Voordat ik van start wil gaan met de opmerkelijke kandidaat voor deze test, neem ik u graag eerst nog even mee naar het jaar 1998. In dat jaar introduceerde ontwerper Peter Lyngdorf namelijk de voor die tijdspanne unieke en geniale TacT Millennium digitale PWM (pulsbreedtemodulatie-) versterker. Een baanbrekend ontwerp waarbij de eerste kennismaking al meteen duidelijk maakte dat dit apparaat een enorme potentie bezat. De kwaliteit en vooral de extreem transparante weergave bleek zelfs zo hoog, dat deze Millennium een schok binnen de high-end audio teweegbracht.

Inmiddels is er veel veranderd, zijn deze energiezuinige ontwerpen verder geëvalueerd en maakt Peter Lyngdorf nog steeds deel uit van het selecte groepje voorhoedelopers. Zelfs zozeer dat de hier te bespreken Lyngdorf TDAI-3400 opnieuw tot de technisch meest vooruitstrevende ontwerpen in zijn prijsklasse behoort.

Lyngdorf TDAI-3400

Hoe controversieel deze versterker is, blijkt bij de eerste kennismaking. Want in plaats van het bekende sjouwen met gewichten variërend van 20 tot wel 50 kilo voor conventionele soortgenoten met ditzelfde vermogen (2 x 200Watt aan 8 Ohm, 2 x 400Watt aan 4 Ohm), vraagt deze Lyngdorf met zijn goed hanteerbare 8 kilo (en 200 gram) slechts een geringe inspanning. Maar hoe zit het met het geluid? Want zal ik nu weer dat typische vaak inspiratieloze en verschraalde geluid wat nog steeds veel klasse D-ontwerpen typeert gaan ervaren, of is het toch (heel) anders?

Een tip van de sluier wordt gegeven door het feit dat het gros van de klasse D-versterkers feitelijk gewoon analoge ontwerpen zijn (de D bij klasse D staat niet voor digitaal), terwijl de TDAI-3400 samen met een handjevol concurrenten het inkomende signaal daadwerkelijk volledig binnen het digitale domein verwerkt. Het grote voordeel is dat je het digitale signaal vanaf de bron helemaal tot aan de luidsprekeruitgang digitaal kunt houden en eventuele signaalbewerking nog vóór de feitelijke versterking kan plaatsvinden. Zeker in geval van Lyngdorf met zijn beroemde RoomPerfect akoestiekinregelsysteem biedt dat enorme voordelen en een theoretisch (veel) hogere geluidskwaliteit.

RoomPerfect

Maar laat ik mij in dit stadium van het verhaal nog niet verleiden tot het omschrijven van de klankmatige parameters. Want dat deze wezenlijk anders wordt ingevuld, is voor mij inmiddels een vaststaand feit. Wanneer eigenaar Willy van der Velde van Lyngdorf importeur Hifi Corner Trading op een dag de doos met versterker en op mijn verzoek ook de bijbehorende CD-2 cd- speler komt brengen, kijk ik met bewondering naar de slimme en goed doordachte verpakking. Een pakket wat standaard heel compleet wordt geleverd en tevens is voorzien van een meetmicrofoon met klein bijbehorend statief.

Als kers op de taart blijkt de voor de test geleverde TDAI-3400 ook nog eens met beide optionele modules (high-end audio en 4K HDMI) uitgerust. Een compleetheid waarmee deze Lyngdorf de functionaliteitsgrenzen tot ongekende hoogtes weet op te rekken en binnen deze prijsklasse de concurrentie het schaamrood op de kaken bezorgt. Maar zelfs dan ben ik er nog steeds niet en blijkt het apparaat naast een ingebouwde streamer om muziek te spelen vanaf een netwerk of USB ook standaard voorzien van een toonregeling met voorgeprogrammeerde instellingen. Zelfs de mogelijkheid om deze als actief scheidingsfilter voor (een) subwoofer(s) in te stellen is aanwezig. Toch blijft uiteindelijk het ingebouwde RoomPerfect systeem voor mij en ik denk vele anderen het meest tot de verbeelding spreken. Vooral doordat dit akoestiekinregelsysteem niet alleen kinderlijk eenvoudig is te bedienen, maar ook bijzonder effectief is. Je hoeft enkel maar de microfoon volgens de instructies in de ruimte te plaatsen, deze aan te sluiten op de TDAI-3400 en het ingebouwde programma met een app of via het apparaat op te starten. Daarna geeft de software aan wanneer de microfoon verplaatst moet worden. De procedure met testtonen die volgt duurt ongeveer 20 minuten.

Aansluitweelde

Dat deze Lyngdorf over een zeer complete uitrusting beschikt, is bijna een understatement. Waarbij het mooie is dat de ergonomie daar niet onder heeft geleden. Naast de fraaie, strakke en opgeruimde vormgeving die samengaat met mooie materialen en probleemloos werkende software, valt er bijna geen aansluitmogelijkheid te verzinnen die deze TDAI-3400 (45cm breed x 10,5cm hoog x 36cm diep) niet heeft. Zelfs in de basisuitvoering kunnen er al signalen van twee analoge RCA-ingangen en maar liefst zeven digitale ingangen (AES/EBU, Coaxiaal, Optisch en USB) met data tot 24bit/192 kHz en USB 32bit/384 kHz, DXD-formaat en DSD128 worden verwerkt. De optionele HDMI-module voegt daar nog één uitgang en drie ingangen aan toe, terwijl het arsenaal tenslotte kan worden gecompleteerd door een bijzondere optionele high-end analoge ingangsmodule toe te voegen. Deze bevat een betere A/D-converter en als extra drie RCA en één paar gebalanceerde ingangen. De standaard ingebouwd media-speler is Roon-ready, werkt met Spotify Connect, AirPlay en internetradio, terwijl streamen ook kan met DNLA. Last but not least zijn ook Bluetooth en Wi-Fi aanwezig.

Voorbereidingen

U moet het mij maar niet kwalijk nemen en ik ben mij uiteraard ten volle bewust dat de gemiddelde situatie in Nederland en België heel anders is, maar voor mij als high-end recensent is een versterker van rond de € 5.000,- relatief voordelig. Vooral doordat de meeste versterkers die ik doorgaans bespreek vaak een veelvoud van dat bedrag moeten opbrengen. Maar nu komt importeur Hifi Corner met een versterker die niet alleen meer vermogen biedt, maar ook nog eens veel meer mogelijkheden bezit en waarvan als klap op de vuurpijl wordt gezegd dat de geluidskwaliteit ongekend goed zou zijn?

Laat ik om bij het begin te beginnen deze goed hanteerbare versterker in mijn brede Finite Elemente Pagode Master Reference MR27 audiorack plaatsen. Bronnen zijn een NAS harde schijf vol met prachtige muzikale software, Mirror Image en AudioAanZee dragen zorg voor de streamers, terwijl mijn referentie North Star Design 192 mk2 CD loopwerk verbonden met een White Gold I2s aan een North Star Design Extremo DAC en Lyngdorf CD-2 cd-speler voor de fysieke media zorgen. Gebruikte luidsprekers zijn de zeer evenwichtige Martin Logan Impression ESL 11A hybride elektrostaten, de gemakkelijk aanstuurbare Tidal Piano G2 en mijn eigen referentie Master Contemporary C. Kabels komen van Siltech, Nirvana, AudioQuest, Essential Audio Tools en Kemp Elektroniks. De drie gescheiden stroomgroepen met apart geslagen aarde zijn eveneens afkomstig van Kemp, terwijl als akoestische voorzieningen speciaal stucwerk DAAD4’s van Acoustica Aplicata en Modex Plates van RPG dienst mogen doen. 

Ronde 1 - Luisteren zonder RoomPerfect 

Hoewel het akoestiekinregelsysteem RoomPerfect waarschijnlijk door velen als één van de belangrijkste aankoopcriteria van deze versterker zal worden gezien, begin ik mijn eerste luistersessie toch heel bewust zonder die optie. Vooral omdat het apparaat met de correctie ingeschakeld onmogelijk direct met andere meer conventionele versterkers kan worden vergeleken.

Een ander aandachtspunt komt naar voren doordat de TDAI-3400 volledig binnen het digitale domein werkzaam is. Vooral analoge bronsignalen zullen daardoor eerst moeten worden gedigitaliseerd, waardoor voor de hoogste geluidskwaliteit het best van digitale verbindingen gebruik kan worden gemaakt. Al tijdens de eerste luisterindrukken valt meteen de bijzonder korte opwarmtijd op, met zelfs koud en gloednieuw uit de doos een indrukwekkend prestatieniveau. Herkenbaar voor het klasse D-principe zijn het opgeruimde karakter, de bovengemiddeld hoge definitie en de combinatie van lichtvoetigheid en controle van het laag. Maar veel minder vanzelfsprekend zijn nu eindelijk eens een volstrekt natuurlijke tonale balans in combinatie met neutraliteit, echte kracht en een mooi groot stereobeeld. Een presentatie die naast de gebruikelijke breedte en diepte zelfs ook een mooie hoogtesuggestie weet te geven.

Toch vind ik één van de mooiste klankmatige eigenschappen van deze versterker absoluut de opvallend grote puurheid. Vooral door dit aspect en het kunnen losmaken van het reproductiegevoel onderscheidt deze versterker zich van de concurrentie. Hoogste tijd om er eens een aantal mooie muzikale voorbeelden bij te nemen die dat het beste illustreren. De laatste jaren levert het oude (sinds 1978) en fameuze audiofiele label Chesky Records, de ene na de andere prachtige nieuwe productie af. Daarbij wordt inmiddels al jaren van een kunsthoofd met op de plaats van de oren gekalibreerde microfoons gebruikgemaakt. Van nature klinken dit soort opnamen eigenlijk alleen via een hoofdtelefoon heel goed en via luidsprekers nogal vreemd. Maar door een zelf ontwikkeld bewerkingsproces is Chesky erin geslaagd om ook over luidsprekers de illusie te creëren waarbij de luisteraar naar de opnamelocatie kan worden getransporteerd.

Samen met een wijd scala aan bekende en minder bekende artiesten heeft dit inmiddels een reeks schitterende albums opgeleverd. Voor mijzelf was het album Stripped van de Amerikaanse R&B zangeres Macy Gray (Chesky JD389), twee jaar geleden mijn eerste zeer aangename kennismaking met deze techniek, waarna vele producties volgden. Voor deze Lyngdorf-test kom ik terecht bij Little Crimes van Melissa Menago (Chesky JD384), het eerste solo-album van deze eveneens Amerikaanse zangeres/tekstschrijver. Opgenomen in The Hirsch Center (voormalige St. Eliaskerk) in Brooklyn, New York en naast het kunsthoofd ook gebruikmakend van MSB A/D-converters en Crystal Cable microfoon kabel, grenst de puurheid, natuurlijkheid en het focus en realisme van deze muziek over de TDAI-3400 bijna aan het absurde. De beste omschrijving van wat ik waarneem, is dat het net lijkt of er niets meer tussen mij en de artiesten zit. In mijn beleving het grootste compliment wat ik een audiocomponent of keten kan geven.

Ronde 2 - Luisteren met RoomPerfect

Doordat mijn luisterruimte door een heel pakket aan akoestiekmaatregelen over zodanig uitstekende akoestische eigenschappen beschikt dat ik de voordelen van RoomPerfect te weinig tot uiting vind komen, besluit ik het handzame apparaat met microfoon onder mijn armen mee te nemen om deze vervolgens in zowel onze eigen woonkamer als bij een aantal vrienden en kennissen neer te zetten. In tegenstelling tot mijn geoptimaliseerde luisterruimte zijn dit echte leefruimtes met situaties waarbij de luidsprekers bijna altijd in compromis met het interieur leven. Na het opnieuw inmeten neem ik daarom nu wel de voordelen van deze bijzondere voorziening waar. Want terwijl de weergave zonder correctie een bepaalde onevenwichtigheid in met name het laag bezit, waarbij sommige frequenties te luid en andere te zacht werden weergegeven, blijken deze ingeschakeld niet alleen veel evenwichtiger te zijn, maar knapt ook de rest van het frequentiespectrum er flink van op. Niet zo vreemd wanneer we bedenken dat alle frequenties letterlijk met elkaar verbonden zijn. Zo neemt de nasaliteit in het middengebied af en krijgt door het betere laag ook het hoog meer body, kleur en verfijning. Uiteindelijk blijkt RoomPerfect te leiden tot een rijkere en meer natuurlijke weergave, waarbij het onevenwichtige laag heeft plaatsgemaakt voor beduidend meer rust, evenwicht en zelfs een betere verstaanbaarheid van gesproken dialogen. Extra bonus is dat de voorkeur voor bepaalde muziekgenres sterk is verminderd en muziek en spraak bij zowel zachter als luider spelen natuurlijker en beter in balans overkomen.

Ronde 3 - Luisteren high end-audiomodule

Aangezien de TDAI-3400 een serieus apparaat is bedoeld voor de kritische (beeld- en) muziekliefhebber, ben ik razend benieuwd wat voor effect de optionele high end-audiomodule op de uiteindelijke weergave zal hebben. Het mooie is dat hierdoor niet alleen de standaard analoge ingangen van slechts twee (we leven nu eenmaal steeds meer in het digitale tijdperk) naar vijf RCA en één XLR worden verhoogd, maar ook dat de ingangen qua niveauverschil onafhankelijk aan elkaar zijn aan te passen. Zelfs de relais zijn hierbij met gouden contacten uitgevoerd. ‘Pièce de résistance’ is tenslotte de nog betere AKM-AK5394A analoog-naar-digitaal-converter die in ieder geval op papier een dynamisch bereik van 123dB zou moeten kunnen halen. Laat ik vooropstellen dat ook de twee standaard analoge RCA ingangen al meer dan goed weten te presteren.

Het is meteen duidelijk dat je bij een werkelijk digitale versterker zoals deze Lyngdorf TDAI-3400 de signalen het beste in het digitale domein kunt laten. Wat echter niet wil zeggen dat de standaard analoge ingangen slecht zouden presteren. Integendeel, want van iedere mij bekende bron die ik op deze ingangen aansluit herken ik meteen de eigen klanksignatuur. Iets wat het nodige zegt over de neutraliteit en het oplossend vermogen.

Interessant is dat wanneer ik de RCA kabels verplaats naar de high end-audiomodule er eigenlijk weer iets van die herkenbaarheid en neutraliteit verdwijnt. Dat had ik niet verwacht. Maar wacht eens even, de weergave krijgt nu wel meer kleur en body, het stereobeeld dijt op fraaie wijze verder uit en het klinkt nu waag ik het te zeggen bij een digitale versterker - meer analoog! Wanneer de Australische zanger, tekstschrijver en trompettist Vince Jones met zijn op Frank Sinatra geënte album ‘One day spent’ losgaat, geeft de module duidelijk meer swing, drive en expressie aan deze energieke muziek. De headroom die deze krachtige versterker kan voortbrengen wordt aan alle aanwezige luidsprekers net zo overtuigend neergezet. Absoluut gezien gaat de digitale verwerking het verst en klinkt op zich ook het beste. Strak, realistisch, schoon, dynamisch, snel, afgebakend, mooi 3D-ruimtebeeld met nadrukkelijk goed weergegeven hoogte en ga zo maar door. De normale analoge ingangen volgen dit beeld opvallend goed en zijn volledig in lijn met de klankmatige eigenschappen van de digitale ingangen. Alleen hoor je ook dat er een extra conversiestap moet worden uitgevoerd die de puurheid en schoonheid van het signaal aantast. Het is niet heel dramatisch, maar wel overduidelijk hoorbaar. Wordt echter de high end-module erbij gehaald, dan verandert de aantasting eigenlijk niet eens, maar krijgt de TDAI-3400 wel een hele mooie analoge gloed in zijn geluid. Het is misschien dan niet meer volledig waarheidsgetrouw, maar het kan wel een kick geven om de mooie kenmerkende signatuur van de analoge uitgangen zo gloedvol terug te horen.

Conclusie   

Wat een bijzondere en vooral razend interessante geïntegreerde versterker is deze Lyngdorf. Een apparaat dat niet alleen zo’n beetje alles aan boord heeft wat er vandaag de dag aan functionaliteit wordt aangeboden, maar ook nog eens werkelijk ontzettend goed klinkt. Voeg daarbij de verhoudingsgewijs ronduit lage prijs en er staat een apparaat voor me wat ondanks de klasse D-techniek wat mij betreft qua geluid tot de allerbesten binnen zijn prijsklasse behoort.

Het is beslist een ander geluid dan de vaak meer robuust, rijk en nadrukkelijk krachtig klinkende conventionele liga. Maar ben je eerlijk naar jezelf en haal je er (akoestische) live weergave bij, dan moet je gewoon bekennen dat ook zo’n geperfectioneerde Lyngdorf via een andere route tot een bijzonder hoog niveau weet te komen. Hier gaan we vast meer van horen en wat mij betreft verdient Lyngdorf beslist een nog groter publiek.

Lyngdorf TDAI-3400 met standaard RoomPerfect € 4.999,-
Lyngdorf TDAI-3400 met high-end audio analoge module € 5.399,-
Lyngdorf TDAI-3400 met 4K HDMI module € 5.399,-
Lyngdorf TDAI-3400 met high end audio en 4K modules € 5.799,-

Hifi Corner Trading
E-mail: info@hificorner.be
www.hificornertrading.be