonanties en opbreken van de conus voorspeld kan worden op een computersysteem. Dat scheelt heel veel experimenten tijdens de ontwerpfase, daarna begint nog altijd het tot in den treure luisteren naar het resultaat en het tunen. De woofers krijgen voor de lage tonen ondersteuning van een reflexpoort aan de achterzijde, met het Bowers & Wilkins bolletjes patroon voor een betere luchtuitstroming en gereduceerde poortruis.
Bowers & Wilkins 704 S2: Specificaties
De 704 S2 is wel duurder geworden dan de CM Series, er is ook veel meer innovatie ingestopt. Nog steeds is hij met zijn prijs van € 1.199 per stuk heel aantrekkelijk, al ligt hevige concurrentie in deze prijsklasse om de hoek. De 704 S2 is net als de andere modellen leverbaar in Rosenut afwerking, hoogglans zwarte en satijn witte lak. Mijn exemplaren meten bescheiden 165 x 255 x 925 mm, dat is zonder de zware plinten die ik aantrof in de doos. Handig als u kinderen of huisdieren heeft, of meer stabiliteit wenst en graag de speakers op spikes zet.
Optisch vind ik de slanke zuil het mooiste zonder de voeten. Bowers & Wilkins laat nog wat specificaties los, zoals de -6 dB punten die liggen bij 43 Hz en 33 kHz, het frequentiebereik dat loopt van 48 Hz tot 28 kHz binnen ± 3 dB, een rendement van 88 dB (2,83 Vrms, 1m), een nominale impedantie van 8 Ohm met een minimum van 3,1 Ohm. De aanbevolen versterkers hebben een vermogen dat ligt tussen de 30 en de 150 Watt aan 8 Ohm.
Opstelling
De Bowers & Wilkins 704 S2 zijn ongeveer een meter van de achterwand opgesteld, op de meegeleverde siliconen-achtige inschroefbare dopjes, die op hun beurt op spekstenen tegels rusten. De speakers zijn vrijgehouden van de zijwanden en nauwelijks ingedraaid. Mijn bron is een Bluesound Node 2, digitaal uit over AudioQuest Carbon naar een Metrum Acoustics Adagio DAC met interne volumeregeling. Op die manier hoef ik alleen maar een eindversterker toe te voegen en dat is afwisselend een Pas Labs XA30.5 en een PrimaLuna ProLogue Four. Kabels tussen DAC en eindversterker zijn VdH D-102 Mk III, RCA en XLR. Netsnoeren zijn van AudioQuest en een powerstrip met filtering leverde Atlas. Luidsprekerkabel werd uiteindelijk Supra 4mm; lees verderop waarom.
Afstemmen
Na een paar weken draaien met de Bowers & Wilkins 704 S2 ben ik er wel achter gekomen dat in mijn akoestiek de basreflexpoorten het beste dichtgemaakt kunnen worden met de meegeleverde schuimstof pluggen, iets dat overigens lang niet overal nodig is gezien mijn ervaringen met dezelfde luidsprekers in een andere ruimte. Het is een kwestie van experimenteren, gedeeltelijk open werkte ook nog wel, al gingen toen nog steeds meerdere dingen in huis een meetrillend en geluidgevend leven leiden.
Met London Grammar Hey now knalhard uit de luidsprekers is het laag in ieder geval pas echt strak in de hand met de poorten helemaal dicht. Gebrek aan diep laag op die manier? Integendeel, laag gaat zelfs dieper, valt wel al eerder af, iets dat veel langzamer plaats zal vinden. Hey now knalt dus de kamer in, in een van muur tot muur reikend stereobeeld waar forse uithalen van de stem of de instrumenten mogelijk zijn. De helderheid waarmee de 704 S2 staat te spelen is opvallend ten opzichte van de andere modellen, die in mijn oren een meer gelijkmatige afstemming lijken te hebben. Daarmee is de 704 S2 best afhankelijk van de bron en de versterker, zelfs van de luidspreker kabels. Ik verving mijn zilveren Cadenza exemplaren van Simply Audio al heel snel door Supra 4 mm koper, dat haalde een rand te veel hoog effectief weg. Het afstemmen op deze manier resulteert in een luidspreker die een helder middengebied heeft en in een akoestisch donkergekleurde kamer de nodige levendigheid brengt. Een knalharde akoestiek met veel steen, tegels en glas kun je beter vermijden. Eigenlijk met elke luidspreker, maar je ontkomt niet aan moderne bouwstijlen tegenwoordig.
Prettig is wel dat de 704 S2 net zo gemakkelijk presteert op een kleine PrimaLuna ProLogue Four die werkt met EL34 buizen als op een Pass Labs klasse A van 2 x 30 Watt. Het hoge rendement is een voordeel en aansturen was geen probleem, mits ik op de ProLogue de 4 Ohm tap gebruikte. Opnieuw geldt dat een te lichtvoetig klinkende versterker beter vermeden kan worden. Bowers & Wilkins volgt de trend die veel fabrikanten hebben ingezet door helder klinkende en transparante luidsprekers op de markt te zetten, zich af te wenden van de meer traditionele Engelse klank. Net voor de Brexit kiest Bowers & Wilkins voor een Europees geluid met de 704 S2.
Gezond DNA
Katie Melua heeft eind 2016 een prachtig album uitgebracht in samenwerking met een Georgisch vrouwenkoor. Het mag dan gedeeltelijk Kerstmuziek zijn, dat stoort mij niet. De stem van Melua blijft als zodanig herkenbaar tussen de andere dames en samen zetten ze een zeer harmonieus geheel neer dat mij puur laat genieten. De track River geeft een meer solistisch beeld van Melua, dat hoeft ook niet zo hard te staan als London Grammar om te boeien. Een gitaar in de handen van Melua krijgt die plaats en staat niet ver van haar af, iets dat met andere luidsprekers nog weleens het geval kan zijn. Hoogte afbeelding is juist, stem hoger, gitaar lager en het koor dat zachtjes mee gaat doen plaatst zich naar achteren.
Wat het stereobeeld betreft heeft de 704 S2 gezond DNA mee gekregen uit de 800 Series. Van de Kerst naar de Summertime met Jachinta’s cd ‘Lush Life’. Weer speelt de helderheid een rol, bekkens zijn goed gedetailleerd, piano is goed en een koperen blaasinstrument heeft een zonnige kant, stem van Jacintha en violen zouden een streepje minder heftig mogen in mijn geval. Nu ik toch niet meer op oorlogssterkte draai kan ik de pluggen uit de basreflexpoorten halen, daarmee breng ik meer harmonie in het geheel en herstel ik de betere verhouding hoog/midden/laag die in de 704 S2 wel degelijk aanwezig is. Het dames onderonsje sluit ik af met de in Nederland sterk ondergewaardeerde Laura Fygi, in Japan en China heeft zij wel een glansrijke carrière gekregen. Haar Franstalige jazz album ‘Rendez-vous’ uit 2007 bevat onder meer het ritmisch sterke Divine beguine, waarop een snelle bas en andere ritme-instrumenten zorgen voor een stuwend geluid, iets dat de 704 S2 met liefde aan het volgen is. Laura heeft een mooie stem, heel geschikt voor jazz en draagt in het geheel van muziek meer dan een steentje bij.
Warmte en herkenbaarheid
Zingende dames heb ik in overvloed in de collectie, voor heren ligt dat anders, ik grijp daarom terug op Paul Stephenson en het album ‘These days’, waarvan ik de titelsong start. Prettig is op zijn minst dat de band heel veel akoestische instrumenten gebruikt en dat is veel beter om een luidspreker te beoordelen dan elektronisch geweld. Of je moet graag daarnaar luisteren, dan leg je andere maatstaven aan. Paul heeft op de 704 S2 een heel prettige en warme stem, zodat de sfeer op de cd gecreëerd prima weer te geven is. Links en rechts van hem gitaren in een fijn klankbeeld, waarin zowel de kasten als de getokkelde snaren alle ruimte krijgen. Lekkere muziek om je partner op weg te laten dromen, verwen haar met een drankje en aandacht en ik weet zeker dat een paartje 704 S2 in de huiskamer mag blijven staan.
De Franse zanger Renaud kan daar ook voor misbruikt worden, zijn album uit 2016 dat zijn naam als titel draagt, heeft een totaal andere sfeer dan Stephenson daarnet aanleverde. Het Franse lied dat heel levendig kan zijn, met een sterk ritme komende uit een veelheid van percussie-instrumenten, snaren en blazers, spat van de conus tijdens J’ai embrassé un Flic, geschreven als een ode aan de vele agenten die tijdens terreurdaden in Frankrijk hun moeilijke werk moesten doen. De track Les mots is eerder teder en melodieus geschreven, met een trekharmonica onmiskenbaar afkomstig uit het land van liefde, eten en wijn. Hoewel mijn kennis van de Franse taal niet toereikend is om Renaud te begrijpen kan ik wel elk woord dat hij zingt verstaan via de Bowers & Wilkins’. Net als bij dames sluit ik het drieluik af met een Nederlandse artiest, Boudewijn de Groot met zijn Vondeling van Ameland. De stem van de man, die met zijn protestsongs werd verketterd door mijn ouders in de tijd van kabouters en provo’s, heeft warmte en herkenbaarheid meegekregen aangeleverd door de 704 S2. Zo groot is de stap niet eens ten opzichte van Renaud als ik een accordeon hoor opduiken in de muziek. Het Eiland in de verte heeft een intro met getokkelde instrumenten en een diepe bas, die bas zorgt in de akoestiek wel weer voor een probleem en duwt het tokkelen naar de achtergrond. Plug erin - plug eruit, mijn ruimte is de licht beperkende factor in deze.
In goede verhouding
Gezien de jazz invloeden op de muziek van toepassing dat ik eerder draaide, durf ik meer jazz best over te slaan en door te stappen naar klassiek werk, dit keer van het Combattimento Consort Amsterdam met werken van Albioni, Telemann en Biber. Hier voelt de 704 S2 zich weer helemaal mee thuis. Levendigheid is het magische woord, detaillering en transparantie volgen op de voet, snaren en blazers zijn prachtig uitgespreid op een bed van klanken. Vaak is luisteren naar klassieke muziek iets dat mij rust en bezinning brengt aan het einde van een dag luisteren. Hoe fijn is het dan als vermoeide oren worden gestreeld door een Nederlands orkest wat met zoveel bezinning kan en wil spelen.
In eenzelfde harmonie speelt vervolgens Ofra Harnoy cello concerten van Vivaldi, samen met het Toronto Chamber Orchestra. De 704 S2 heeft helemaal geen probleem om de cello enerzijds onderdeel te laten zijn van het geheel en anderzijds te benadrukken of als solist op te voeren. De in mijn beleving vaak klagende klank van een cello streelt het oor gedurende de gehele cd zodat ik hem met plezier door laat draaien. Strijkers zijn nooit te scherp in deze combinatie, het gehele orkest laat zich in een goede verhouding neerzetten. Dat Ofra zo goed te volgen is in alle stukken verdient een pluim en ik geef hem graag voordat de 704 S2 weer de doos ingaat, retour importeur om veelvuldig in te zetten op shows en voor demo’s.
Bowers & Wilkins 704 S2: Conclusie
Laat ik in de laatste woorden over de 704 S2 Series modellen beginnen met het uiterlijk, de slanke zuilen kunnen overal een plaatsje vinden, zowel in een modern als in een klassiek interieur. De nieuwe conusmaterialen vallen veel minder op als u graag draait zonder de stoffen frontjes te gebruiken en het uiterlijk is simpelweg chique. De 704 S2 laat zich gemakkelijk plaatsen, waarbij wel rekening gehouden moet worden met de laagweergave. Gelukkig is die af te stemmen door in de reflexpoort een schuimstof ring of dop te plaatsen.
Rekening dient u ook te houden met de inrichting van de ruimte, een te harde akoestiek is niet aan te bevelen voor geen enkele luidspreker, dus ook niet voor de 704 S2. De luidspreker is vriendelijk voor een versterker, hoe hoger de kwaliteit, des te beter zijn de prestaties, maar een eenvoudige buizenversterker of een surround receiver kan prima werken.
Over surround gesproken, Bowers & Wilkins heeft in de 700 S2 Series een keur aan modellen, inclusief surround luidsprekers en subwoofers. Dus ook voor A/V is de 704 S2 een goede keuze. De 704 S2 is modern, bevat hoogwaardige technologie, klinkt uitstekend en oogt fraai. Wat kan ik nog meer bedenken om u naar de winkel te krijgen waar een dealer u graag kennis laat maken met de nieuwe loten aan de Bowers & Wilkins boom? Gewoon doen, en gáán.
Bowers & Wilkins 704 S2
€ 1.199 per stuk
B&W Group Benelux
e-mail: info@bwgroup.nl
www.bowers-wilkins.nl
