Dromen van een uitgebreid systeem van T+A mag. Maar wie eerder op zoek is naar een compacte muziekoplossing die werkelijk alles aankan, kan ook bij de Duitsers terecht. Hun Caruso R-receiver – ja, die naam stoffen we nog één keer af – blinkt uit op vlak van veelzijdigheid en industrieel design. Enkel eigen luidsprekers toevoegen. Of je opteert voor de passende Caruso-speakers om een homogeen high-end systeem te bouwen. In deze review onderzoeken we daarom de Caruso R met zowel de T+A Caruso S 10-vloerstaanders als de Caruso R 10-boekenplankspeakers.
T+A uit Duitsland
De ware roots van T+A zijn die van een luidsprekerbouwer, maar het Duitse familiebedrijf uit Herford is bij de meesten bekender vanwege een reeks volbloed-hifi-componenten uit de hoogste klasse. Of zoals ze het graag in het thuisland zeggen: spitzenklasse. Door die premiumuitstraling en nadruk op losse componenten is het wel makkelijk te vergeten dat T+A ook heel andere audiosystemen aanbiedt. Nog altijd wel high-end, want compromissen maken ligt niet in de natuur van deze serieuze Duitsers.
Onder de naam Caruso weten ze zo een compacte huiskamervriendelijke vorm en een onderscheidend industrieel design te huwen aan veel functionaliteit en verrassende versterkerprestaties. Dat klinkt heel veelbelovend, in het bijzonder als je op zoekt bent naar een manier om in hogere kwaliteit muziek te luisteren zonder de woonkamer vol te stouwen met apparatuur en kabels.
Dat dit mogelijk is, hebben de afgelopen jaren verschillende systemen reeds bewezen. Het intrigerende aan deze Caruso is dat T+A hiermee niet zomaar op een nieuwe hype in de hifi-wereld springt; het merk is al 15 jaar bezig met compacte hifi-alternatieven en mag dus eigenlijk een pionier genoemd worden.
Met of zonder speakers
De Caruso-lijn bestaat namelijk sinds 2008, recent werd deze interieurvriendelijke familie voor de derde maal vernieuwd met twee helemaal opnieuw ontwikkelde modellen: de Caruso en de Caruso R. Het zijn twee toestellen die heel gelijkaardig zijn maar ook een heel andere toepassing kennen. Het eerste is een alles-in-één-systeem, een alleskunner met ingebouwde luidsprekers die we binnenkort apart gaan testen. Je kunt het vergelijken met iets als de Naim Mu-so of McIntosh RS250.
De Caruso R, die we in deze review gaan onderzoeken, deelt de ruime streamingopties, de FM/DAB-radio en cd-speler met dat toestel. Maar in dit geval moet je zelf nog aparte luidsprekers toevoegen. Noem het dus liever een geïntegreerde versterker met alles erop en eraan. De Caruso R is daardoor eerder een systeem bestemd voor de woonkamer, waar je in betere kwaliteit en in stereo naar je muziek wil luisteren.
Om het T+A-product testen moesten we deze keer onze eigen speakers niet opstellen, want de Duitsers stuurde met de Caruso R niet één, maar twee paar weergevers mee. Meer bepaald de Caruso S 10 en de Caruso R 10, slanke vloerstaanders respectievelijk compacte boekenplankspeakers die de fabrikant ontworpen heeft om bij de Caruso R te passen. Ze zijn echter ook los te koop, en combineerbaar met een hifi-versterker van een ander merk. In dezelfde zin kun je de Caruso R-receiver probleemloos huwen met je bestaande luidsprekers of toestellen met een geluidssignatuur die meer in je smaak valt. Samen of apart, beide opties zijn mogelijk.
Alle vakjes aangevinkt
Er zijn tegenwoordig heel wat supergeïntegreerde versterkers die zoveel streamingopties en ingangen bezitten dat je snel geneigd bent om naar het etiket ‘alleskunner’ te grijpen. Denk aan iets als de Cambridge Audio Evo 75 of de NAD M33. Er zijn nog genoeg voorbeelden te vinden in ons reviewarchief. Maar toen we deze Caruso R op bezoek kregen, beseften we dat in het verleden we eigenlijk het prefix ‘bijna’ hadden moeten toevoegen aan die ‘alleskunner’. Want er kan altijd nog meer, zo blijkt plots. T+A noemt dit toestel niets voor niets een ‘multi-source receiver’, een naam die netjes moderne invloeden (veel bronnen, incluis streaming) combineert met de old-school receiver-term. Niet onterecht, want de Caruso R is dan ook een echte receiver, zijnde een versterker met een ingebouwde radiotuner. FM maar ook DAB+, zoals dat anno 2022 wel moet. Dat en de vele streamingopties verklaart waarom je achteraan connectors vindt voor drie mini-antennes.
Het kubusvormige toestel herbergt ook een cd-speler, van het type dat schijfjes naar binnen hapt. Consumeer je jouw muziek liever via streaming, dan ontdek je een heel reeks opties op dat vlak. AirPlay 2 bijvoorbeeld, maar ook Spotify Connect en streaming via Bluetooth (aptX als beste codec).
Via de bijhorende app of het scherm vooraan spreek je een aantal streamingdiensten rechtstreeks aan of speel je muziekbestanden over het netwerk vanaf DLNA-shares af. Tenslotte vind je aan de achterzijde een resem aansluitingen om bijvoorbeeld een platenspeler of een tv aan te sluiten. Met twee cinch-paren, een coaxiale input en een optische ingang kun je wel verder. Al vermoeden we dat dit net een soort product is waar weinig extra bronnen aan wordt gekoppeld.
Iets minder handig geplaatst is de USB-poort (voor een stick met eigen bestanden) en een hoofdtelefoonuitgang. Wil je een subwoofer of een krachtigere eindtrap aansluiten, dan is dat mogelijk via de pre-outs en de sub-uitgang. Samengevat: niet alleen kun je op dit ding op heel veel manieren muziek afspelen, de Caruso R is bovendien flexibeler dan je zou verwachten van iets dat in de traditionele hifi-zaak mogelijk snel in de hoek van ‘lifestyle, niet hifi’ wordt geduwd.
Tijdloos op z’n T+A’s
Een blikvanger? Zo mag je de Caruso R inderdaad gerust noemen. In een oogopslag herken je meteen de T+A-stijl, met weelderig gebruik van geborsteld aluminium bovenaan en in het basisgedeelte. Veel vertrouwde elementen dus, wat ons betreft een plus is. Net zoals Duitse automerken vaart T+A nu eenmaal een heel specifieke designkoers die al decennialang wordt aangehouden. Ze maken daar expliciet een punt van, lezen we in de designnota’s. Het is dus geen gebrek aan inspiratie.
T+A’s mogen nooit old-fashioned overkomen, zegt hun stijlboek. De nadruk ligt op functioneel, sober industrieel design. Dat betekent ook dat oudere apparaten van hen er niet meteen ouderwets uitzien, altijd leuk als je denkt aan de herverkoopwaarde. Heel hip of inhakend op de waan van de dag hoort er ook niet bij.
En ja, de Caruso R bezit inderdaad dat klassieke en tijdloze, al is er een groot verschilpunt tussen dit apparaat en de losse hifi-componenten van T+A. Waar zij vaak opteren voor monochrome displays en VU-meters is de Caruso uitgerust met een groot 7-inch aanraakscherm. Bijna heel de voorkant wordt door het tabletachtig OLED-display ingenomen, enkel de powerknop is een aparte toets die naadloos in het glazen voorpaneel verwerkt is.
Het scherm is overigens niet zomaar eyecandy; via de NavigatorOS-interface je kunt de Caruso R er ook volledig mee bedienen. Afdalen in het aanbod van Qobuz of je muziekbestanden opsnorren bijvoorbeeld, kan op het toestel zelf. Een app heb je daarvoor niet nodig (maar die is er wel).
Het scherm is bovendien groot genoeg dat je hem vanuit de luisterzetel betrekkelijk goed kunt lezen als je de menu’s bedient met de kostbaar ogende afstandsbediening. Nu ja, het zou misschien wel handig zijn als je een optie had om de interface net wat groter te tonen. Er is natuurlijk wel de app die prima toont op onze iPad Air als je echt comfortabel wil neuzen in je muziekaanbod.
De vorm van de Caruso R zelf is ook bijzonder onconventioneel voor een hifi-apparaat. Hoeveel hifi ken jij dat verpakt is in een kloeke kubus, met verschillende luxueuze accenten die de aandacht trekken? De verlichting in de basis bijvoorbeeld. Op ons houten testmeubel, dat dicht bij de grond staat, zorgde dat voor een warme gloed rond het toestel. Bouwkwaliteit? Top-notch, lijkt ons.
DSP houdt het onder controle
De Caruso R komt compacter over dan traditionele hifi-toestellen, maar qua kastvolume is het verschil eigenlijk niet zo groot. Dat betekent dat T+A geen helse toeren heeft moeten uithalen om alle elektronica in een piepkleine doos te persen. Het is ook niet zo compact als sommige rivalen.
Het kloppende hart van dit talentrijk systeem is een DSP-gestuurde klasse D-versterker die 2 x 50 of 100 Watt (bij 8 respectievelijk 4 Ohm) levert. Dat lijkt op papier niet erg veel, maar zelfs bij de relatief ongevoelige R 10-monitors (85 dB gevoeligheid) worden daardoor heftige dynamische pieken in ‘John Williams in Vienna’ goed verwerkt zonder die manische viool van Anne-Sophie Mutter weg te drukken. De DSP moet er ook voor zorgen dat bij hoge volumeniveaus het tonaal in evenwicht blijft. Ook als je iets afspeelt via een analoog aangesloten bron, die wordt immers via een ADC gedigitaliseerd.
Als je kennismaakt met T+A denk je snel dat het functionele, sobere Duitsers zijn. Toch blijft er een frivool kantje aan de Caruso R te hangen. Als je diep in de instellingen duikt, je de verlichting die uit de basis schijnt helemaal instelbaar. Een kleurtje kiezen of kleurschakeringen laten gloeien tegen een bepaalde snelheid, het kan allemaal. Geen vrees, puristen: alles uitschakelen kan.
Uitgebreide app
Mag vermeld worden: dankzij het grote scherm kun je de Caruso R even makkelijk bedienen via zijn eigen scherm als via een bijhorende app op je telefoon of tablet. Ze zijn qua functies nagenoeg gelijk, en dat is niet altijd het geval. Qua presentatie en helderheid maakt de Caruso-app wel een iets strakkere indruk, zowel op het scherm van onze – toegegeven, forse – Samsung S21-telefoon als op het display van een iPad Air. Zoals wel vaker verdient een tablet de voorkeur qua leescomfort. Het is ook fijn dat je kunt schakelen tussen een witte of zwarte layout.
In de app kun je alle mogelijke streamingopties én fysieke ingangen vinden. Je krijgt dus echt volledige controle over de Caruso R, waarbij je zelfs gevorderde instellingen volledig kunt aanpassen. Denk dan aan alles wat nodig is voor subwoofer-integratie, maar ook aan tonecontrols (Treble, Bass, Midrange, Loudness). T+A biedt tevens twee extra regelaars die we elders nog niet gezien hebben: Contour Presence en Contour Fundamental. Het eerste is niet zozeer het hoog accentueren, maar wel de stemfrequenties.
De fabrikant raadt het gebruik aan als je de Caruso R inzet voor tv-geluid en de verstaanbaarheid wil verhogen. Voor ons testwerk lieten we het op ‘0’ staan. Contour Fundamental grijpt wat lager in en maakt de sound bij een positieve waarde een tikje warmer. Tijdens het testen met de S 10’s schipperden we tussen 0 en 1, afhankelijk van de gekozen muziek. Het aanpassen gaat heel snel, ook tijdens het luisteren. Verwacht wel een heel subtiele verandering, echt weg van de T+A-sound beweeg je niet.
In de app (en via het schermmenu) kun je makkelijk streaming muziek ontdekken. Grasduinen in het aanbod van Qobuz, Tidal en Deezer gaat heel soepel, de presentatie is wel wat sober. Op het grote scherm mocht het net iets sexyer, met grote albumhoezen in plaats van tekst bijvoorbeeld. Misschien dat T+A een paar grafische tweaks kan aanbrengen met een update.
Daarnaast zijn internetradio (mocht FM en DAB+ niet volstaan) en podcasts beschikbaar, of navigeer je naar een DLNA-share of USB-opslag als je eigen bestanden wil afspelen. We zien ook een Roon-logo, maar als we in Roon loeren zien we de Caruso R niet als Roon Ready-speler verschijnen. Dat komt er wellicht nog aan (in tussentijd gebruiken we de rooUPnP-extensie op een Raspberry Pi).
Toch ook even opmerken dat de Caruso R via Alexa met spraakcommando’s kan bediend worden. Begrijpelijk dat een Duits merk daarop inzet, want Amazon heeft z’n spraakassistent ook de nodige taalvaardigheid gegeven om de oosterburen te verstaan. Vooralsnog reageert Alexa echter niet op Nederlands, dus helemaal relevant is dit niet voor de Benelux. Dat is wel anders als Amazon de nodige skills toevoeg.
Rijzig, slank en levendig
Zoals gezegd kun je deze T+A-receiver met alle luidsprekers verbinden. Wij blijven bij de Duitsers, en gaan eerst aan de slag met de elegante Caruso S 10-vloerstaanders. Dit zijn rijzige zuilen die dezelfde designtaal spreken als de Caruso R: strak, rechthoekig, grotendeels zwart, en boven- en onderaan begrensd met een plaat uit geborsteld aluminium. Je kunt kiezen om de drivers aan de voorkant bloot te laten of de meegeleverde rooster te plaatsen. Beide opties zijn de moeite, want ook hier blijkt de voorliefde van de Duitsers voor metaal. De baffle bestaat uit een geborsteld zwart aluminium en het rooster is een stugger metalen exemplaar dat de hele voorkant van boven tot onder overspant. Met of zonder rooster levert daardoor visueel een groter verschil op dan bij de meeste luidsprekers. Knap is in elk geval dat die grille naadloos aansluit op het geheel. Als je hem plaatst, lijkt de S 10 helemaal compleet. Ondanks zijn massievere bouw is de impact van het rooster op de weergave wat ons betreft niet enorm merkbaar. We ontvingen bij de T+A-producten ook een betaalbare en heel fraai afgemonteerde Blackberry-luidsprekerkabel van Boaacoustic, een jong Berlijns merk met interessante producten. Daar hoor je vast later nog meer over.
Ze mogen een slanke verschijning zijn, de S 10 zijn zware luidsprekers die meteen een goede indruk maken. De kast is uit metaal opgetrokken en lijkt heel resonantievrij. Een belangrijke vereiste als je een weergever wil bouwen die zonder ongewenste kleuring en met de nodige accuratesse speelt. Of dat doel behaald werd? Die indruk krijgen we toch wanneer we voor de aanvang van de eigenlijke test even de 3-wegs S 10’s aan de vaste Hegel H590-versterker in de testruimte hangen en ‘Hunted’ van Anna Calvi beluisteren. Nou, die vette gitaartonen van de meestergitariste (meesteresgitarist?) weerklinken heel authentiek en warm in een immense ruimte, waarin ook Calvi’s stem perfect geplaatst verschijnt. Net zoals het bedoeld was.
Het is uiteraard het duo Caruso R en set S 10’s die we in deze review ten gronde willen onderzoeken. Aangezien we niet zo vaak nog cd-spelers zien voorbijkomen, is dit een uitmuntende gelegenheid om daar mee te starten. Meer bepaald, met het magistrale tweede album met Beethoven-interpretaties van de Britse formatie Boxwood & Brass.
Wat we al hadden opgemerkt bij de Hegel-versterker, komt weer terug maar het klinkt nu nog oorvriendelijker. De Caruso R is een tikje warmer en zachter in het hoog, wat de gezelligheidsgraad bij deze Harmoniemusik-arrangementen enkel maar verhoogt. Dat houtblazers met veel finesse kunnen bespeeld worden laat deze T+A-set je ontdekken. Het klinkt bovendien niet enkel verleidelijk vloeiend en muzikaal, onder meer bij de werken van Symfonie n°7 worden de dynamisch uitschieters moeiteloos genomen door de versterker.
Het aantal watt op de specificatielijst mag niet zo groot zijn, dit toestel bezit overduidelijk wel de reserves om luide pieken te verwerken. Dat stukje ademruimte wijst op een volwassen voeding en is noodzakelijk om bepaalde muziek meeslepend te brengen. De Caruso R weet op dat vlak wel meer te verbazen, onder andere bij ‘Stay’ op de Interstellar-soundtrack van Hans Zimmer (96/24 ALAC). Terwijl de muziek naar een enorme climax aanzwelt, op een laag diepe bastonen die de R 10 strak neerzet, blijft de compacte versterker maar het nodige leveren. Een lifestyle-product? Dit is gewoonweg compromisloos hifi, denken we dan.
Klein en helder
Net als de S 10-vloerstaanders hebben de R 10 een design en vorm dat perfect aansluit bij de Caruso R. De geborstelde aluminium bovenplaat en basis, de strakke zwarte metalen rooster rondom, het straalt allemaal Duitse grondigheid en rechtlijnigheid uit. Je kunt ervoor kiezen om het rooster vooraan te verwijderen zodat je de tweeter en woofer kunt aanschouwen, ingebed in een baffle van zwart geborsteld aluminium. Maar niet doen; omdat het rooster naadloos aansluit op de behuizing krijg je mét rooster een veel gelikter resultaat. Hoe dan ook, deze 2-wegs monitor ziet er net als zijn grote broer echt heel verzorgd en elegant uit.
Qua vorm lijkt de Caruso R 10 eerst heel conventioneel maar eigenlijk is het net atypisch. T+A koos voor een bescheiden breedte x hoogte-verhouding van 17 x 31 cm, wellicht om de boekenplankspeaker visueel een slank profiel te geven. En inderdaad: kijk je er recht op, dan lijkt de R 10 dun en bescheiden. Een stukje optie illusie is dat, want om de prestaties voldoende hoog te houden, is de kast wel betrekkelijk diep (30 cm) en is er een basreflexpoort achteraan. Dat maakt dat je de R 10’s niet zomaar op een plank kunt plaatsen, een stand of een breder tv-meubel of dressoir is beter. In ruil ontvang je wel machtigere basprestaties.
Voor ons testwerk parkeerden we de kleine T+A’s op Focal Kanta-stands. Prima stands, maar hun Eames-geïnspireerd design is wat ons betreft niet helemaal een goede visuele match. Ongewoon is dat T+A spikes meelevert, zodat je de monitors ontkoppeld op een kast kunt parkeren.
Ondanks hun kleine formaat doen de R10’s wel meteen heel wat dingen goed. De zuiderse stem van Rhiannon Giddens heeft een wat ingetogen maar wel vol en warm karakter bij de traditionals op ‘They’re Calling me Home’ (ALAC 96/24). De minimalistische ondersteuning geleverd door multi-instrumentalist Francesco Turrisi op nummers als ‘Black as Crow’ komt treffend uit de verf via deze Duitse juniors, wat zorgt dat we dat melancholische van dit in Ierland tijdens een lockdown opgenomen album echt kunnen proeven.
Er is een zekere helderheid en directheid, misschien te danken aan de solide behuizing die echt zwaar uitgevoerd is. Ook bij de meer klassiek georiënteerde nummers, zoals ‘Si Dolce è’l Tormento’, weten de T+A’s veel detail en het prachtige stemwerk van Giddens mooi te vertolken, en dat op een soundstage die soms verrassend ver doorloopt. Dit is duidelijk een aandachtspunt van de ontwerpers geweest.
Best wel bijzonder is hoe de Caruso’s het bijzondere ‘An Orchestrated Songbook’ (96/24 via Qobuz) van Paul Weller en het BBC Symphony Orchestra overbrengen met een hoog live-gehalte en als een groot geheel, wat heel ontspannend is om naar te luisteren. Tegelijkertijd springen sommige details er echt uit, waardoor je echt naar een bepaald punt op het podium kijkt. Dat hadden we bij de eenzame koperblazer bij de aanvang van ‘My Ever Changing Moods’ of de gitarist later in dit liedje. Dat maakt de ervaring tegelijkertijd laidback, maar ook prikkelend. Een mooie combinatie.
Dé beperking bij kleinere speakers zit ‘em natuurlijk bij de laagweergave; bij de ‘Hyperlandia’-mixes (cd-kwaliteit via Tidal) van Deadmau5 ontbreekt het ultradiepe een beetje, maar wordt er toch nog voldoende van de vette beat opgediend dat je wel de snelheid en het opzwepende meekrijgt. De felle synth tonen bij de Radio Edit prikkelen de oren vooral. Bij ons staan de T+A’s bovendien op meer dan een meter van de muur, dichterbij activeren de bassen nog meer. Een mooie prestatie van iets dat zo compact is. De R 10’s zijn absoluut niet wollig maar wel gecontroleerd, waardoor die technotracks standhouden. De subbasliefhebber voegt wel best een subwoofer toe, iets dat eenvoudig kan via de uitgebreide instellingen en sub-out op de Caruso R.
Conclusie
We hebben de Caruso R en de T+A-speakers een drietal weken op bezoek gehad. Dat is nauwelijks genoeg om de enorme veelzijdigheid van dit toestel helemaal te ontdekken. Een groot pluspunt van dit toestel is ongetwijfeld dat één doos nagenoeg alle mogelijke manieren om naar muziek te luisteren bevat, van streaming over cd’s tot drie manieren om radio te beluisteren. En als dat niet voldoende is, zijn er nog voldoende inputs om een tv of draaitafel aan te sluiten. Het grote scherm en de heldere app maken het navigeren door al die opties eenvoudig. In deze prijsklasse verwachten we wel meer dan enkel veel functionaliteit.
Alles moet kloppen, incluis de kwaliteit van de versterking. T+A blijft trouw aan zijn reputatie door de Caruso R voldoende power en controle te geven om in een woonkamer muziek levendig en impactvol neer te zetten. De geslaagde Caruso R 10 en de compacte S 10 zijn luidsprekers die deze missie perfect ondersteunen – en ook performant genoeg zijn om te onderzoeken in combinatie met een andere versterker.
T+A Caruso R
2.949 euro | www.ta-hifi.de
Beoordeling 4,5 op 5
T+A Caruso S 10
2.542 p/set | www.ta-hifi.de
Beoordeling 4,5 op 5
T+A Caruso R 10
1.332 euro per set | www.ta-hifi.de
Beoordeling 4 op 5
