Wanneer ga je in een markt die overvol is met luidsprekers, toch nog met een eigen ontwikkeling komen? Dat gebeurt als je in je achterhoofd al langer rondloopt met een plan, een idee voor de uitvoering en je bovendien voldoende kennis in huis hebt om luidsprekers zowel te ontwerpen als de productie voor je verantwoording kunt nemen.
De in Nederland ontworpen DaSL M.One is het eerste resultaat van de inspanningen. Compact genoeg om huiskamervriendelijk te zijn. Groot genoeg voor een gedegen laagweergave. Deels gebaseerd op research van de BBC. Tegelijk met een eigen twist waardoor niet weer een eenvormige kloon op de markt komt. Gemaakt in Europa op een haast ambachtelijke wijze, met gebruik van mooie materialen. Geen 13 in een dozijn luidspreker, wel passend aan een keur van moderne versterkers. Maak kennis met de DaSL M.One monitor.
Binnenstebuiten
Bij het ontwerp van de DaSL M.One is gespiekt in de archieven van het BBC Research Department, waar de mooiste luidsprekers met engelengeduld werden ontworpen. Geld speelde in die tijd bij de BBC geen rol. Op basis van de uitkomsten destijds heeft DaSL gekozen voor dunne wanden, gezaagd uit berkenmultiplex.
Alle wanden zijn verbonden met en gelijmd op zestien beukenhouten latten, waarbij de latten van voor naar achter in tweeën gedeeld zijn, zodat het voor- en achterpaneel deels mechanisch ontkoppeld zijn van elkaar. Voor- en achterkant zijn geschroefd, twee millimeter vrijgehouden van de zijwanden, met tussen de beukenhouten latten en de twee platen een luchtdichte pakking.
Alle pakkingen, dus ook diegene die noodzakelijk zijn voor de drivers en de aansluitplaten, worden op maat met een laser gesneden. Aan de binnenzijde zijn alle panelen gedempt met bitumen en jute. Het materiaal is gelijmd en niet vastgezet met nietjes, precies zoals de BBC dat eiste van de kastenmakers.
Losse demping in de kast bestaat uit echte Texelse, biologisch gereinigde schapenwol. De kast is gesloten voor een fasecorrect gedrag, langzame afval van lage tonen en het voorkomen van ‘ademen’ van een baspoort.
De woofer is een op specificatie gemaakte unit, uniek voor de DaSL M.One. Binnen een zware AlNiCo magneet beweegt een lange, geventileerde spreekspoel. Het frame is gemaakt uit gegoten aluminium. DaSL heeft gekozen voor een conus van papier, opgehangen in rubber surrounds. De tweeter is een softdome van Audax, in een batch voor DaSL samengesteld op basis van de originele specificaties uit de jaren ’70. Het filter zet de cross-over frequentie op 2900Hz, valt voor de tweeter af met 18dB/octaaf en voor de woofer met 12dB/octaaf.
Voor de woofer is een correctie netwerkje toegepast ten behoeve van buizenversterkers die niet blij worden van een grillig impedantieverloop. Alle filteronderdelen zijn Mundorf en worden vastgezet op een 3D geprinte platen, zodat elk onderdeel verankerd is in zijn eigen vorm. Interne bedrading is een Van den Hul kabel. De nominale impedantie ligt rond de 8 Ohm en het rendement van de DaSL M.One is 87dB/W/m.
Een aluminium paneel biedt plaats aan bi-wire aansluitingen aan de achterzijde. Aansluitingen geschikt voor banaanstekkers, spades en blank draad. De aansluitingen zijn rechtstreeks verbonden met de filteronderdelen, daartoe zijn de plaat aan de buitenzijde en de 3D-plaat in de kast samen vastgeschroefd, met het berkenmultiplex daartussen. Rhodium plated messing plaatjes verbinden de bi-wire terminals, misschien ligt een upgrade naar jumpers op de loer. Al met al hebben we te maken met een zeer verzorgd ontwerp waarin veel aandacht is besteed aan nuttige details en ook aan een fraai uiterlijk.
De DaSL M.One is leverbaar met zwarte baffle, waarbij voor de prijs van 3.300 euro per paar de wanden en achterzijde zijn gefineerd in licht eiken of walnoot. Voor een extra 300 euro per paar krijgt u glanzend palissander of red rosewood. Een frontje wordt standaard meegeleverd om de baffle te bedekken en als bescherming tegen tweeterdeukers.
Opstelling
De DaSL M.One staat met het hart van de tweeter dome zo’n 50cm van de zijwanden. Op 60cm hoge, open frame stands. Met Gaia ontkoppelaars onder de stands. Van achterzijde tot de muur meet ik 70cm. Daarmee staat de DaSL redelijk vrij en door hem licht in te draaien verminder ik reflecties op de wand.
Twee eindversterkers staan ter beschikking, een EAR/Yoshino 8L6 buizenversterker en een transistor ontwerp van Cees Ruijtenberg. Acht EL34 buizen in klasse A, versus een paar transistoren in klasse AB. Aansturing gaat met een Auralic streamer en een Metrum Acoustics d/a converter. Luidsprekerkabel is een haast 100 procent neutrale Inakustik AIR Helix. Benoemd mag worden een Melco ethernetswitch en een AudioQuest Niagara 5000 netfilter. Verder AudioQuest, Inakustik en Ricable voor stroom, interlinks en ethernet. Muziek komt vanaf Roon naar de streamer, om zeker te zijn van versie en kwaliteit van tracks, vanaf een eigen opslag.
Aan de buis
Geestelijk vader achter de DaSL luidsprekers is Rik Stoet, de man die opgroeide tussen elektronenbuizen en in de wieg al verslaafd raakte aan de lucht van soldeertin. Te verwachten is daarom dat de DaSL luidsprekers goed presteren aan een buizenversterker als een EAR/Yoshino 8L6 met twee maal vier EL34 aan boord. Gekozen als eerste is een hobo concert, gecomponeerd door Mozart en uitgevoerd door het Britse barok ensemble Arcangelo met op hobo Alfredo Bernardini. Geen eenvoudige opgave voor een luidspreker om het goed weer te geven. De hobo vergt van een luidspreker een gelijkmatig verloop om niet te terecht te komen in hinderlijke pieken in de klank. Daarnaast een goede plaatsing van de solist in de ruimte, met daaromheen het ensemble.
De DaSL M.One, die zijn debuut beleefde op DAE 2022 (foto boven), weet op een zeer verdienstelijke wijze punten te scoren op het gebied van plaatsing. De hobo wordt strak in het midden gepositioneerd, terwijl het orkest uitwaaiert op de achtergrond. Breder neergezet dan de luidsprekeropstelling optisch doet vermoeden. Goed gebruik makend van de breedte en diepte in het stereobeeld blijft de weergave verticaal hangen in een plat vlak. Precies ter hoogte van de tweeters, gerelateerd aan een zittende positie.
Pas in een volgend deel van de FLAC files, als een volgend stuk van Mozart wordt gespeeld, verandert dat in positieve zin, al blijft de hoogteafbeelding wel beperkt. Klankzuiverheid is hier de winnaar, ik bespeur noch in het hobospel, noch in de overige instrumenten resonanties of andere uitschieters en dips, de weergave is levendig in spel, gelijkmatig in frequentieverloop. Ondanks de geringe afmetingen van de behuizing zijn de lage tonen voldoende aanwezig voor barokke werken, ik kom niets te kort op dat gebied. Juist door de gesloten kast kent het laag geen basreflex bulten en valt het laag heel gelijkmatig af. Hoezeer de afmetingen van de luidspreker ook daartoe verleiden, near field blijft de muziek wat kleven aan de baffle. Wie de moeite neemt zijn of haar stoel wat naar achteren te schuiven, wordt getrakteerd op meer losheid en vrijheid in de weergave. Daarbij heb ik het niet over meters, de baffle is nog steeds maar 2,5 meter van mijn oren verwijderd. Volgens de makers is een luisterafstand van 4 tot 6 meter zonder probleem mogelijk, mits de luidsprekers licht ingedraaid worden.
Toch weer Frans
Recent bezocht ik een concert van de in Gent geboren zangeres Micheline van Hautem en raakte onder de indruk van haar vocale capaciteiten. Haar vertolkingen van Franse chansons zijn een lust om naar te luisteren, zeker als zij op piano wordt gesteund door Guus Westdorp. Het is met de DaSL M.One eenvoudig om de sfeer terug op te roepen van het concert. Iets minder luid in verband met de buren en de beperking van een luidspreker thuis ten opzichte van een Public Address systeem, maar ik kom probleemloos een heel eind. Haar veelzijdige stem die gemakkelijk zowel Piaf als Aznavour tot leven weet te brengen gaat leven op de M.One. Duidelijk en helder, goed te verstaan.
Hetzelfde gaat op voor Bruno Brel die een gedeelte van de tracks op zijn naam schrijft op een cd welke een ode is aan zijn vader. Tot nu toe, de DaSL M.One heeft al veel meer staan spelen zonder het maken van aantekeningen, kon ik ook met stemmen geen rare dingen ontdekken en beleefde ik plezier aan de muziek. Van een Belgische die zingt in het Frans naar een echte Française, Patricia Kaas, de vrouw die mij het chanson leerde kennen. Van haar “Une denière fois”, gehaald van de cd “Kabaret”. Piano, slagwerk, accordeon en Kaas in misschien wel één van haar gevoeligste tracks.
Met Patricia komt er ineens hoogte in het stereobeeld, vaak verwijt ik de luidsprekers deze beperking in het stereobeeld, nog vaker blijkt het gewoon aan de opname te liggen in welke dimensie de 3D weergave zich uitbreid. Ik speel ook nog “Hôtel Normandy” van een cd waar de liefde voor Patricia Kaas ooit mee begon. Een mix van chansons en rock. Helaas niet al te best opgenomen met een harde korrel in de digitale mix, een korrel die de DaSL M.One luid en duidelijk laat beluisteren. Ondanks die tekortkoming swingt het de pan uit in de luisterruimte.
Torrenbak
De DaSL M.One mag dan een versterkervriendelijke impedantiecurve kennen en daarmee geschikt zijn voor buizenversterkers, al was het maar vanwege het feit dat het gros van de lezers gewoon werkt met transistoren, ga ik over op een in vermogen bescheiden klasse AB eindversterker. Die net als de EAR/Yoshino alleen werkt als eindtrap aan een Metrum DAC met ingebouwde volumeregeling. Ik ga u niet weer vermoeien met mijn stille liefdes, maar het moet mij van het hart dat “Hôtel Normandy” op een torrenbak niet alleen aangenamer speelt, maar ook veel groter. Ineens is de ruimte van zijmuur tot zijmuur vol met muziek. Komt Kaas de kamer in, staat de band naar achter. krijgt een trompet een eigen plek. Is de korrel niet weg, wel wat ronder gepolijst en minder storend. Dat terwijl de versterker nog geen minuut stond op te warmen. Dat opwarmen ga ik toch even doen, zelf ga ik mij warmen met een kop koffie. Daarna verder met het elektronische muziek duo Infected Mushroom en hun fraaie “Avratz”.
Het valt op dat ik het volume omhoog moet schroeven om de muziek echt tot leven te laten komen, zo rond de 70dB met pieken naar 75-80dB, anders hangt het teveel aan de luidsprekers. Bij dat hogere volume krijg ik geluiden tot haast naast de oren, er staat een ‘blok geluid’ voor mij waarin van alles gaat gebeuren. De woofers hebben overigens geen enkel probleem met de lage frequenties in de muziek, het timmert er lekker op los terwijl het stof van de conus blaast.
Over naar vreemde muziek, Laurie Anderson met haar oude “Bright Red” gaat boven verwachting met de M.One. Het zweeft door de ruimte, de stem van Laurie als een pulserende entiteit centraal in het stereobeeld, zo ken ik de cd het beste. Met de juiste speaker, de DaSL is er daar één van, is deze muziek zeer intrigerend en meeslepend. Juist omdat het plaatsen van stemmen en instrumenten in de ruimte hier goed gaat. Weliswaar meer tussen de opgestelde luidsprekers gehouden dan daarbuiten, in tegenstelling tot Infected Mushroom, het zit gewoon in de opname denk ik. Ik focus erg op de stem van Laurie, het buitenaardse, en daar word ik blij van met de DaSL M.One aangesloten.
Overtuiging en twijfels
Gaande de tijd besef ik dat ik met een transistorversterker meer plezier beleef aan de DaSL M.One dan met de buizenbak. Dat kan alles te maken hebben met het heldere en transparante karakter van de EAR/Yoshino, het is meer recht-voor-zijn-raap dan subtiel of lief met EL34, de transistor speelt voller en ronder, zonder enig verlies aan detail of transparantie. Die match is beter.
Zo, denkt iedereen, buizen zijn toch warm? Ja, in temperatuur, allang niet meer altijd in klank. Weet ook “Blue in Green” van Miles Davis dan de aandacht vast te houden? Ik concentreer mij op Miles' trompet en probeer de verschillen te ontdekken tussen een DSD versie en een FLAC file. De DaSL laat dat vrij gemakkelijk horen, de DSD is zachter en daarmee saaier, de FLAC leeft op en kleurt de plaatjes verder in. Ruiger en minder gepolijst, ik vind dat laatste wel passen bij de tijdgeest van de opname.
Waar het om gaat, kan de M.One de verschillen blootleggen? Daarop kan ik volmondig ‘ja’ antwoorden. Onder de klanken van “Liverpool rain” van de Nederlandse band Racoon probeer ik een raadsel voor mijzelf op te lossen. Ik weet dat de DaSL M.One losjes gebaseerd is op een kleine BBC monitor zoals Rogers, Spendor, Harbeth, Graham en alle anderen die maakten. Haal ik mijn Falcon LS3/5A terug op de stands, dan is die met al zijn beperkingen toch wat nauwkeuriger in weergave, ook rustiger in de hoge tonen.
Aan de andere kant heeft de DaSL M.One meer in huis voor de lage tonen, heeft een hoger rendement. Beschikt over een evenwichtiger frequentieverloop in de lage tonen, wat erg prettig is en de bult rond 120-150Hz van een LS3/5A doet verdwijnen. Ik denk dat ik het BBC idee moet loslaten en de DaSL M.One uiteindelijk ga beoordelen als een moderne weergever, die knipoogt naar het verleden.
Een voetnoot is op zijn plaats. De EAR/Yoshino buizenversterker staat op een granieten plaat, die op zijn beurt weer op IsoAcoustic dempers rust. Een fijne oplossing om de buizen minder gevoelig te maken voor microfonie en trillingen uit het meubel. Toch kon ik nog wat van de scherpte weghalen door onder het chassis van de EAR/Yoshino, Stack Audio AUVA EQ dempers te plaatsen (onder het chassis, niet onder de pootjes van de versterker). Hetzelfde gaat op voor de transistor versterker welke normaliter op een meer dan twee centimeter dikke, houten plaat staat. Weg zijn het grootste deel van randjes. Er is dus altijd ruimte om te tweaken, maar dat tot in de diepte uitgraven is niet de opzet van deze review. Ik meld het slechts, het kan zomaar passend zijn in uw eigen systeem als u besluit met de DaSL aan de slag te gaan.
Positionering en wens
In het prijssegment van de DaSL M.One is de concurrentie hevig. Zowel wat monitorluidsprekers betreft als voordelige vloerstaande modellen. Zeker als in de totaalprijs stands moeten worden meegerekend. Dat maakt het lastig een oordeel te vellen. Enerzijds doet de DaSL niets verkeerd en kan prima meekomen met de concurrent, anderzijds vind ik het ook geen best buy for money. Ik leg graag uit waarom.
Het is een fijne luidspreker, breed inzetbaar voor vele soorten muziek. Niet al te vriendelijk voor slechte opnames, daarmee transparant en detailrijk. De DaSL M.One heeft een frequentie curve die op het gehoor heel gelijkmatig is en geen dips of uitschieters kent. De lage tonen zijn strak en de afval zodanig dat je niet snel laag zult missen. Natuurlijk, het formaat geeft een beperking, maar alles beter dan een boem die laag suggereert wat er eigenlijk niet is. Daarom hou ik zo van dit type (gesloten) luidspreker. Middengebied is net zo fraai gelijkmatig, zorgt voor verstaanbaarheid en doet instrumenten glanzen van plezier.
Mijn lichte terughoudendheid zit in de tweeter. Een veel gekozen model in dit soort luidsprekers, maar misschien ook wat achtergebleven bij zijn moderne broers en zussen. In een tijd dat versterkers en bronnen nog niet zo ongenadig transparant waren, was helderheid welkom ten opzichte van de donkerkleurende versterkers. Nu is de situatie anders en weet ik niet of het de meest optimale keuze is. De huidige generatie tweeters is vaak wat gecontroleerder en zachter van karakter. Het meegeleverde frontje voor de M.One luidspreker kan dat heldere beeld al veranderen, ook mijn LS3/5A heeft dat beslist nodig. Geeft net dat beetje rust waardoor ik de DaSL M.One nog meer ga waarderen.
DaSL M.One
3.300 euro per paar in licht eiken of walnoot fineer
3.600 euro per paar in palisander of red rosewood
dasl.audio | beoordeling 4.5 / 5
