De nieuwe Naim Solstice Special Edition platenspeler is in vrijwel alle opzichten een typisch Engels hifi-product, van een fabrikant die dingen al ruim 50 jaar op een eigen manier doet omdat ze er vanuit een technische én muzikale visie van overtuigd zijn dat dat de juiste manier is. Ik ben méér dan geneigd om deze in het historische Engelse plaatsje Salisbury gevestigde firma gelijk te geven in hun visie en aanpak.
Zelf heb ik twee geïntegreerde versterkers en een phonotrap van Naim gehad en daar bewaar ik zeer warme herinneringen aan. Uniek als ze zijn heeft Naim door de jaren heen zo’n beetje álle soort hifi-apparatuur gebouwd, behálve een draaitafel. Maar daar is nu op spectaculaire wijze verandering in gekomen.
Naim Audio: historie
De verklaring voor het langdurig ontbreken van een platenspeler in het Naim assortiment is vrij simpel: Julian Vereker, de oprichter en eerste ontwerper van Naim, was goed bevriend met Ivor Tiefenbrun van Linn. In die tijd was de LP12 Sondek platenspeler het belangrijkste product van Linn. Het was dus een soort ‘gentleman’s agreement’ dat Naim zich niet op dat deel van de markt begaf en dat werkte prima. Veel Naim eigenaren hadden in die tijd ook bijna standaard een LP12 in hun systeem. De enige bijdrage die Naim daaraan leverde was de bedrieglijk eenvoudige maar zéér goed doordachte Aro arm, met een armbuis die gemaakt was van de schacht van een pijl (in het Engels een ‘arrow’, vandaar de naam Aro).
Náást versterkers specialiseerde Naim zich qua bronapparaten in cd-spelers en later ook in streamers. Nu vinyl ná streaming de belangrijkste geluidsdrager is geworden werd het echter tijd om voor het eerst een Naim platenspeler te ontwerpen. By popular demand ook wel, het was onder ‘Naimees’ een lang gekoesterde wens om hun set definitief ‘full Naim’ te kunnen maken. Ze zullen echter over een goed vetgemest spaarvarken moeten beschikken, en ze kunnen beter ook maar een beetje opschieten, want de uiterst exclusieve Naim Solstice Special Edition is een compleet, strikt op 500 exemplaren gelimiteerd, high end plug-en-play systeem met een volledig nieuw ontworpen Aro arm, een eigen Equinox MC element, een eigen DR voeding en een bijbehorende phonotrap. En ik mocht er naar komen luisteren bij importeur Latham Audio.
Techniek en Design
Om qua techniek maar meteen met de deur in huis te vallen: Naim’s inmiddels gepensioneerde ‘Technical Director’ Roy George heeft het Solstice draaitafelsysteem met alles erop en eraan in eigen huis ontworpen, maar voor de ontwikkeling en fabricage ervan werd nauw samengewerkt met de Duitse specialist Clearaudio.
Ten eerste omdat er in de fabriek in Salisbury domweg geen plaats meer was om een afdeling op te zetten die de draaitafels zou moeten produceren, maar ook omdat Clearaudio veel meer specifieke kennis heeft over het bouwen van platenspelers, en omdat ze over de juiste apparatuur beschikken om ze te bouwen. Clearaudio neemt dus – strikt volgens de door Naim vastgelegde specificaties – het mechanische deel van de speler voor hun rekening, en Naim fabriceert de voeding en de phonotrap. Het uiterlijke design van het loopwerk, de voeding en de phonotrap volgt dat van de machtige Naim Statement voor- en eindversterker. Geborsteld zwart aluminium en zijkanten die zijn voorzien van dezelfde ribben als die bij de Statement voor koeling zorgen. Bovendien is de verlichting achter het beroemde ‘Naim Crescent’ logo nu (weer) wit van kleur en in drie standen te dimmen.
Naim NVS-TT Loopwerk
Het dikke plateau van het Naim Vinyl Source – TurnTable loopwerk (zoals het voluit heet) draait snaaraangedreven op een vrijwel frictieloos en onderhoudsvrij keramisch magnetisch middenlager. Het is van metaal; een niet nader omschreven legering die bijdraagt aan het onderdrukken van ongewenste resonanties. Naim heeft hier specifiek voor gekozen ten koste van het door Clearaudio gebruikte acryl.
Het middenlager is gemonteerd in wat Naim het Resonance Defeating Decoupling System noemt, een uit 76 lagen multiplex opgebouwd vast subchassis dat door middel van CNC techniek in een zeer specifieke vorm wordt gefreesd, met als belangrijkste doel wederom het onderdrukken en afvoeren van ongewenste resonanties.
De motor wordt aangestuurd door een DR gereguleerde lineaire voeding, die via een in het chassis van de platenspeler gemonteerde optische sensor feedback krijgt over de draaisnelheid van het plateau. Deze uitlezing van de optische sensor is extreem nauwkeurig en houdt rekening met snaarslijtage, temperatuurschommelingen en zelfs met de viscositeit van de lagerolie. De draaisnelheid is daardoor extreem nauwkeurig, wat voor een zeer sterke ‘drive’ in de weergave – een typisch Naim-kenmerk – zou moeten zorgen.
Aro Arm
De nieuwe Aro arm is, net als het origineel, een unipivot ontwerp, wat wil zeggen dat de arm op één punt (letterlijk) balanceert, met een slijtvaste ‘zero friction’ constructie. In tegenstelling tot de eerste Aro is deze nieuwe magnetisch gestabiliseerd en dat heeft meerdere voordelen. Ten eerste voelt de bediening daardoor uiterst stabiel aan (ik merkte geen verschil met een goede cardanische ophanging) en ten tweede is de azimut – de hoek waaronder de naald van voren gezien in de groef staat, en die exact 90 graden moet zijn – via een draaiknopje op de voet van de arm zeer nauwkeurig in te stellen en daarna ook stabiel.
De VTA (de verticale aftasthoek, die bepaalt onder welke hoek de naald vanaf de zijkant gezien in de groef staat) is ‘on the fly’ instelbaar middels een horizontaal geplaatste draaiknop naast het armlager, en de anti-skating (voor de dwarskrachtcompensatie) is helemáál vernuftig. Ook deze is magnetisch instelbaar, maar middels een paar strategisch in de zijkant van de unipivot behuizing gemonteerde magneetjes zódanig geconstrueerd dat de antiskating kracht steeds verandert terwijl de arm zich van buiten naar binnen over het plaatoppervlak beweegt.
Dat lijkt vreemd, maar het is juist briljant. Door het draaien van de plaat en de onder een hoek geplaatste headshell van de arm treedt een naar binnen gerichte kracht op die de naald naar het label van de elpee ‘duwt’. Omdat zowel de snelheid waarmee de groef onder de naald door wordt getrokken als de hoek waaronder de naald in de groef staat over het verloop van de plaat constant veranderen is die inwaarts gerichte kracht ook voortdurend anders. In traditionele antiskating constructies is de compensatie min of meer constant, dus moet je op zoek naar het beste compromis. Niet zo dus bij deze Aro arm. Het contragewicht tenslotte, is ‘underslung’ gemonteerd, wat betekent dat de stomp waar het contragewicht overheen draait om de naalddruk in te stellen niet in het verlengde van de armbuis ligt, maar láger. Dit geeft een betere verticale tracking bij elpees die niet kaarsrecht zijn, en daardoor een consistentere weergave.
Consistent
Consistent is sowieso een woord dat bij wijze van spreken met vette rode hoofdletters boven elke blauwdruk voor de Solstice draaitafel stond. De nauwkeurigheid van de fabricage is tot het uiterste opgeschroefd om elke draaitafel nu en in de toekomst exact hetzelfde te laten presteren – ook weer een typisch Naim-kenmerk.
Over de hierboven genoemde instellingen zoals azimut en VTA hoef je je als koper van het Solstice systeem eigenlijk niet druk te maken, want ze zijn – inclusief het monteren van het element – namelijk bij de assemblage van de speler al voor je gedaan. Uiteraard zal de gespecialiseerde Naim dealer die deze speler mag verkopen de instellingen voor je nalopen vóór de speler afgeleverd wordt, maar als mijn eigen ervaringen met platenspelers die bij Clearaudio zijn gebouwd hier ook maar enigszins representatief voor zijn dan zit het met die instellingen 100% snor. Het enige dat de nieuwe eigenaar – of de thuis afleverende en installerende dealer – hoeft te doen is de speler horizontaal neer te zetten, de voeding en de phonotrap aan te sluiten, de snaar op te leggen, het plateau en de mat te plaatsen, het contragewicht op de arm te monteren en de naalddruk in te stellen.
Volgens Naim moet dat hele proces binnen 20 minuten kunnen worden voltooid. Dat haalt weliswaar een stukje ‘eigen inbreng’ weg bij de tweakgrage audiofiel, maar vergeet die consistentie niet. Zoals hij uit de doos komt is precies zoals Naim het bedoeld heeft. Wie alsnog graag wil knutselen moet dan zelf maar een ander element kopen. Iets waarvan ik overigens niet zou begrijpen waaróm je dat zou doen.
Naim Equinox MC Element
Het Equinox MC element heeft een body van een geanodiseerde aluminium-legering en weegt ongeveer 8 gram. De boron cantilever is voorzien van een Microline diamant, mijn favoriete naaldslijpsel omdat het een perfecte mix geeft van detaillering en slijtvastheid. De inwendige weerstand is met 11 Ohm prettig laag en functioneert perfect aan de als standaard ingestelde afsluitweerstand van 100 Ohm op de bijbehorende phonotrap.
De optimale capacitatieve belasting van het element is 1000pF oftewel 1nF. Ook dát heeft Naim alvast voor je ingesteld in de phonotrap. Het frequentiebereik loopt van 20 tot 40.000 Hertz en de kanaalscheiding is een indrukwekkende 30dB bij 1kHz, waarbij de kanaalongelijkheid nooit groter is dan 0,3dB. De uitgangsspanning is met 0,4mV niet te laag, wat een goede signaal/ruis verhouding belooft. De aanbevolen naalddruk ligt tussen de 2,2 en 2,4 gram (voor deze luistersessie ingesteld op 2,35 gram omdat het element nog relatief nieuw was) en wie dat hoog vindt moet de specificaties van de onder vinyldraaiers hoog gewaardeerde SPU elementen van Ortofon maar eens bekijken. Persoonlijk houd ik wel van elementen met een iets hogere naalddruk, omdat die de tracking (het vermogen van de naald om de modulaties van de groef te volgen) aanzienlijk verbetert en daardoor slijtage van zowel plaat als naald vermindert. Het element heeft naast de standaard half-inch montagegaten nog een derde montagepunt, en de headshell van de Aro arm heeft dan ook een extra montagegat. Het element is daardoor echt maar op één manier te bevestigen en stel je zonder gedoe met protractors – en veel getuur met loepjes en lampjes – automatisch de perfecte overhang en fouthoek in. Consistentie, weet je nog?
Solstice NPX-TT Voeding en NVC-TT Phonotrap
Wie Naim zegt, zegt voedingen. Geen enkel ander merk dat ik ken zet zo nadrukkelijk in op goede voeding voor hun apparatuur, en Naim bouwt dan ook een aantal voedingen die niet alleen gereguleerde stroom leveren, maar door Naims visie op aarding zelfs deel uitmaken van de audioketen. Het signaal wordt daarbij vaak zelfs door de voeding geleid, maar dat is dus niet het geval bij de Phonotrap die Naim speciaal voor het Solstice systeem ontwikkelde. In deze combinatie dient de voeding ook echt alleen als voeding, om het kwetsbare phono-signaal zoveel mogelijk te vrijwaren van elke denkbare storing. De Naim Power Supply - TurnTable voeding (waarbij de X in de afkorting natuurlijk niet staat voor Supply, maar voor Xternal, of Xpandable, of Xtra, enfin, je snapt het wel…) is middels een zogenaamde Burndy connector verbonden met de platenspeler.
Deze geavanceerde connector maakt het mogelijk om naast stroom ook het feedbacksignaal van de optische snelheids-sensor te transporteren. De door Naim meegeleverde speciale phonokabel met ontkoppelde JiS-connector is aan de kant van de phonotrap voorzien van hoogwaardige RCA-connectoren.
Geen gebalanceerde connectoren dus, zoals je misschien op dit niveau zou verwachten, maar volgens Naim is het niet nodig om een gebalanceerde verbinding te maken omdat de door hen geprefereerde DIN verbinding net zo goed, zo niet beter, werkt.
De twee inputs van de Naim Vinyl Control - TurnTable phonotrap (voor MM én MC, uiteraard beide met een geheel eigen schakeling erachter, maar wel in één behuizing – en dat is alwéér een primeur voor Naim) zijn dus single ended, maar de output is dubbel uitgevoerd; zowel met RCA terminals als met een door Naim aanbevolen DIN terminal. Achterop de phonotrap vind je een schakelaar voor de keuze tussen MM en MC, een MC gain-schakelaar (MC High en MC Low) en een schakelaar waarmee je het logo kunt dimmen. Maar ook een tweetal draaiknopjes waarmee je de afsluitweerstand en de capacitieve belasting in 16 stappen kunt aanpassen aan het gebruikte element. Voor het bij het systeem inbegrepen Equinox element staan deze knoppen dus op respectievelijk 100 Ohm en 1000pF.
Luisteren naar de Naim Solstice
Het is een heel verhaal over de techniek geworden. Het betreft dan ook maar liefst vijf componenten waaruit het hele Solstice draaitafel systeem is opgebouwd, en daar is meer dan genoeg over te vertellen. Maar uiteraard was er na de uitvoerige online-video introductie (door Naim’s European Account Manager Mark Raggett) ook nog genoeg tijd om te luisteren. De opgestelde set bestond behalve het Solstice systeem uit een Naim NAC 552 voorversterker en een Naim NAP 500 DR eindversterker, die via Chord Company Signature XL luidsprekerkabels een paar Kudos Audio TITAN 808 aanstuurde. Alle interconnects waren Naim Super Lumina DIN, de overige kabels waren standaard Naim.
Hoewel ze bij Latham over een zeer leuke collectie vinyl beschikken had ik toch een stapeltje eigen elpees meegenomen, omdat ik die ik goed ken en omdat ze me naar specifieke eigenschappen van de weergave laten luisteren. De eerste plaat die we op de mat nedervleidden was Tunng Presents…DEAD CLUB van de Engelse Indie Folktronica band Tunng. Deze opname koos ik omdat de opname vrij droog is maar ook mooi gelaagd en kleurrijk. Ondanks het wat naargeestige thema van het album was de weergave bijzonder opbeurend. Het beeld dat werd neergezet was enorm. De bubbel van geluid strekte zich in alle richtingen rondom de luidsprekers uit en vulde de ruimte. Kleine details werden pijlsnel en met een messcherpe precisie weergegeven en waren eenvoudig te volgen in de goed gevulde mix. Ondanks het wat onderkoelde ritme was de typische ‘vlotheid’ die Naim in de weergave kenmerkt goed te horen. Dit is geen platenspeler voor mensen die alleen maar relaxt achterover willen leunen tijdens het luisteren, je aandacht wordt op overtuigende wijze opgeëist.
De tweede plaat die onder de naald ging was een gouwe ouwe, namelijk Storm At Sunup van Gino Vannelli. Behalve dat waarschijnlijk álle grappen over (borst)haar daar al over gemaakt zijn vind ik het een schitterend album. De op het pathetische af overdadige arrangementen van broer en buitengewoon getalenteerd toetsenist Joe Vannelli leveren een woeste caleidoscoop aan klankkleuren en sferen op, alleen al tijdens het titelnummer dat het album opent. Met steeds daar tussendoor zwevend het soms bijna klassiek aandoende en soepele stemgeluid van Gino. Na een traag en weids uitwaaierend orkestraal intro van bijna 3 minuten ging voor het gevoel van de luisteraars ineens de helft van het licht uit en werd de spotlight gericht op een kleiner ensemble dat een gejaagd latin-jazz ritme speelde, om na nog eens een minuut te ontaarden in een knap stukje atmosferische grotestadsjazz dat steeds voller werd gebouwd waarna het uitdoofde in het outtro dat stylistisch dan weer aansloot op het intro, tot het zonder onderbreking overging in het grootse Love Me Now, met een moddervette groove op een bassynthesizer eronder. Door de geweldige mastering van grootmeester Bernie Grundman blijft de muziek transparant, hoe vol de gebroeders Vannelli hem ook stoppen.
Wat overigens ook opviel is dat mijn toch niet echt vlekkeloze exemplaar van deze mooie A&M persing zeer weinig groefruis en tikken liet horen, en dat de kleine artefacten die de set wél doorlaat me absoluut niet stoorden. De aandacht lag ten volle op de meeslepende muziek, en dat is ook weer typisch Naim.
Hierna luisterden we naar een stukje aan neo-klassiek grenzende ambient van Julien Neto, op zijn wonderlijke album Le Fumeur Du Ciel, dat ik had meegenomen omdat er op dit album bij goede weergave een soort surround-geluid ontstaat waarbij bepaalde percussieve geluidjes bijna naast je te horen zijn. Met de ruimtelijkheid was sowieso niets mis, de Solstice liet hier echt het onderste uit de groef horen wat betreft sfeer. De drie aanwezigen, waaronder uw scribent van dienst, zaten gebiologeerd te luisteren naar de warmwollige nachtelijke klanklandschappen die deze mysterieuze Parijzenaar met een palet van louter donkere pasteltinten voor ons schilderde. De track VI (featuring Keith Kenniff) was degene waarbij het trage glitchy ritme buiten de bubbel van geluid trad en zich na wat omzwervingen rond de luidsprekers tot ver rechts naast ons leek te begeven.
Het niveau van detail was bijna eng, zo diep konden we in de opname luisteren, maar waar veel fabrikanten uitwijken naar een soort kunstmatige resolutie door meer hoge tonen weer te geven deed deze Solstice setup dat door de transparantie bijna tot in het oneindige te verhogen. Ik heb vinylweergave zelden zoveel en tegelijkertijd zo weinig op cd-weergave horen lijken. Zoveel omdat de dynamiek echt fors is, en alles tegen een doodstille achtergond wordt weergegeven, en zo weinig omdat het op een bepaalde manier écht gemakkelijker en vloeiender klonk dan we kennen van veel digitale weergave. Niet om te polariseren, want als iemand ‘inclusief’ is dan ben ik dat wel, maar hier werd onomstotelijk bewezen waarom behoorlijk veel mensen analoge (vinyl)weergave nog steeds hoger inschatten dan digitale (cd-)weergave.
We hebben nog veel meer zitten luisteren, want we konden er gewoon geen genoeg van krijgen, maar tot slot wil ik nog vertellen over wat we hoorden toen ik (het lekkerste tot het laatst bewarend) het album Book Of Romance And Dust van Exit North onder de naald legde. Dit in eigen beheer opgenomen en uitgebrachte album van deze Zweeds-Engelse samenwerking, waarop ex-Japan drummer Steve Jansen meespeelt, behoort tot de best klinkende albums in mijn collectie. Wat ik wilde horen was een breed en diep geluidsbeeld met veel ruimte tussen de instrumenten, een forse dynamiek en vooral extreem veel textuur in de melancholiek-warme bariton van zanger/trompettist Thomas Feiner. De Solstice set stelde niet teleur.
Sterker nog, ik krijg nog huiveringen van genot als ik eraan terugdenk. Elke stembuiging was te volgen, elk druppeltje spuug tussen tong en tanden bij de s- en t-klanken, het ademen, smakgeluidjes…alsof we er in 8K HiRes met onze neus bovenop stonden. Maar ook de kristalheldere piano, de gestreken en geplukte bas van gastmuzikant Lars Danielsson, het verre trompetspel van Feiner in het eerste nummer Bested Bones - dat van voorbij de achterwand leek te komen - en de herkenbare percussieve ritmes van Steve Jansen waren verpletterend mooi. Daar hebben mixing-engineer Charles Storm en mastering-engineer Seigen Ono werkelijk een briljant stukje werk mee afgeleverd.
Conclusie
Moet ik eigenlijk nog een conclusie schrijven na zulke lofuitingen? Vooruit dan maar. De Naim Solstice Special Edition platenspeler is overduidelijk een Naim product. If it looks like a Naim, Sounds like a Naim, then it must be…a Naim. En dan komt hij ook nog eens praktisch speelklaar uit de doos. Is er geen kritiek te leveren dan? Geef me een bak met laag water en ik zoek er wel ff wat spijkers op. De eerste spijker is de prijs van 17.150 euro. Dat is – naast dat die laatste 150 euro wel apart is – een ongelooflijke bats geld. Maar hoho ende wacht! Koop eens een los topklasse loopwerk met een magnetisch lager en een eigen gereguleerde voeding met snelheidsfeedback, een sublieme arm als de Aro, een MC element met deze aftastkwaliteiten en een geweldig kinkende en zeer flexibel in te stellen MM/MC phonotrap op een bijpassend niveau. Dan is die prijs van 17.150 euro opeens een stuk logischer. Ik ga het geen koopje noemen, maar voor het gebodene is het…
Een andere spijker is de oplage. Wereldwijd dus slechts 500 stuks, waarvan 20 in de Benelux. Het zou me niet verbazen als hij direct na de voornotering al was uitverkocht. Dat gun in mijn vrienden uit Salisbury natuurlijk van ganser harte, maar de kans dat ik er überhaupt over zal mogen dromen om er ooit een te bezitten wordt daarmee redelijk effectief de grond in geslagen. Mijn 'verdriet' daarover zullen we dan maar als het ultieme compliment beschouwen. Ik heb al veel goede platenspelers uit het topsegment gehoord, maar zo coherent, meeslepend en ja; ronduit muzikaal spelend als het Naim Solstice systeem kan ik me er geen herinneren. Gaat dat horen nu ze nog bij geselecteerde dealers in de winkel staan.
Naim Audio Solstice
€ 17.150 | www.latham-ci.com
