Riviera Labs mag een betrekkelijk jong Italiaans merk zijn, het is wel gebouwd op decennia’s aan hifi-ervaring. Die achtergrond leidde tot analoog-only versterkers die een heel eigen koers varen. Aan de top staat de Levante, een high-end geïntegreerde versterker die je laat kiezen uit klasse-A of klasse-A/B. Maar komt er muziek uit?
Riviera Labs
De Levante in de eigen ruimte testen? Aangezien het wel belangrijk is dat een toestel in de juiste context – of zeg maar: in het juiste systeem – moet beoordeeld worden én deze knappe geïntegreerde versterker echt in het hoger segment thuishoort, moesten andere oorden opgezocht worden. Een intrigerende optie bood zich aan: het kasteel van AudioExpert, een unieke locatie in het Gelderlandse Nederhemert die over heel geschikte kamers en de juiste omkadering beschikt.
Het is zeker niet de eerste keer dat er iemand van de redactie AudioExpert Castle bezoekt. Niet alleen is dit (letterlijke) kasteel door z’n unieke karakter echt een begrip geworden in de Nederlandse hifi-wereld, het is met z’n vele luxueus ingerichte kamers een zeer fijne plek geworden om te proeven van exclusievere audio in een perfecte setting. Inrichting is in dezen niet enkel een smaakvolle selectie van designmeubelen en interieurelementen, maar ook op akoestisch vlak zit het goed. Het is een recept dat wel bevalt. Geen artificiële, extreem gedempte luisterruimtes, wel kamers die echt overkomen als een realistische woonkamer in een woning. Een chique villa weliswaar, want in een tiental kamers van het kasteel staan vooral indrukwekkende én kostbare systemen opgesteld. Wat precies, dat varieert van het moment. Maar het gaat zelden om een doorsnee muzieksysteem dat je overal kunt beleven; het exclusieve kasteel is dan ook een aanvulling op de populaire AudioExpert-winkel in Den Bosch waar je zomaar kunt inlopen.
Niet uit het niets
De essentie van het AudioExpert Castle-concept is dat er uitzonderlijke audio-ervaringen te beleven zijn. Dat ondervinden we aan den levende lijve als we zoals altijd hartelijk ontvangen worden door Peter van Tuijl, algemeen directeur van AudioExpert. Officieel zijn we vandaag hier om te luisteren naar een versterker van het Italiaans merk Riviera Labs, een naam die we eerst leerden kennen toen we voor een uitgebreide luistersessie met de GoldenEar T66-speakers op bezoek gingen bij AudioQuest in Roosendaal. Een fijne kennismaking en ook een beetje een verrassing. Bij vorige bezoeken aan het kabelmerk hadden we onder meer Primare in hun rack bespeurd, maar nu kwam het af met een merk dat helemaal nieuw overkwam. Klopte niet helemaal, maar het is vooral in het allerhoogste segment soms moeilijk om het komen en gaan van merken in de gaten te houden.
Hoe het zat met de afkomst van Riviera Labs werd iets duidelijker toen we tijdens editie 2023 van het Dutch Audio Event halthielden in een kamer waar een fraaie luisterervaring te beleven viel. Daar maakten we kennis met Silvio Delfino, een van de drie oprichters van Riviera Labs en (onder meer) voormalig hifi-journalist. Aangezien de redactie van Audio Review in Italië geen onbekenden zijn voor Silvio en mezelf, was het aangenaam keuvelen over gedeelde kennissen. Het is een kleine wereld, die hifi.
Voor de rest van de mensheid is het natuurlijk véél interessanter wat Delfino vertelde over Riviera Labs en waarin ze geloofden. Dat zou je heel kernachtig kunnen samenvatten in ‘hybride designs die starten in klasse-A en pas vanaf een hoger vermogen overschakelen naar klasse-A/B’. Intrigerend allemaal, en samen met de eerdere AudioQuest-ervaring prikkelend genoeg om ‘ooit’ nog eens wat langer naar een Riviera-product te luisteren (en dit ondanks dat hun producten niet meteen in het persoonlijk favoriete kwadrant van toegankelijke klasse-A/B of klasse - en streaming vertoeven – maar je moet openstaan voor alles).
Torenhoog contrast
Binnenwandelen in het audiokasteel van Nederhemert is eigenlijk zoals een soort ultieme hifi-grot van Ali Baba betreden. De belofte dat je hier bijzondere systemen kunt beluisteren wordt waargemaakt, ook bij dit bezoek. Er is wel veranderd sinds een vorige visite een jaar geleden. De AudioExpert Castle-ervaring wisselt regelmatig, om het concept fris te houden maar wellicht ook omdat exclusieve systemen die aftikken op vier, vijf of zes nullen heel zeldzaam zijn en dus vaak maar beperkte tijd op één plaats kunnen vertoeven. Daarna is het weer door naar een ander land of grote show.
Dat wordt perfect geïllustreerd door de eerste kamer die we betreden. Na een beknopte smaakmaker op de Audio Video Show in Warschau, is dit de tweede ontmoeting met de Sonus faber Suprema – een excellent voorbeeld van hifi dat het concept muzieksysteem overtreft en dicht in de buurt komt van een levensstijl. Je zet het niet zomaar ergens neer… Het contrast tussen de Riviera Levante-versterker die we hier komen beluisteren is wel immens. De ultieme Sonus faber Suprema-speakers aangestuurd door een McIntosh-systeem dat qua vermogen menige PA-installatie in concertzalen kan evenaren – kostprijs: 1,5 miljoen euro – is adembenemend ambitieus. Geweldig om mee te maken, in alle betekenissen van het woord, maar ook niet helemaal de ervaring die we vandaag willen proeven. “Pure muzikaliteit, dat is de essentie”, belooft Hans Scholten van Mafico, de importeur van Riviera Labs.
Stradivari G2
Niet dat de luisterkamer waar we uiteindelijk terechtkomen dan teleurstelt. Het systeem dat Peter klaarzette voor de review vertoeft even goed op een heel hoog niveau, al blijft het prijskaartje ver weg van 1,5 miljoen euro. Dat is nu eenmaal een bedrag voor succesvolle zakenmannen, voetballers en loterijdeelnemers.
Het is naar high-end normen een relatief compact en afgeslankt systeem dat opgesteld staat. Let op het woord ‘relatief’, vooral als het over de speakers gaat. Er is de Riviera Levante zelf, een (opnieuw naar high-end normen) compacte versterker aangesloten op een set tweedegeneratie Sonus faber Stradivari-speakers. Bronnen zijn uiteraard aanwezig, waaronder een streamer van Aurender. Maar die blijven letterlijk uit beeld, weggestopt zodat we kunnen focussen op een eenvoudig systeem dat heel schoon in de kamer staat.
Dat komt grotendeels door de Levante, een naam die misschien wel een knipoog is naar de Riviera di Levante, de mondaine kuststreek het best bekend voor de kleurrijke huizen van Cinque Terre. De Italiaanse versterker pronkt met een ingetogen ontwerp, met een behuizing uit aluminium die piekfijn is afgewerkt maar zeker niet poogt een designuitspatting te zijn. Mooi, strak en premium, zo kun je het stellen, wat het een tijdlozer karakter geeft. Dat geldt vooral voor de zwarte uitvoering met z’n matzilveren knoppen. De Metallic Sand goudchampagne-editie met blinkend gouden accenten is een stukje extravaganter.
Een passende partner voor de exuberante Stradivari G2’s, grote toestellen die met hun 3,5-wegs paneeldesign heel aanwezig zijn in een kamer. Prachtig afgewerkt, dat wel, incluis het karakteristieke ‘rooster’ bestaande uit dunne draadjes dat je nog laat genieten van het zicht van die twee 260-mm woofers met daarboven de midrange en DAD-tweeter in een luitvormige eenheid. Interieurvriendelijk (als in harmonieus verdwijnend in het geheel) kun je ze niet noemen, interieurverrijkend is meer op z’n plaats.
Focus op versterking
Het verhaal van Riviera Labs start een kleine acht jaar geleden. Drie Italianen met een serieuze staat van dienst in de hifi-wereld (ingenieur Luca Chiomenti, ontwerper Marco Muzio en hifi-insider Silvio Delfino) richtten toen het bedrijf op met als doel om analoge audio naar nieuwe hoogtes te tillen. Die klemtoon op ‘analoog’ is overheersend, ook nu vind je in het aanbod niets digitaals.
Op een moment waarbij digitale technieken meer en meer de overhand krijgen, besluit het trio om designs te ontwikkelen die geïnspireerd zijn op klassiekers van merken als Western Electric. Best gedurfd, maar met hun AIC10-Bal-hoofdtelefoonversterker laten ze meteen een goede indruk na in de headfi-wereld. Met z’n 2 x 10 Watt in pure klasse-A is deze hybride triode-mosfet-versterker in staat om de beste koptelefoons aan te sturen. 14,4 kg zwaar, dat is ook niet bepaald min voor dit type toestel.
Het assortiment van Riviera Labs breidde zich snel verder uit. De verleiding is dan altijd groot om alle kanten uit te gaan en een volledig A tot Z-aanbod neer te zetten. “Maar ze willen enkel versterkers bouwen”, benadrukt Hans. Omdat Riviera traditionele paden wil bewandelen, presenteren de Italianen hoofdzakelijk voorversterkers en eindtrappen. Volledig analoog, uiteraard, want dat blijft de bedrijfsfilosofie. De Levante die we hier bekijken is de enige geïntegreerde versterker die Riviera Labs momenteel aanbiedt.
Vervorming is niet per se de vijand
Buiten dat ze graag alles analoog houden en veel respect hebben voor het audioverleden, zijn de Riviera-versterkers gebouwd volgens twee principes: Hybrid Circuit en Zero Feedback. Bij dat laatste past een opmerking van Hans: “Riviera poogt niet tot het uiterste te gaan om vervorming te elimineren.” Er wordt volgens de ontwerpers ook niet geprobeerd om ‘warmte’ (lees: vervorming) toe te voegen, maar bij de vervorming te minimaliseren en vooral richting punten te duwen die het menselijke oor minder prikkelen. Dat klinkt misschien als een makkelijk manier om te verantwoorden waarom een design technisch niet volmaakt is, maar Chiomenti – een volwaardige ingenieur electronica – vindt dat audio-onderzoek de laatste decennia zich te veel heeft toegespitst op technische excellentie, niet op wat het beste klinkt in het oor.
Hij wijst daarbij op onderzoek naar hoe geluid door het gehoor verwerkt wordt en hoe de focus op feedback-vermindering er voor zorgt dat net hoger orde harmonische tonen meer aan bod komen. En dat zijn net de tonen die het menselijke gehoor het meest negatief prikkelen. Vanuit dat vertrekpunt kwam Chiomenti uit bij een aantal principes die elke Riviera-versterker volgt. Zo is er in tegenstelling tot de meeste versterkers op de markt weinig correctie via feedback in het systeem, geen overbodige stroomzuivering (volgens het merk tast dat dynamiek aan), en veel aandacht voor de voeding om zo absolute stabiliteit te garanderen.
Een klasse A-design en een voorkeur voor buizen (of toch in de voortrap) horen daar ook bij. In het geval van de Levante tekenen er een paar ECC81/12AT7-triodebuizen in de voortrap present. Deze veranderen door andere types kan; in een review bij de EISA-collega’s van Stereophile merkt Chiomenti op dat een wissel van de buizen in de voortrap door het design heel merkbaar zal zijn (vergeleken met klassieke eindtrappen met feedback).
Enfin, het is duidelijk dat de mensen achter Riviera Labs goed hebben nagedacht over hun filosofie en waar het bedrijf voor staat. Hun filosofie is op sommige vlakken zonder twijfel anders dan concurrerende merken, maar daardoor niet slecht of minderwaardig. Chiomenti’s betoog doet ook wat denken aan wat DALI-topman Lars Worre tijdens een recent fabrieksbezoek stelde bij de introductie van de Epikore-speakers: vervorming helemaal elimineren is onmogelijk, maar het is belangrijk dat je het naar een punt brengt dat minder stoort.
Klasse-A of -A/B?
De Levante is het vlaggenschip van het Riviera-assortiment. Aan net geen 26.000 euro spreek je echt over een high-endapparaat, dat met een vermogen van 2 x 120 Watt (bij 8 Ohm) ontworpen is om nagenoeg alle speakers aan te sturen. Dat is in klasse A/B-modus, waarbij de eerste paar Watts toch nog in klasse-A blijven. In de pure klasse-A kun je rekenen op 2 x 30 Watt. Welke van de twee je gebruikt, beslis je zelf. Via een grote knop vooraan op de Levante schakel je tussen de versterkingsmodi. Het vermoeden is sterk dat, als dit volstaat voor de gekozen speakers, de meeste mensen het wel op klasse-A zullen houden.
Standaard is de Levante voorzien van vijf ingangen, waarvan eentje gebalanceerd. Aangezien dit een ‘pure’ versterker is, ga je die ingangen ook echt nodig hebben. Om een streamer of cd-speler aan te sluiten, al dan niet via de omweg van een losse DAC. Een toegewijde phono-ingang bezit de Levante standaard niet, maar dat kan wel worden toegevoegd. Op dit niveau gaan wellicht de meeste vinylfans opteren voor een aparte phono-voorversterker. Maar het is wel fijn dat de phono-ingangoptie er is als je het aantal dozen in de kamer wil beperken. Verder vind je niet al te veel op het minimalistische voorpaneel. Ons oog valt wel op de knop ‘Night’. Best mysterieus, en neen, niet een modus om lage tonen te verminderen als je ’s nachts nog wat muziek wil be-luisteren zoals je op soundbars vindt. Als je hierop drukt, dimmen de aanwezig leds zodat ze in een verduisterde woonkamer minder de aandacht trekken. Een kleine comfortfunctie, wel goed gevonden. Dat is het zowat, alweer een bevestiging dat Riviera de focus vooral op de muziek wil houden, niet op features of complexiteit.
Vloeiende ervaring
Terwijl we ons nestelen in de fraaie sofa in deze kamer van het AudioExpert Castle, doorlopen we met Hans enkele van zijn favoriete tracks. Dat hoort erbij en geeft ook even tijd om te wennen aan de ruimte en de opstelling. Er valt niets op aan te merken, Peter en z’n team hebben alles perfect klaargezet.
De versterker is opgewarmd, de speakers staan er foutloos en de koffie is uitstekend. Even Hans het voortouw laten nemen is bovendien heel aangenaam. Wie lang in het vak zit zoals hij, heeft altijd wel een lange lijst van geliefde nummers die graag gedeeld worden. Zelfs als je werkuren gevuld zijn met muziek luisteren, ontdek je op zo’n moment altijd iets nieuw. Zoals het Joshua Bell-album met Bruchs ‘Scottish Fantasy – Violin Concerto No.1’, opgevoerd met het Saint Martin in the Fields-orkest (waarvan er wel een knappe Albinoni-werk al jaren in de eigen testplaylist zit). Het is een wondermooi maar ook soms tikje bombastisch werk dat de soloviool van Bell echt in de schijnwerpers zet. Dit werk komt af en toe heel dynamisch uit de hoek, wat eveneens probleemloos verwerkt wordt door de Levante. Een mooie start.
Zacht en een gevoel van echtheid
Wat doet die Levante uitzonderlijk goed? De tederheid vervat in de openingsnoten van ‘We Never Kneel To Pray’ van Melanie De Biasio op haar mooie ‘Ill Viaggio’, dat communiceren doet de Riviera-versterker samen met de grote Sonus fabers bijvoorbeeld heel overtuigend. Het is een nummer dat half gezongen, half gefluisterd wordt, en indien juist weergegeven je echt in het lied trekt. De kwetterende vogeltjes in de achtergrond zijn een fascinerend detail dat vaak verdwijnt, maar met dit systeem lijkt het bijna binnen te komen van de bosrijke omgeving rond het kasteel. Ook de zachte fluit – het instrument van De Biasio – heeft een fraai karakter, zacht en vol met kleine details. De Biaso bespeelt het instrument altijd heel ingetogen, gereserveerd bijna, en dat wordt hier subliem overgebracht. Het zit in hoe fijn de kleine zaken worden neergezet, zoals de audio-informatie die het spatiale 3D-gevoel ondersteunen en de dingen die het authentiek maken. De Levante legt het fraai bloot, zonder er een schijnwerper op te schijnen.
‘True Sorry’ is een geliefde hit van Libanese trompettist Ibrahim Maalouf. De versie op het Live à l’Olympia blijft onze favoriet, net vanwege de live-ambience en de iets rommeligere productie. Maar het bouwt geweldig op naar een climax. Zaken die misschien soms net een nadeel zouden zijn, worden op de Riviera gewoon een stukje karakter. De muzikaliteit die deze Italiaan kenmerkt helpt om de scherpe kantjes in een opname af te vlakken.
Wat keer op keer terugkomt is het vermogen van de Levante om een authentiek beeld te schetsen. Het klinkt heel ‘echt’, zowel bij de sfeer van een bar waar Buika ‘Miémteme Bien’ brengt als wanneer Sting ‘The Bells of Saint Thomas’ keelt met een stem waarin nauwelijks z’n zeventig jaar doorklinkt. Articificialiteit is er niet te bespeuren, en dat is wel sterk. Toch leurt de Riviera niet met een zo puur als Purifi-water, het is een heel andere, meer organische sound. De kleuring waar het merk op mikt is present, wat de versterker net omhullend en ontspannen maakt om naar te luisteren. Laten we het een lichtwarme gloed noemen, wat natuurlijk ook op het conto van de oorvriendelijke Stradivari te schrijven is.
Maar groot, heftig en dynamisch, dat lust de Levante ook wel. Het is misschien niet superstrak, maar controle is er meer dan voldoende aanwezig om ‘Los’ van Rammstein echt de kamer in te pompen. Dat wattages niet alles zeggen, weten we allemaal al langer, want ondanks de keuze voor de minder krachtige klasse A-modus rolt er uit de Stradivari’s een machtige wall-of-sound.
Na dat stukje opwindend luisteren, brengt Vincent Belangers ‘Wow!’ ons in de sfeer van tango, waarbij de snelle percussie vinnig en mooi afgerond wordt gepresenteerd. Dit liedje van een muzikant die vaak samenwerkt met Audio Note en die we al een paar keer live hebben horen spelen, heeft een sterk live-gevoel en verrassend veel laag van de dubbele contrabas die speelt in een grote ruimte – een kerk in Montreal. De romantiek eigen aan dit nummer (en het genre) brengen de Levante en de Sonus fabers heel goed over, waarin vooral de vele snaarinstrumenten en Belangers cello met een heel vloeiend karakter worden neergezet. Geen eenmalig iets, want met ‘Fracanpa’ van Alessandro Quarta, blijft die zwoele tangosfeer in de lucht hangen. Het steekt wel een tandje bij, deze compositie die regelmatig de spanning opdrijft met snelle drums en een viool die steeds hectischer uit de hoek komt. Dat wordt afgewisseld met een stillere passage, aangekondigd met een zeer lage, lange basnoot, gevolgd door enkel een soloviool die de Levante heel zoet neerzet terwijl ook hier weer de hoogtepunten worden opgezocht. Allesbehalve emotieloos, deze Italiaan!
Conclusie
Bij onze uitgebreide luistersessie toonde de Riviera Labs Levante-versterker zich een volwassen versterker die heel subtiel en met nuance muziek brengt. Het forceert niets of slurpt zeker niet de ziel uit muziek, analytisch is ‘em ook allesbehalve. Gekleurd? Ja, toch wel, maar niet als codewoord voor storende vervorming.
De Riviera-filosofie levert een versterker op die vooral goed in het neerzetten van muziek op een manier die je vervoert. Misschien niet helemaal volgens het boekje, maar kunst is ook niet kleurtjes op basis van nummertjes schilderen. Uiteraard gaat het hier om een versterker uit het hoogste segment die je niet zomaar koopt. Maar als je op zoek bent naar een krachtbron die emotie en ja, passie, communiceert, dan is bij je zoektocht even halthouden om de Levante te beluisteren een goed idee.
Riviera Labs Levante
25.990 euro | www.rivieralabs.com
Beoordeling 5 op 5
