Devialet is een audiobedrijf zoals geen ander. Het past dan ook helemaal dat de Expert Pro op zijn beurt een unieke versterker is. Niet vanwege één eigenschap, maar wel dankzij het samenspel van heel wat spitstechnologie op vlak van hard- én software.
Devialet is in de hifi-wereld breed bekend voor de Phantom, een zeer eigenzinnige draadloos luidspreker met waanzinnig veel vermogen. Maar audiofielen weten dat het Franse merk voor het verschijnen van deze futuristische speaker al iets heel mooi in huis had: de Expert-versterkers. Qua design zijn ze even opmerkelijk als de Phantom, maar ze zijn wel helemaal anders. Een Expert is gericht op de traditionelere hifi-luisteraar die zijn eigen luidsprekers uitkiest en misschien ook eigen aparte bronnen. Maar het uiterlijk is allesbehalve klassiek. Een Expert-versterker bestaat uit één stuk blinkend gepolijst aluminium van vier centimeters hoog. Het aanraken doe je met witte handschoenen (meegeleverd), want net zoals bij kostbare juwelen uit edelmetalen laat elke aanraking zichtbare sporen achter. Het is een bijzondere verschijning.
Inmiddels zijn we toe aan de nieuwste generatie van de Expert-familie, de Expert Pro. Er zijn drie stereomodellen: de 140 met 2 x 140 Watt, de 220 en de 250. De eerste is een nieuw model dat dankzij een prijskaartje van 4.990 euro de Expert Pro-versterker bereikbaarder maakt dan voorheen. In deze review bekijken we de 220 Pro van 7.990 euro. Voor onze test ontvingen we bovendien tegen het einde een tweede 220 Pro van Devialet. Want deze Franse versterkers hebben een heel bijzondere eigenschap: als je er twee neemt, dan kun je met heel weinig moeite een dual mono-versterkersysteem samenstellen. Bij andere versterkers kan dat soms ook, het verscihl is dat bij Devialet ook softwarematig één nieuwe versterker wordt gecreëerd. Twee 220 Pro’s bijvoorbeeld, worden zo een 440 Pro. Daarnaast is ook een 210 Dual en 1000 Dual mogelijk. Je kunt deze dual mono-bundels ook gewoon direct aankopen, wat iets goedkoper is dan achteraf twee stereomodellen samenvoegen. Het grote monster in de Expert-familie is de Expert 1000 Dual, goed voor 2 x 1.000 Watt (bij 6 Ohm). Het straffe: zelfs een dubbele opstelling zoals deze blijft opvallend dun.
Nieuw bij de Expert Pro-modellen zijn een verbeterd versterkluik, een betere DAC en – vooral – het nieuwe Core Infinity-board. Dit intern onderdeel voegt heel wat streamingmogelijkheden toe, met de belofte dat er nog meer volgen. Een pluspunt van het CI-platform is dat toekomstige upgrades vlotter kunnen worden aangebracht. Zo wordt de Expert Pro nog flexibeler dan het al was. De praktijk van de voorbije jaren wijst wel uit dat Devialet tijd nodig heeft om upgrades uit te brengen; het bedrijf zelf zegt recent meer te hebben geïnvesteerd in software-ontwikkeling zodat updates sneller verschijnen.
High-tech versterking
Qua vormgeving zijn alle Pro-versterkers ongeveer gelijk, behalve dat de 250 Pro iets groter is en een groot kijkvenster boven de cirkelvormige display bezit. Het gewicht zit telkens rond 6 kg, een fractie van nagenoeg alle andere versterkers uit de hogere prijsklasse. De Cambridge Edge A die we elders in het jaarboek testen, weegt bijna 24 kg, en dat is geen uitzondering in het segment. Een high-endversterker vereist een stabiele, grote voeding – en dat weegt nu eenmaal veel.
Daarmee vergeleken zijn de Devialets pluimgewichten. Hoe is dat mogelijk? Het antwoord heeft te maken met het DNA van de Franse onderneming. Het heeft veel meer weg heeft van een technologiebedrijf dan van een traditioneel hifi-merk, zowel op vlak van financiëring als op vlak van marketing. Maar ook qua technologie, want Devialet ontwikkelde zelf een nieuwe hybrideversterker die een klasse A-versterkermodule combineert met een digitale klasse D-versterker. Bij andere hybridetypes wordt vaak gewerkt met een klasse A-versterker die de fakkel doorgeeft aan een klasse AB-versterker zodra er meer vermogen gevraagd wordt. Zo zit Devialets AHD-aanpak niet in elkaar. Het klasse A-versterkerluik is altijd actief, maar versterkt enkel op voltagevlak en wekt kleine stromen op. Het echte vermogen komt van het schakelende klasse D-versterkergedeelte, aangestuurd door het klasse A-gedeelte. AHD huwt zo dus het vervormingloze van klasse A met de enorme 90 procent plus efficiëntie van klasse D. Het maakt dat de Expert Pro relatief koel blijft als je hem zwaar belast, al is die relatief echt wel op zijn plaats. Vergeleken met de hitte van de AB-versterking in de Micromega M-One (een Franse versterker met een gelijkaardig designconcept) houdt de Expert Pro zijn hoofd bijzonder koel.
Ontmoet SAM
Een pluspunt van actieve speakers is dat de ingebouwde versterker perfect is afgestemd op de drivers. Devialet bekomt via de Speaker Active Matching of SAM-functie iets gelijkaardig voor je (passieve) luidsprekers. Bij net geen 900 luidsprekermodellen heeft het Franse merk uitgebreide metingen verricht om de karakteristieken van de speakers te bepalen. Devialet zelf zegt meer dan zestig variabelen te meten. Heb je één van de ondersteunde luidsprekers, dan kun je deze data in je Expert Pro inladen zodat de weergevers optimaal aangestuurd worden. Onder meer door eventuele timingproblemen tussen de verschillende drivers in een luidspreker weg te werken, maar ook door de speakers bij hoge volumes zo aan te sturen dat er geen beschadigingen optreden. Zo ver we weten is er geen enkele andere fabrikant die iets gelijkaardig biedt, al neemt bijvoorbeeld Linn wel speakerdata mee bij zijn Space Optimisation-functie. Bij onze test hadden we het geluk twee sets speakers in huis te hebben waarvoor SAM-data beschikbaar is: Focal Sopra N°2’s en Monitor Audio Gold 100’s (generatie 4).
De ingangen die je nodig hebt
Bij een test van een klassieke versterker krijg je altijd een lijstje van ingangen opgediend. Dat is belangrijk, want die lijst is definitief en je moet dus goed zien dat een kandidaat-versterker past bij wat je van plan bent. Heb je na de aankoop toch nog pakweg een extra digitale ingang nodig? Pech gehad! Bij de Expert Pro-versterkers is dat niet het geval. Via de online configuratietool kun je een ingang een nieuwe rol geven, of bijvoorbeeld omvormen tot een pre-out. De flexibiliteit is behoorlijk groot. Zo kun je line 1 van een analoge cinch-ingang omvormen tot dubbele SPDIF of een phono input. Bij elke opties krijg je weer nieuwe mogelijkheden. Kies je bijvoorbeeld om een ingang voor een platenspeler te gebruiken, dan kun je kiezen uit MM of MC. Uit een bijhorend lijstje selecteer je ook je cartridge, zodat de ingang nog verder wordt aangepast aan je draaitafel. Dat lijstje lijkt behoorlijk uitgebreid. Naast grote namen als Audio-Technica, en Ortofon, bevat het ook exclusievere merken als Goldring, Sumiko en Nagaoka. Volgens Devialet zijn er ongeveer 256 combinaties mogelijk en dertien RIAA-curves. Ook handig is dat je een of twee coax-ingangen kunt omvormen tot pre-outs die je ook kunt configureren voor een of twee subwoofers.
Het is ook in de configuratietool dat je algemene instellingen aanpast, de fraaie remote configureert of een Dual-opstelling samenstelt. Ook meer exotische opstellingen van Expert Pro-versterkers zijn mogelijk; Devialet kan dan voor jou een custom configuratiebestand aanmaken.
Er zijn natuurlijk wel limieten aan wat je kunt aanpassen. Het moet fysiek mogelijk blijven. Je kunt niet een optische ingang of USB-klasse B poort omvormen tot een cinch bijvoorbeeld. Wel kun je ongebruikte ingangen en zaken als WiFi uitschakelen als je ze niet gebruikt.
Op het einde van de rit heb je een klein bestandje met de SAM-data en instellingen, en dat je moet downloaden naar een SD-geheugenkaart. Je steekt deze achteraan in de Expert Pro vooraleer hem in te schakelen. Bij het opstarten laadt de Devialet-versterker dan de nodige data. Het zou natuurlijk leuk zijn als je dit rechtstreeks via een app naar de Expert Pro kon sturen. Hopelijk wordt dit ooit mogelijk (en vele Expert-gebruikers vragen dit al jaren), al vermoeden we dat dit een moeilijke wordt om te realiseren omdat de instellinngen bij het booten van het versterker-OS wordt ingeladen. Het zou wel fijn zijn als je via een app of een toets op de remote SAM kon in- en uitschakelen. Je hoort: een Expert Pro-versterker vraagt ook wat meer werk om helemaal correct af te regelen zoals je wilt.
Heb je overigens een Dual-opstelling, zoals bij de 440 Dual die we ook testen, dan moet je twee configuratiebestanden aanmaken en bewaren op aparte geheugenkaartjes voor beide versterkers.
De mooiste remote
Bij een fraaie versterker hoort een luxeafstandsbediening, vinden we. Devialet heeft dat goed begrepen. Bij een Expert-versterker krijg je een massief, vierkantig ding met een grote draaiknop en enkele toetsen om de versterker in te schakelen en ingangen te wisselen. Het is even elegant als de Expert Pro, al is de beslissing om hetzelfde vingerafdrukgevoelig metaal te gebruiken iets minder wijs. Maar het voelt en werkt als een droom. Omdat het draadloos via Bluetooth functioneert, heeft het een enorm bereik. Er is ook een app voor iOS en Android die de remote vervangt, maar die is niet echt de moeite waard. Devialet zegt dat er in de loop van 2019 een nieuwe app komt die geënt is op de app die voor de Phantom Reactor ontwikkeld is. Of dit dan ook streamingopties ingebouwd zal hebben, is niet duidelijk. Dat wordt afwachten.
De streamingopties van de Expert Pro-versterkers zijn echter al sterk ontwikkeld, met dank aan de Core Infinity-module die Devialet in de Pro-generatie inbouwt. Als we dit schrijven is AirPlay, Spotify Connect en DLNA present, wat al heel wat mogelijkheden geeft. Devialet zegt in 2019 ook andere streamingopties te bieden; wij kunnen er niet zoveel andere bedenken, op Chromecast na of AirPlay 2.
De Expert Pro verschijnt ook automatisch in Roon, al maakt de muzieksoftware daarvoor gebruik van de Air-code van Devialet en niet een native integratie. Binnenkort wordt dit vervangen door een volwaardige implementatie van het RAAT-netwerkprotocol en wordt de Expert Pro een volwaardig RoonReady-endpoint, aldus Devialet. Die stap levert voordelen op (zo kun je de Expert dan in multiroom-opstellingen met andere Roon-eindpunten plaatsen), maar de Air-methode die wij gebruiken tijdens onze test vonden we ook al uiterst stabiel en goed klinken. In onze ervaring is dat al lang zo, ook toen we vroeger de Expert 200 als versterker gebruikten. Nota van de redactie: kort na de online publicatie van deze review verscheen een update waardoor de Expert Pro als volwaardig RoonReady-eindpunt functioneert.
We verwezen net naar Air. Dit is eigenlijk een applicatie voor macOS en Windows die je op je computer kunt aanbrengen. Na het installeren heb je een (virtuele) geluidskaart extra op je pc of Mac, zodat je het geluid van andere applicaties direct lossless (tot 192 kHz / 24 bit) naar de Devialet-versterker kunt sturen. Het klinkt misschien ingewikkeld, maar in de praktijk werkte het bij ons prima om bijvoorbeeld muziek van de Qobuz-app op onze iMac naar de Expert 220 Pro te sturen.
Eindeloos luisteren
Devialet is voor ons geen onbekende. Voor we aan de slag gingen met de 220 Pro, hadden we al lange tijd een ‘oude’ Expert 200 in gebruik als vaste versterker in de testruimte. Waren we heel tevreden mee. (Full disclosure: we gebruiken een via de handel aangekochte Expert 220 Pro als vaste versterker voor tests van luidsprekers, als opvolger voor een Expert 200.)
Deze oudere modellen kun je laten upgraden door Devialet naar een Pro-model. Vroeger kon dat enkel op bepaalde sleutelmomenten (eigenaars ontvingen een upgrade-uitnodiging per mail), nu lijkt het upgradeprogramma continu geopend voor iedereen. Het upgraden kost wel wat, maar nog altijd minder dan een nieuw Pro-toestel.
In theorie kun je een Expert Pro verbinden met het stopcontact, je speakers en eventuele bronnen, en meteen naar muziek luitseren. In de praktijk merkten we snel dat dit niet de beste manier van werken is. Er is een zekere leercurve die je moet overwinnen om er alles uit te halen - en dat is wel vaker het geval bij de nieuwste generatie versterkers die overladen zijn met mogelijkheden. De Devialet-aanpak waarbij je werkt met een online configurator en een geheugenkaart maakt het net iets moeilijker, hoewel dat het configureren zelf heel duidelijk en helder gepresenteerd wordt.
Een ding is na het lange testen ook wel duidelijk: je hebt echt iets aan SAM. Wat eigenlijk impliceert dat je de Expert 220 Pro best combineert met een SAM-compatibele speaker. Het verschil met en zonder SAM op de Focal Sopra N°2 is meer dan subtiel; met SAM is de speaker beter gecontroleerd en is de beeldvorming beter. Timing is iets waar Focal sowieso mee bezig is, vandaar ook die knik in deze aparte luidspreker. Het is op zich geen lastige luidspreker, wel heeft het een eigen geluidsignatuur. Toch weet de Expert 220 Pro met SAM ingeschakeld deze grote vloerstaander meer in evenwicht te krijgen, iets dat bijvoorbeeld merkbaar is in het laag als we naar ‘Random Access Memories’ van Daft Punk luisteren. Tegelijkertijd geeft dat gecontroleerde laag meer ruimte voor het middengebied van de Sopra’s. Hetzelfde observeren we ook met onze Monitor Audio Gold 100-speakers, maar in mindere mate dan bij de Focals. Ons advies zou daarom zijn om, als je een Expert Pro overweegt, het te matchen met een SAM-compatibele luidspreker. Via de website van Devialet kun je checken welke ze gemeten hebben.
Bij de Sopra's of de Gold 100's levert de stap van een 220 Pro naar een 440 Dual naar ons gevoel niet meteen een grote verbetering op. De 220 Pro is eigenlijk voldoende voor die twee speakers, vinden wij, al noteren we dat de Focals bij de 440 Dual-configuratie iets beter in balans zijn. De 220 Pro is een potige versterker die in veel situaties voldoet. Maar het kan wel eens anders zijn bij luidsprekers die moeilijker aan te sturen zijn. Het mooie aan het Devialet Expert-concept is dat je altijd in een latere fase een versterker kunt toevoegen om een Dual-configuratie te bouwen. Al is dit wel duurder dan meteen voor een dubbele Expert Pro te gaan. Eind 2018 presenteerde Devialet ook AXD of Active X-over voor wie met meerdere Expert Pro-versterkers aan de slag wil gaan. AXD stuurt een selecte groep luidsprekers op een heel bijzondere manier aan. Eigenlijk komt het op neer dat drie of meerdere Devialet-versterkers de individuele drivers in de luidsprekers aansturen. De ingebouwde crossover wordt niet langer gebruikt en wordt vervangen door een digitale crossover die gecreëerd wordt met filters in het digitale luik van de Expert Pro's. Het voordeel, aldus de fabrikant, is dat het analoge signaal een korter pad aflegt: recht van de versterker naar de driver, en niet langer ook nog langs een analoge crossover. AXD werkt enkel met bepaalde luidsprekers, zoals de Vivid Giya G1 Spirit, YG Acoustics Sonja 2.2 en Estelon YB. Het is dus echt wel een functie voor de welvarende hifi-liefhebber.
Conclusie
Een Expert Pro-versterker is iets behoorlijk uniek. De AHD-versterking geeft een toestel als de 220 Pro / 440 Dual die we getest hebben onwaarschijnlijk veel vermogen en controle. Die “onwaarschijnlijk” staat er omdat je al bij al spreekt over een slank en compact apparaat. Zelfs een 440 Dual Configuratie is amper 10 cm hoog, en dat voor meer dan 800 Watt versterking op hoog niveau.
Maar wat de Expert Pro echt de moeite waard maakt is het samenspel van baanbrekende technologieën. Het SAM-systeem bijvoorbeeld, is bijzonder effectief – als je beschikt over ondersteunde luidsprekers. De sterke instelbaarheid als het gaat over ingangen maakt de Expert Pro ook heel veelzijdig. Je moet niet nadenken of de versterker past bij je beoogde systeem, je stelt de versterker gewoon in zodat het bij je noden past. Core Infinity is bovendien een grote stap voor Devialet, dat meer stabiliteit en functies op vlak van streaming introduceert. Het enige wat we hier echt missen is kamercorrectie.
