In de serie Eclipse gaat Mattias Spee op zoek naar de verborgen schatten uit het pianorepertoire van weleer. Vastberaden ging een van onze grootste pianotalenten te werk, om zo het publiek (en waarschijnlijk ook zichzelf) te trakteren op verborgen klassieke schatten. In het derde en laatste deel van deel dit muzikale project vertolkt Spee werken van de Russische componist Sergei Protopopov.

Eclipse Vol. 3: Sergei Protopopov

Mattias Spee is een getalenteerde Nederlandse pianist, bekend om zijn unieke interpretaties en "fluwelen toucher" van de pianotoetsen. Hij heeft een reputatie opgebouwd door zijn avontuurlijke benadering van hedendaagse muziek en heeft zijn interesses ook uitgebreid naar compositie, improvisatie en interdisciplinaire kunst. Spee studeerde in 2009 af aan het Conservatorium van Amsterdam en heeft inmiddels verschillende prijzen gewonnen, waaronder de Steinway Piano Concours en de Vrienden Cultuurprijs.

Zijn eigen composities combineren vaak klassieke muziek, jazz, minimalisme en vrije improvisatie. De inmiddels 40 jaar oude Spee wordt ook erkend voor het uitbrengen van nieuwe werken en het samenwerken met andere musici en componisten. Zijn studie-instrument is een vleugel van Grotrian-Steinweg uit 1992, hem in bruikleen gegeven door het Nationaal Muziekinstrumentenfonds. In de Eclipse-reeks, die met dit derde deel eindigt, bracht Mattias eerder werk van Joseph Wölfl en Hans Henkemans ten gehore. Net als die delen wordt ook zijn ode aan Sergei Protopopov uitgebracht op diverse audioformaten door het audiofiele TRPTK label.

Sergei Vladimirovich Protopopov (1893–1954) was een Russische componist en muziektheoreticus. Hij studeerde aan het conservatorium van Kiev en was actief in de associatie voor hedendaagse muziek. Zijn voornamelijk avant-gardistische werk werd echter gemarginaliseerd door de Sovjetautoriteiten, deels vanwege zijn homoseksualiteit, wat destijds zwaar werd veroordeeld. Dit leidde tot persoonlijke en professionele isolatie. Ondanks deze tegenslagen (met zelfs celstraf en dwangarbeid in een werkkamp) bleef hij componeren, maar zijn muziek raakte in de vergetelheid. Het was die droefheid in het levensverhaal van Protopopov, getekend door onderdrukking en sabotage, wat Spee inspireerde tot dit derde deel in zijn Eclipse-reeks. Een eerbetoon.

Het album, dat in 2024 in een Schiedamse kerk werd opgenomen, bestaat uit drie pianosonates, waarvan twee eendelig. Daarnaast een op zichzelf staand muziekstuk en drie intermezzi die door Spee werden gecomponeerd. Dat Spee een enorme taak moet hebben gehad aan het vergaren van alle partituren blijkt wel uit het begeleidend schrijven (het boekje is zeer uitgebreid). Ondanks de uitdagingen en met eigen (zo veilig mogelijke) interpretaties brengt Spee Sonata for Piano, Op. 1, Op.5 en Op.6 ten gehore, samen met het werkje Sun-Kissed Clouds.

Mattias Spee (foto: Foppe Schut)

Wat indertijd in het onder Lenin en Stalin gebukt gaande socialistische regime zeker als avant-gardistisch (of futuristisch) gold en dus enorm gedurfd moet zijn geweest, wordt door Spee op dit derde Eclipse-deel bevlogen en verfijnd uitgedragen. Gemakkelijk te verteren zijn de composities geenszins, eerder uitdagend. Afwisselende dreigingen, een flinke portie melancholie, onderhuids broeiende verlangens en muzikale repetitieve elementen die overpeinzend werken hoor je terug in het innemende spel van Spee, die zich duidelijk in kon leven.

De rijke harmonieën worden gepareerd met dramatiek met een expressief karakter, terwijl opwindende stukken en bijna lichtvoetige elementen (op mijn notitieblokje staan de woorden ‘dartel, verliefd’ bij het middendeel van Op. 5) ook voorkomen. Totdat manische lyriek weer de boventoon mag voeren. Op. 6 mag wel het huzarenstuk genoemd worden. Ruim een half uur van lengte, vol van emotionele bombast en expressieve rijkdom. Bepaald geen lichte kost, maar des te intenser en vol overtuiging en met veel gevoel in het spel gebracht. De drie intermezzi van Spee passen prima bij de stijl van Protopopov en zijn hoorbaar respectvol. De afsluiter Sun-Kissed Clouds is lieflijk melancholisch en hoopvol tegelijk. Een eerder luchtige afsluiting van een bijzonder album.

Ik kan me inbeelden dat het Futurisme en zeker deze cd niet ieders ‘kopje thee’ hoeft te zijn. Dit is immers geen hapklare klassieke muziek, maar emotioneel beladen werk met diepgang, dat pas na meerdere luisterbeurten echt tot zijn recht komt. Wat een compliment voor Spee is. Afgezien van de nogal imposante spelstijl van een klaarblijkelijk perfectionistisch ingestelde artiest is ook de opname en productie van Eclipse Vol. 3: Sergei Protopopov imposant te noemen. De klank is uitgebalanceerd, verfijnd en rijk aan dynamiek. Wat van deze cd, die overigens ook als high-res download verkrijgbaar is, een klankmatig feest maakt.

Muziek: 8,7
Klank: 9,3
Label: TRPTK
Speelduur: 72:59 minuten
mattiasspee.com
Luister dit album via Qobuz | Lees meer over Qobuz