Het communicatiescherm in de auto licht op. Thunderbird V zoekt contact... In dit geval een klein piepje dat aangeeft dat er een mail binnenkomt. De afzender is PUUR hifidelity in Zeist. Dat maakt nieuwsgierig, want de heren daar hebben oren aan hun hoofd en zullen geen lawaai maken als een product niet de moeite waard is. Ondanks een bescheiden gangetje met een wijzer die in Nederland ruim verboden snelheden aantikt, ga je op die Autobahn geen berichtjes lezen op een dashboard display. Dus even wachten op de volgende Baustelle, Ausfahrt of Raststätte. Als het maxverstappengevoel tot rust is gekomen, wordt een verzoek gelezen over het reviewen van een versterkerset. Van Modus Audio, welteverstaan. | This review in English, click here
Review Modus Audio: op zoek naar de juiste weergaveModus
De inhoud van het bericht is opmerkelijk. Het betreft een nieuwe fabrikant uit het zuiden des lands. Er is tien jaar gewerkt aan een voor-eindversterkercombo. Een onberispelijke weergave met een live 3D-presentatie wordt in het vooruitzicht gesteld en de korte beschrijving van de werkplaats van het bedrijf en de technische insteek suggereert dat het hier niet gaat om hobbyisten die op zondagmiddag wat apparaten in elkaar flansen.
Uit de verdere communicatie komt dan naar voren dat de lat erg hoog ligt. De set vraagt om een investering van zowat 60K, maar dat zou bij de verwachte afnemende inflatie geen probleem moeten zijn. Het is veel spannender om in te schatten waarom iemand in de huidige verzadigde markt nog wil komen met apparatuur van een zeer hoog ambitieniveau. In de beleving van uw auteur zijn de beste versterkers al gemaakt tussen 1940 en 1987, met een enkele uitzondering voor de latere jaren. Er is al heel lang niet veel nieuws onder de zon en het lijkt er dan ook op dat er een technische grens is aan de ontwikkeling van versterkers. In hoeverre kun je nog verder komen met buizen of met solid state? Er is wel veel ontwikkeling in de marketing. Versterkerschakelingen die we al tientallen jaren kennen, maar dan in een nieuw jasje met een nieuw verhaal.
Aan de andere kant bestaan er nog een paar briljante geesten die inderdaad met nieuwe inzichten komen. Als iemand daartoe in staat is, kun je je afvragen of je dat talent dan in de audio toe moet passen. De wereld kampt met grotere issues dan het verbeteren van de weergave voor een beperkt groepje audiofielen en echt kritische muziekliefhebbers. In ieder geval triggert dit verzoek de emoties. Uw auteur komt altijd uit bed bij het vooruitzicht op levensechte weergave.
Modus Audio
Achter Modus zit een groot en kapitaalkrachtig bedrijf, dat niets van doen heeft met audio. In de ontwikkeling van de voor- en eindversterker zit vele jaren research en volgens de eigenaren is dat een investering die je nauwelijks meer terug kan verdienen. De teller begint dan ook bij nul op het moment dat er producten worden verkocht. Waarom dan een audioproduct? Wel, uit bevlogenheid met audio en nieuwsgierigheid naar een betere weergave. Identiek aan hoe Soulution startte, en het Nederlandse Veddan. Die ontstonden ook vanuit kapitaalkrachtige ondernemingen zonder relatie met audio. Wat tijdens de kennismaking naar voren komt is de enorme professionaliteit. Er zijn investeringen geweest in machines die automatisch onderdelen plaatsen op printen, CNC-apparatuur, draaibanken, ovens en andere noodzakelijkheden. Menig Japans artisanaat op het gebied van audio moet het met minder doen.
Niet alle onderdelen worden in huis gemaakt. Onder andere de behuizingen met heel specifieke oppervlaktebehandelingen. Iedereen die wel eens bezig is geweest met het laten maken van mechanische onderdelen of met oppervlakte behandelingen, weet dat het erg lastig is om bedrijven te vinden die dat op een bepaald niveau kunnen of zelfs maar begrijpen waar het om gaat. Ondergetekende weet dat het maken van een bepaald onderdeeltje voor de machines van ASML is toevertrouwd aan een enkel bedrijf en een enkele persoon met superskills. Zo’n onderdeel is zo groot als twee suikerklontjes, kent een precisie van 0.01mm en kost een vermogen. In de Modus Audio voorversterker wordt de actie van onder andere de volumeregelaar via een metalen as overgebracht op een potentiometer. De beweging vanaf de knop gaat via kruiskoppelingen. Maar, met zero tolerance. Hell of a job dus om die kruiskoppeling te bouwen. De elektronica van de versterkers zit in kleine afgesloten modulen en iets grotere afgesloten compartimenten. Die zijn aan de binnenkant voorzien van een koperlaag voor de rfi/emi afscherming en daarover een laag om oxidatie tegen te gaan. Wederom een enorme zoektocht naar een fabrikant die zoiets volgens strenge specificaties kan maken.
Vervolgens natuurlijk de existentiële vraag of het mogelijk is om een betere versterker te bouwen. Vanuit het filosofische kader geeft zoiets namelijk zin aan het bestaan. In het gesprek figureren Frans Kovacs en Richard Boumans. Richard is de technische man en Mathijs Mennen de derde partner. Zonder alle bedrijfsgeheimen te openbaren bestaan de versterkers uit drie delen. Volgens Richard blijkt dat de beste resultaten op te leveren. De ingangsschakeling zorgt voor een hoge ingangsimpedantie en spanningsversterking. Vervolgens een tussenschakeling en de eindtrap zorgt voor stroom en een lage uitgangsimpedantie.
De kwaliteitstoename van deze opzet komt onder andere voort uit een kritische selectie van componenten en omdat de verschillende delen van de schakeling eigen voedingen hebben met eigen transformatoren.
Er is veel gedaan om de invloed van storingen (rfi en emi) tegen te gaan. Die architectuur is herkenbaar, want ook de producten van Angstrom Audiolab worden op die manier gebouwd, met navenant resultaat. Het zal duidelijk zijn dat zo’n oplossing sterk kostenverhogend is en ook bijdraagt aan het gewicht van deze apparaten. Zo’n technische oplossing zie je nauwelijks bij de massafabrikanten, waar de hele elektronica wordt gestookt vanuit een enkele trafo met een simpele gelijkrichter en afvlakking. Maar, Richard en uw auteur zijn het met elkaar eens dat de minutieuze aandacht voor de voeding en ontstoring de weg is om inderdaad een betere versterker te kunnen bouwen. De toegepaste schakelingen bestaan uit discreet opgebouwde operationele versterkers die zo simpel als mogelijk worden gehouden, maar ook niet minder dan dat.
Het uitermate aansprekende uitgangspunt van Modus Audio is dat een versterker een volledig transparant doorgeefluik moet zijn voor het signaal. Dus, luisteren naar het origineel. Laat dat nou sterk tot de verbeelding van uw auteur spreken.
Producten
De behuizing van de voor- en eindversterker is van hout en wordt met betrekking tot de afwerking volledig op basis van de klantwens gemaakt. Luxe fineer, een met goud gemetalliseerd oppervlak of anderzijds is allemaal mogelijk. Ondergetekende werd getroffen door het hoogglans Italiaanse Coromandel fineer. Toppunt van decadente luxe en uiterst chique. Maar, los van de ‘productie-versie’ van de voorversterker staat hier ook een show-versie in de luisterruimte die gemaakt is uit transparant en melkwit acryl.
Niet alleen is dit een exemplaar dat volledig de show steelt, maar de zichtbare ‘internals’ tonen een niveau van engineering dat vrijwel alles op de markt verslaat. Zelden zo iets moois gezien. Hoort eigenlijk in het MOMA (Museum Of Modern Art) en natuurlijk hier in de luisterruimte. Ondergetekende is aan een ernstige vorm van zelfreflectie toe met de vraag of het oude Kenwood-setje uit de luisterruimte nog wel gehandhaafd moet blijven. Alle huidige en toekomstige Modus apparatuur is voorbereid om via domotica doorgelinkt te worden. De fabriek kan in de nabije toekomst op afstand diagnoses stellen, software updaten en ook is centrale besturing mogelijk. Er zijn ook slimme technieken aan boord voor de controle van resonanties.
De SPR01 voorversterker is symmetrisch gebouwd met discrete FETs en bipolaire transistoren. De grote bandbreedte maakt dat het fasegedrag lineair is. Er zijn 4 voedingscircuits met vier transformatoren. Dat pakket verklaart mede het realistische geluid en 3D-gevoel waar deze voorversterker toe in staat is, aldus Modus. Het apparaat weegt 25 kilo en heeft 6 ingangen. Er is een monitoruitgang met een fixed level. De constructie om het apparaat in delen resonantievrij te maken is heel slim bedacht.
De SPA01 eindversterker levert 60 Watt/kanaal in een 8 Ohm belasting. Bij 4 Ohm is dat 120 Watt en bij 2 Ohm is opnieuw sprake van een verdubbeling. Aan de basis daarvan staan twee enorme 500 VA transformatoren die zorgen voor stabiliteit, het gewicht van 34 kg en het uitgangsvermogen. Aangevuld met 88000?F capaciteit. Het is een dc gekoppeld ontwerp met MOSFETs. Er is geen dc offset compensatie, dus een verminderde vervorming. In de signaalweg is slechts een enkele condensator. Condensatoren hebben altijd invloed op het geluid, dus die wil je niet hebben. De enorme bandbreedte maakt dat het frequentiebereik binnen het audiogebied 0.1dB lineair is.
Luisteren
Met zo’n set in de luisterruimte stijgt je zelfvertrouwen als een raket, maar kom je echt in een nieuwe luistermodus? De versterkers werden aangesloten op een set extreem goede luidsprekers. De benodigde kabels werden geselecteerd op basis van metingen, teneinde de goede match te vinden. Eerlijk gezegd is hier niet de indruk ontstaan dat de Modus versterkers erg gevoelig zijn voor kabels. Voor de rest de gebruikelijke tuning.
De set werd eerst volledig opgebouwd op basis van alleen testsignalen en metingen. De eindversterker moet minimaal een uurtje op bedrijfstemperatuur komen, tipte Richard. Een dag later werd de (balanced) power naar het hele systeem geactiveerd en opnieuw een testtrack gestart. Dat zijn specifieke meetsignalen waarmee de plaatsing van de luidsprekers, de invloed van kabels en andere eigenschappen kunnen worden gecheckt. Dus nog een double-check ten opzichte van de vorige dag. Daarna meteen een stukje muziek. Grappig om op te merken dat de soundstage, gedurende de opwarmtijd van de elektronica, waarneembaar breder werd, tot uiteindelijk een metertje of zes. Songbird van Eva Cassidy begint met kleine aanslagen op een of ander percussie-instrument. De soundstage was zodanig goed dat die geluiden letterlijk pal links en rechts naast de luisterpositie klonken. Ook het realisme in de weergave openbaarde zich binnen een minuut luisteren.
Maar, na een uurtje begon het serieuze luisteren. Dus, met muziek. Binnen een minuut was uw auteur flabbergasted en dat is feitelijk nog een understatement. Je hoort dan tien dingen tegelijk, maar op een dermate hoog niveau, zoals alleen de allerbeste systemen in de wereld dat presenteren. Dan praat je over een solid state set. Maar er gebeuren dingen die ondergetekende alleen kent van de Japanse Kondo G-1000 met de Kagura monoblokken. De mate waarin deze Modus-set subtiel en microdynamisch kan opereren is ongekend. Dat met een niveau van detaillering en definitie dat hele nieuwe inzichten verschaft in het bronmateriaal. Minimaal zo goed als met een 300b-versterker, maar eigenlijk veel beter.
Achter die subtiele tonen zit namelijk ook voelbare power. Alles geplaatst binnen een inktzwarte achtergrond. De (macro) dynamics zijn fenomenaal. Brass-instrumenten en percussie komen binnenzetten met de intentie om bouwconstructies te slopen. Levensecht. Ook het laag heeft een enorme definitie. Wat vooral opvalt is de enorme controle die de eindversterker heeft over de (kritische) luidsprekers. Het lijkt of er veel energie naar het laag gaat, waardoor het in perfecte balans is met de rest van het spectrum. Zelfs als je fluisterzacht speelt, is de hele stage waarneembaar, maar blijft ook het laag in de juiste verhouding klinken. De speakers hebben in zoverre een ‘issue’ met het laag dat als de versterker dat niet op een goede manier uitstuurt en controleert, dat direct te horen is.
De Modus-set is neutraal. Maar, absoluut niet kil en uitgebeten. Die neutraliteit ontstaat onder andere door de directe signaalwegen. Geen condensatoren, dus een belangrijke oorzaak voor kleuring en ‘soundjes’ is afwezig. Maar, er staat hier wel een set die op een ongekende manier de warmte en sfeer uit de opname (indien aanwezig) kan communiceren. Een harmonisch rijk middengebied. Stemmen klinken geweldig. Maar dat geldt ook voor het laag en hoog. De versterkers zijn razendsnel. Het hoog is natuurlijk. Zoals muziekinstrumenten dat presenteren. Dus nooit soft en neigend naar onnatuurlijke warmte. De Modus-set komt heel dicht in de buurt van de rechte draad met versterking. Er verdwijnt niets en er wordt niets toegevoegd. Als luisteraar heb je een directe link met het live-gebeuren. Heel belangrijk is dat de set een enorme ‘flow’ heeft.
De hierboven genoemde eigenschappen kunnen allemaal voorzien worden van stukjes muziek en commentaar over wat de Modus-elektronica daarmee doet. Maar, woorden zijn niet toereikend om heel precies aan te duiden wat hier gebeurt. Als luisteraar moet je dat gewoon ervaren en toegeven dat je weergave op dit niveau waarschijnlijk zelden hebt ervaren. Het is verbazingwekkend met welke perfectie bronmateriaal wordt weergegeven. Je kunt ook beweren dat de kwaliteit van onze bronnen eigenlijk zeer goed is, maar dat veel audiosystemen er eigenlijk een rommeltje van maken.
Met de Modus-set ontdek je letterlijk opnieuw je muziekcollectie. Er is hier dagen- en nachtenlang geluisterd met verbazing, maar ook met een intens genoegen. Zo’n set is helaas niet weggelegd voor de modale muziekliefhebber en voor uw auteur, maar met de opgedane ervaring kun je jaren teren en het verhoogt ook je referentiekader. Het illustreert wat je kunt bereiken als je investeerders en boekhouders vergeet (die willen kosten besparen en winst maximaliseren), maar gewoon vanuit technische kennis en ervaring een cost-is-no-object versterkerset gaat ontwerpen en bouwen. Er is dus nog iets in het verschiet in deze wereld. Nou is het van harte te hopen dat u tijdens demonstraties van deze set te lande, hetzelfde gaat beleven als hier in de luisterruimte. Einde tekst, want er staat nog een stapeltje vinyl dat op niveau beluisterd wil worden.
Verklaring
De architectuur die Modus gebruikt voor de opbouw van versterkers is eigenlijk volstrekt herkenbaar. In het verleden zijn er versterkers geweest van onder andere Krell en Sony die algemeen worden beschouwd (door mensen die het echt weten) als het beste dat er is gemaakt. Als je die versterkers analyseert en ook beluistert, dan herken je veel techniek die ook in de Modus producten is toegepast. De wereld weet het dus wel, maar in de race naar zo hoog mogelijke verdiensten en rendement zijn veel audioproducten uitgehold en nog een schim van de kwaliteit die we vroeger vaak hadden.
Epiloog
Oplettende muziekliefhebbers hebben al kennis kunnen maken met Modus Audio tijdens het Dutch Audio Event afgelopen oktober. Mogelijk heeft u dan eveneens een positieve ervaring achter de rug. Ondergetekende is regelmatig betrokken bij startups in de audiowereld. Het probleem is vaak dat die producten niets toevoegen aan wat er al is. Kabelfabrikant X gaat het ook proberen. ‘Wij van WC Eend...’ Hoe kun je zonder toegevoegde waarde en zonder uitzonderlijk te zijn een merk opbouwen? Veelal door exorbitante marketingoffensieven, maar dat is onbetaalbaar. Een geheim is om echt met iets nieuws te komen. Denk maar aan Magico. Die zijn revolutionair in technologie en geluid. Modus komt hier heel duidelijk met een nieuw performance-niveau. Daar is de markt in Nederland wellicht net te klein voor. Er zijn voor Modus serieuze kansen als de juiste strategie wordt gevolgd.
De doelgroep zijn echte muziekliefhebbers in Duitsland en de Benelux, maar vooral in het verre oosten. Denk aan opkomende markten in Vietnam. Uiteraard ook Japan als grootste audiofiele- en muziekmarkt in de wereld. In de beleving van uw auteur zullen ook consumenten in de VS gecharmeerd zijn van deze versterkers. Als je een keer in München staat met deze producten en je verzorgt een spetterende demo, dan zou het vreemd zijn als het niet opgepakt wordt door bezoekende partijen.
De Modus elektronica is te beluisteren bij PUUR hifidelity in Zeist op vrijdag 3 en zaterdag 4 februari. Audiofrenzy is de dealer in Maastricht. Kijk voor meer informatie op de Hifind van Modus Audio. | modusaudio.com
Modus Audio
SPR01 voorversterker | 26.500 euro
SPA01 eindversterker | 29.500 euro
