Marc Bosman van audiospeciaalzaak Listening Matters nam onlangs een groepje Linn-liefhebbers mee op reis naar een stukje heilige grond in Waterfoot, Schotland voor een bezoek aan Linn Products. Eén van hen – Hans Lebbe – nam het op zich om er een mooi verslag van te maken, dat we bij dezen graag willen delen.
Tekst & beeld: Hans Lebbe
Vroeg in de ochtend reizen zes Linn-liefhebbers op uitnodiging van Marc Bosman van Listening Matters vanuit alle hoeken van Nederland naar Schiphol, waar ze elkaar al snel vinden. Na een korte kennismaking gaat iedereen snel door de security en richting het vliegtuig richting Glasgow. Voor vertrek worden er al veel wetenswaardigheden en ervaringen met het roemruchte audiomerk Linn uitgewisseld. De meesten van ons, en natuurlijk Marc Bosman, hebben al jaren ervaring met Linn en weten van alles over de ontwikkeling die het merk heeft doorgemaakt in zijn ruim 50-jarige bestaan.
Ontmoeting met directeur Gilad Tiefenbrun
In Glasgow worden we opgewacht door een taxibusje dat ons vlot naar het hotel brengt. Voor deze dag is een diner gepland met de huidige directeur Gilad Tiefenbrun. Hij is de zoon van de oprichter Ivor Tiefenbrun. Gilad ís Linn, dat kun je na de kennismaking met hem wel zeggen. Elk detail van de geschiedenis van zijn audiomerk staat in zijn geheugen gegrift. Er ontstaat een geanimeerd gesprek over het bedrijf en vooral over de filosofie, de apparatuur én de toekomst.
Hij vertelt aan de Linn-enthousiastelingen onder andere dat zijn vader Ivor Tiefenbrun nog altijd zegt, dat hij in staat isgeweest om nog maar 1 procent van wat er in zijn beleving mogelijk is op audiogebied te realiseren. Nu zijn zoon Gillad de fabriek leidt is dit gestegen tot 2 procent. Toch maar mooi een verbetering van 100 procent! Een leuke anekdote die een glimlach op ieders gezicht tovert.
Het belangrijkste is in de beleving van Gillad, dat Linn Products nog steeds een familiebedrijf is en niet afhankelijk is van vreemd kapitaal. Hierdoor is Linn in staat om werkelijk het beste te ontwikkelen én te bouwen zonder de druk van aandeelhouders en consorten. De winst van de onderneming wordt telkens weer gebruikt om verder te ontwikkelen. Niet voor niets werkt de helft van de medewerkers op de afdeling Research en Development.
Bij het afscheid bedankten wij Gilad voor deze ontmoeting en de mogelijkheid de productiefaciliteit van Linn te bezoeken, waarop hij ons bedankte en zei het enorm op prijs te stellen dat wij de moeite hebben genomen naar Linn toe te komen.
Rondleiding door Gordon Inch
Na een goede nachtrust wordt de groep opgehaald voor een bezoek aan de fabriek waar al het moois wordt ontwikkeld en gebouwd. De fabriek ligt in een landelijke omgeving aan de rand van een bos en met uitzicht op landerijen waar koeien grazen. We worden welkom geheten door Gordon Inch, die in het dagelijks leven producttrainer en ambassadeur van Linn Products is. De ontvangst is allerhartelijkst. Bij het drinken van een kopje koffie vliegen de vele Linn-verhalen en -wetenswaardigheden over tafel. Ook de ontstaansgeschiedenis passeert de revue. Hierna wordt de groep in een antistatisch jasje gehesen. We krijgen een antistatische stroomgeleider onder de schoenen geplakt. Op deze manier wordt Linn beschermd tegen de leden van de groep, want statische elektriciteit is een van de grootste vijanden van de productiefaciliteit. Ook krijgen we allemaal een veiligheidsbril op, zo dat ook wij beschermd zijn.
De start wordt gemaakt in het magazijn waar het aluminium- en staal plaatmateriaal binnenkomt. Daarna gaan we naar de afdeling waar dit materiaal wordt gestanst, gebogen en de juiste oppervlaktebehandeling krijgt zoals stralen, borstelen, poedercoaten en bedrukken met tekst en natuurlijk het logo.
Onderweg gebeurt er nog iets bijzonders. Een van de deelnemers had de namen opgeschreven van degenen die zijn Linn-apparatuur hebben gebouwd. De naam van de bouwer wordt namelijk achter op elk apparaat vermeld. Er bleken nog drie personen bij Linn te werken en één daarvan, Heather, is op deze dag aanwezig en wordt door Leonard bedankt met een klein presentje voor het bouwen van zijn Linn Akurate 3200. Zij is enorm verrast en zichtbaar ontroerd door deze geste.
Daarna bezoeken we de afdelingen waar onderdelen worden vervaardigd vanuit massief aluminium en staal. Dit wordt door diverse volledig digitaal aangestuurde 3- en 5-assige CNC-machines gedaan. Er worden vele onderdelen gemaakt zoals chassis, afdekplaten, koelribben en het sub-chassis van de LP12. Het kon niet uitblijven, ook de Karousel het single point lager van de Sondek LP12 waarop ook het logo van Linn is gebaseerd, krijgen we te zien. Bovendien we krijgen een letterlijk inkijkje in dit innovatieve lager. De vervaardigde onderdelen worden hier vervolgens afgewerkt door middel van polijsten, poedercoaten, et cetera, et cetera...
Ondertussen komt de Listening Matters-groep ook nog over de afdeling waar de armen voor de LP12 worden geassembleerd. Een priegelwerkje waar je engelengeduld voor moet hebben. Dit geldt ook voor de assemblage afdeling waar elk apparaat door één persoon in elkaar wordt gezet. Dit blijkt veel efficiënter te zijn dan een productielijn waar deelmontages plaatsvinden door verschillende personen, vertelt Gordon. Op deze afdeling zijn bovendien drie robots actief die zorgen dat de juiste assemblage-set op de juiste plek terecht komt. Leuk detail, ze hebben elk een eigen naam: ‘Aretha Frank-Linn’, ‘Bruce Spring-Steel’ en ‘Whitney Warehooston’.
Alle Linn-apparatuur wordt zo geconstrueerd dat het gerepareerd en gemodificeerd kan worden. Dit geldt voor alle componenten, ook voor de chassis en andere metalen constructies. Deze kunnen keer op keer zonder problemen worden losgehaald en weer gemonteerd.
Uiteindelijk komt de groep op de afdeling waar de printplaten worden voorzien van componenten. Daar waar vroeger alles met de hand werd gesoldeerd, wordt nu het overgrote deel van de componenten door een machine geplaatst en gesoldeerd. Alleen de grote componenten, zoals grote elco’s en trafo’s, worden met de hand aangebracht en gesoldeerd. Daarna volgen er drie belangrijke tests. De eerste is een visuele controle door een machine die letterlijk kijkt of alles op z’n plek zit en juist is gemonteerd. Na goedkeuring gaat de printplaat naar een volgende testbank waar er op diverse punten spanning wordt gezet en elektrische wordt doorgemeten. Als deze test is volbracht volgt de laatste test waarbij het gehele apparaat op zijn werking wordt gecontroleerd. Pas na deze test wordt de betreffende Linn ingepakt en klaargemaakt voor verzending naar de klant.
De rondleiding was heel interessant en liet ons de vele afdelingen en aspecten zien. Gordon vertelt honderduit over wat er allemaal in huis wordt gemaakt en dat is indrukwekkend veel, vrijwel alles. Toch blijven sommige deuren gesloten. Daarachter bevinden zich ‘geheime’ zaken en vermoedelijk nieuwe, nog te introduceren audio-apparatuur. Ook de afdeling Research and Development blijft op een snelle blik na verboden terrein.
Linn is telkens bezig de grenzen te verleggen, audio-apparatuur te verbeteren en te ontwikkelen voor de toekomst. Daarnaast blijven ze zoeken naar upgrades voor bestaande apparatuur om gebruikers de mogelijkheid te geven om van hun geliefde muziek nog meer te genieten. Zo blijft Linn-audioapparatuur toekomstbestendig.
En dan luisteren!
Na heel veel informatie te hebben vergaard over de bouw van de audio-apparatuur wil je natuurlijk ook wel eens wat beluisteren. En daarin wordt voorzien. De deelnemers van de tour luisteren achtereenvolgens naar drie verschillende audiosets te beginnen met de Linn Majik DSM aangesloten op twee Linn 119 bookshelfs op statief. Daarna was de Linn Selekt DSM aan de beurt die een setje Linn 150 3-weg vloerstaanders aanstuurde. Als laatste en kers op de taart krijgen we de Linn Klimax DSM te horen.
Deze is aangesloten op een set actieve Linn 360’s. Een ogenschijnlijk eenvoudige opzet die imponeert! Vooral de track ‘Counting’ van The Motels (digitaal via Qobuz) maakte diepe indruk.
Het geheel werd aangevuld met een Linn LP-50 aangesloten via een Linn Urika II digitale interne phono voorversterker die is verbonden middels een ethernetkabel op een van de Linn 801’s als digitale hub. Hierop worden een aantal LP’s mooi ten gehore gebracht.
Clydebuilt
Clydebuilt, een term die Gordon diverse malen gebruikt voor de door Linn gebouwde apparatuur, en slaat op de River Clyde die door Glasgow stroomt en waar vroeger de top van de scheepsindustrie was gevestigd. De term wordt nu vooral gebruikt om aan te geven dat het om ‘wereldklasse’ gaat.
Voor dat de Listening Matters groep het in de gaten heeft, staat de taxi alweer voor de deur om ons naar het vliegveld te brengen. Het bezoek aan Linn Products heeft bij allen een diepe indruk achtergelaten. Alle deelnemers aan deze excursie, Peter, Leonard, Richard, Jan-Willem en Hans, zijn Marc Bosman van Listening Matters uit Hilversum enorm dankbaar dat hij dit heeft weten te organiseren in samenwerking met Gallid Tiefenbrun en Gordon Inch van Linn Products. Een geslaagd tweedaags audio-event van topklasse!
