Als professional kun je de ISE-beurs die deze week in de RAI plaatsvond niet overslaan. Maar tussen de vele Custom Install-producten en metershoge displays voor voetbalstadia waren er ook een heel aantal interessante AV-producten te spotten. We zetten ze even op een rij.

ISE 2019: 5-8 februari, Amsterdam

FWD bezoekt elk jaar heel wat beurzen en events, van CES in Vegas tot IFA in Berlijn. De ISE is echter een geval apart. Het is echt een volbloed professionele beurs, onder meer gericht op integratoren en installateurs van domoticasystemen en home theaters. Maar ook op projectontwikkelaars die een audiosysteem zoeken voor hun nieuw winkelcentrum, opnamestudio’s die een nieuwe akoestische behandeling nodig hebben of overheden die overwegen om hun scholen uit te rusten met smart board-systemen. Heel divers allemaal – en ogenschijnlijk hélémaal niet interessant voor de eindgebruiker. Of het moet een consument zijn met een stevig budget die een ultieme thuisbioscoop wil bouwen – en daarbij niet kijkt op tienduizend euro meer of minder. Maar die indruk klopt niet helemaal.

Op ISE worden wel een aantal producten voorgesteld dat relevant is voor de doorsnee muziek-en surroundliefhebber. Dat komt voornamelijk omdat steeds meer merken die gericht zijn op de consument ook hoe langer hoe meer lonken naar de custom install-markt. Daarmee bedoelen we in de eerste plaats de CI-markt waarbij het draait om inbouw en integratie bij consumenten, niet de nog andere wereld van AV- en controlesystemen voor hotels en grote gebouwen. Dat is weer iets anders.

Inbouw in de lift

Een heel opvallende trend is dat de luidsprekermerken die we kennen van de hifi-winkel sterker inzetten op inbouwluidsprekers. “Die markt groeit enorm, ook bij ons”, hoor je bij alle merkvertegenwoordigers. Het gaat dan zowel om speakers om muziek naar ruimtes te brengen als inbouwspeakers voor thuiscinema’s.

Sommige namen waren al heel actief op vlak van inbouw voor thuis en voor boten. Denk aan Bowers & Wilkins en KEF bijvoorbeeld. Een grote speler in onze regio is ook Artsound. Zij krijgen nu steeds meer te maken met de concurrentie van andere hifi-namen zoals DALI, Dynaudio, Focal en zelfs Sonus faber. Die laatste stelde op ISE misschien wel de mooiste inbouwspeakers die we ooit zagen voor. Waar de meeste inbouwspeakers proberen zo onzichtbaar mogelijk te zijn, geeft de Palladio-reeks je net de optie om ze heel zichtbaar te maken. Je kunt ze krijgen met een houten front die perfect matcht bij de losse hifi-speakers van Sonus faber. Voor de echte liefhebbers kan er zelfs een grille met touwtjes worden voorzien, het kenmerk van het Italiaanse merk. Een overzicht van wat nieuw is op vlak van inbouwspeakers en CI-apparaten volgt later na dit artikel.

Nieuwe AV-receivers – of net niet

Liefhebbers van thuisbioscopen vinden op ISE zeker hun gading. Je kunt heel wat demo’s bijwonen van verrassend mooie opstellingen. Verrassend, want al bij al zijn het tijdelijke constructies op een luidruchtige beursvloer. Eén van de indrukwekkendste vonden we de 9.4.4-thuisbioscoop van de Harman Luxury-groep, uitgerust met speakers van JBL Synthesis en aangestuurd door een Lexicon MC10 surround processor van 6.990 euro en versterkers van JBL Synthesis en Lexicon.

De racescène van Ready Player One (die we ook vaak gebruiken als referentie voor onze tests) klonk bijzonder machtig, maar nog mooier vonden we de lange muzikale fragmenten uit de film ‘Queen’. Ook Trinnov pakte samen met Procella Audio uit met een heel knappe demonstratie.

Tussen al dat surroundgeweld spotten we toch enkele nieuwe AV-receivers. De NAD T 789 bijvoorbeeld, een fonkelnieuw toestel dat op ISE opgesteld stond in een rack maar ook als een los toestel beschikbaar wordt. Dat duurt nog wel even, want eigenlijk is de echte lancering van deze 9.1-receiver pas voor later in het voorjaar gepland. Voor NAD is het een belangrijk toestel, want het is gebouwd op een totaal nieuw hardwareplatform. Dirac en BluOS zijn uiteraard ook weer van de partij, incluis de nieuwe mogelijkheid om BluOS te gebruiken in een tweede zone.

Over Dirac gesproken: Rotel zal nu ook het uitstekende kalibratiesysteem toepassen in zijn receivers. Meer bepaald, in de 7.1.4-compatibele RAP-1580-receiver en de 5.1.4 RSP-1576-processor. Die laatste pronkt met zes aparte Wolfson DAC’s en levert volgens Rotel daarmee een audiofiele geluidskwaliteit.

Een van de concurrenten van Dirac is ARC, zoals gebruikt in de receivers van Anthem en de subwoofers van Paradigm. Op ISE krijgt dit systeem (dat we bekeken hebben bij de test van de Anthem STR) een grote update. De derde generatie heet ARC Genesis, is er pas officieel in april en brengt een nieuwe interface, wat technische aanpassingen én eindelijk een macOS-applicatie. Het goede nieuws is dat ARC Genesis ook beschikbaar zal zijn voor bestaande Anthem- en Paradigm-producten (met uitzondering van oude modellen die via een seriële verbinding werkten).

Bij Yamaha kregen we de officieuze bevestiging dat het merk dit jaar géén nieuwe AV-receivers zal brengen. Bepaalde merken – en Yamaha was daar één van – hadden de gewoonte om jaarlijks hun AV-receivers te vernieuwen. Maar het Japanse merk ziet daar dit jaar geen reden toe, omdat de modellen uit 2018 reeds alle nieuwe technologieën aan boord hebben. We kunnen Yamaha niet ongelijk geven; merken zoals Arcam, Anthem en zelfs Sony doen ook niet mee met de jaarlijkse upgradecyclus die andere merken wel volhouden. En toch blijven hun receivers lange tijd relevant.

Soundbars

Veel soundbars kon je niet signaleren op ISE. Maar er was toch één boeiende. Dali brengt dit jaar de Katch One. Het is een stijlvolle soundbar die heel sterk geïnspireerd werd door de Katch bluetooth-speaker. De afgeronde vorm is hetzelfde (maar de soundbar is veel breder) en ook het rooster en bedieningsknoppen zijn hetzelfde. De Katch One zal te koop zijn voor 749 euro en kan op drie manieren geplaatst worden: op twee houten pootjes, aan de muur via de uitsparingen aan de achterkant of via twee lederen beugeltjes bengelend onder je televisiescherm.

Een alternatief voor de soundbar is een passieve 2- of 3-in-1-speaker die je aan de muur hangt. Je hebt dan nog steeds een receiver nodig, maar de plaatsing is wel handiger dan als je met aparte links-center-rechts-speakers werkt. Eén lange speaker (maar met apart aangestuurde speakers) onder het scherm is toch wat netter. Monitor Audio had reeds drie van deze passieve soundbars, op ISE zagen we gelijkaardige concepten bij Totem Acoustic en ook bij ELAC. De Duitsers hadden niet alleen Andrew Jones op de stand, maar ook heel wat interessante nieuwe producten. Waaronder een compacte 3.1-versterker die je achter een tv kunt plaatsen zodat je op elegante wijze drie muurspeakers kunt aansturen. Het apparaat heeft een HDMI-ingang en kan zelfs draadloos een ELAC-subwoofer aansturen.

Projectoren voor consumenten

Als je door de hal met projectorfabrikanten loopt, kan het niet anders of je mond valt continu open van verbazing. Het is verbluffend welke toepassingen projectorbouwers allemaal kunnen verzinnen – en het is even onthutsend om te zien hoe gigantisch groot high-end cinemaprojectors wel kunnen worden. Tussen al dat projectiegeweld waren er ook een aantal nieuwe toestellen voor consumenten, waarbij opviel dat er dikwijls de hulp van audiomerken werd ingeroepen om de ingebouwde speakers beter te maken.

Een indrukwekkende vonden we bijvoorbeeld de Optoma UHZ65UST, een discreet short-throw laser-toestel met ingebouwde NuForce-soundbar, een smart platform en een op eerste zicht erg fraai 4K HDR-beeld. De UHL55 is een draagbaar 4K led-model dat ook interessant lijkt voor consumenten, met Bluetooth-speaker en mediaspeler ingebouwd. Ook deze Optoma is Alexa-compatibel en werkt met IFTTT.

Bij ViewSonic werden drie nieuwe 4K LED-projectors voorgesteld: de X10, X100 en X1000, met prijzen die gaan van 1.399 tot 1799 euro. De X10 (beschikbaar in maart) en de X100 (beschikbaar in de herfst) komen met een audiogedeelte getuned door Harman Kardon. Zwem je echt in het geld? Op ISE pronkte JVC met zijn e-shift-technologie, sinds vorig jaar beschikbaar in een versie die naar 8K kan opwaarderen en ook in de RAI te bewonderen. Zeker niet de enige 8K-demonstratie op de beurs, want ook bij professionele displays is er wel wat interessant in deze resolutie die zo hoog is dat beelden er levensecht uitzien. Maar als u ons vraagt welke 8K-demo echt het indrukwekkendste was, dan hebben we meteen een antwoord voor u klaarstaan: het Crystal LED-scherm van Sony. Los van het 8K-gebeuren was het natuurlijk LG die de show stal met een gigantische golvende OLED-opstelling. Al stonden veel mensen met hun rug naar de enorme natuurscènes die er werden getoond, te loeren naar de oprolbare OLED-schermen waarmee LG ook op CES uitpakte.

Een streepje hifi

Voor hifi moet je niet naar ISE komen, dat zeiden we reeds. Maar hier en daar was er toch iets knap te bewonderen. Zoals bij Focal en Naim, die de Uniti-reeks nog eens in de kijker plaatsten, of bij Bowers & Wilkins, die naast hun CI- en marine-producten ook hun populaire hifi-speakers en de PX-koptelefoon in de kijker zetten. Blijven hangen bleef de hifi-liefhebber vast ook bij de gezamenlijke McIntosh – Sonus faber-stand, waar bijna het hele McIntosh-assortiment stond opgesteld. Daaronder de knappe MT10-draaitafel, met buizenvoorversterker en met Bluetooth geïntegreerd. Ook de moeite waard om even bij stil te staan was de 2152, een stereobuizensterker in een zeldzame 70ste verjaardaguitvoering. Er worden maar 70 van gebouwd, op ISE stond nummer 13. Geen ongeluksgetal in dit geval, leek ons.

Bang & Olufsen staat traditiegetrouw altijd op ISE met een grote stand. Veel van hun producten werken goed samen met smart home-platforms, dus gek is dat niet. De liefhebber kon onder meer de nieuwe BeoSound Edge bewonderen en de Beolab 90 en 50 - speakers die even vooruitstrevend zijn qua design als qua techniek.

We gingen ook langs bij Piega, die op ISE een stand deelde met In-Akustik en Primare. Die laatste had al zijn Prisma-toestellen met Chromecast uitgestald, incluis de EISA-winnende i15-versterker. Bij het Zwitserse was het grote nieuws een nieuwe lijn actieve luidsprekers, uiteraard met een elegante premium behuizing uit aluminium. Maar de echte lancering is pas in april, dan vertellen we je er meer over.

Het is ook nog even wachten op de nieuwe creatie van Peter Lyngdorf. Je kon op ISE wel al een prototype bewonderen van zijn nieuwe 8 x 400 Watt klasse D-versterker, gebaseerd op een versterkingstechnologie van Bruno Putzeys and Lars Risbo.

Bij Totem was de blikvanger de nieuwe Kin Play, echt compacte actieve boekenplankspeakers van 1.299 euro/paar ontwikkeld door Vince Bruzzese, die binnenkort beschikbaar zijn in Satin Black of White. Bruzzese slaagt er altijd in om een spectaculair vol geluid te halen uit kleine luidsprekers, dus we zijn wel benieuwd om deze naar de testruimte te halen. Slim gezien van Totem: er is een phono-ingang, een zeldzaamheid bij actieve speakers. 

En de liefhebber van hifi uit de premiumklasse? Die vond ook hier en daar zijn gading. Bij de zoals altijd mooi ingeklede stand van Kharma bijvoorbeeld, waar een set Enigma Veyron EV2-D’s begeleid wordt door het Visionair for Elegance-systeem.

Wat ons betreft was het niet moeilijk om de intrigerendste hifi-product te kiezen. Dat was zonder twijfel de Classic L100, een nostalgische maar tegelijkertijd hippe uitgave van de iconische JBL-speaker. De vorm en plaatsing is niet meer wat we gewoon zijn, maar de klank en die grille uit feloranje of een modieus blauw nodigen uit tot luisteren. Binnenkort te koop voor 2.590 euro per stuk.