Estelon is welbekend en verkoopt luidsprekers in het hogere segment. Met de komst van de Estelon Aura is het aanbod uitgebreid naar een voor veel muziekliefhebbers bereikbaarder prijspunt. Of deze weergever ook een compromis is op het gebied van prestaties gaat deze review leren.
Het komt de laatste jaren wat minder voor dat luidsprekers echt in een van de luisterruimtes staan. Een van die ruimtes ligt op een hogere etage en er zijn dus grenzen aan wat je naar boven kunt slepen. Systemen moeten dan bestaan uit meerdere delen, dan kan het gewicht van vaak over de 100 kilo nog getransporteerd worden.
Het alternatief is dan om te gaan luisteren tijdens een show of bij een dealer. Daar is de plaatselijke stroomvoorziening, akoestiek, vakkennis en bijbehorende randapparatuur. Dat is niet altijd een onverdeeld genoegen, maar wel een blijk van sympathie en gastvrijheid.
Flexibiliteit
In de luisterruimte zijn wat meer mogelijkheden. Binnen een uurtje kan daar alle benodigde apparatuur, kabels, muziek en meetapparatuur aanwezig zijn. Met die meetapparatuur is snel de juiste plaatsing te vinden. Los daarvan blijft het een enorme uitdaging om een goed presterend systeem te bouwen. Het kwam dus als een verrassing dat More Music bereid was om de Estelon Aura te brengen.
De Aura hoort thuis in de A Series en bevindt zich als vloerstaander momenteel aan de bodem van de prijslijst. Het is dus de instapper binnen het universum van Estelon, maar deze kwalificatie doet de Aura absoluut te kort. Wat voor Estelon de instap vormt is voor andere fabrikanten vaak het topmodel en belichaamt de grens van hun vernuft. Dit al schrijvende werd bekend dat Estelon tijdens de High End München een aantal nieuwe modellen binnen de A Series heeft geïntroduceerd, waarbij een heuse monitor.
Estelon behoeft geen introductie. De Aura is ontworpen om een realistisch, harmonisch rijk en dynamisch geluid te produceren. Het is een gesloten systeem en zal daardoor minder problemen veroorzaken met betrekking tot de plaatsing. De uit een mineraal-composiet gemaakte behuizing is resonantievrij, mede door het ontbreken van parallel lopende oppervlakten. De vorm is daardoor fantasierijk en een design statement, maar ook functioneel vanuit een akoestisch perspectief. Intern zijn er verschillende compartimenten. Er is een 10-inch down-firing woofer. Die vormt tussen de luidspreker en de vloer een micro-akoestische omgeving met als gevolg het ontstaan van een natuurlijk low-pass filter, naast het elektrische filter. De textiel dome tweeter is een topmodel van Scan Speak en de zogenaamde mid-woofer is een van de beste drivers van SB Acoustics.
Verdere specificaties staan op de website, maar de belangrijkste daarvan zijn het frequentiebereik van 37 - 40 000 Hz, de impedantie van 4 Ω, met een minimum van 2 Ω bij 58 Hz, een gevoeligheid van 88 dB / 2,83 V, een hoogte van 1366 mm, een aanbevolen kameroppervlak van 15-60 m² en de zes leverbare kleuren. Bij voorkeur is er een versterker voorhanden die enige stroom kan leveren. Het DNA van Estelon is herkenbaar, zeker na het onlangs beluisteren van het topmodel in de vorm van de Estelon Extreme Limited Edition MKII. Dat was een ongekende ervaring en die leeft voort op het lijstje met de beste systemen die uw auteur ooit beluisterde.
Entree van luxe en design
Zodoende brak de dag aan dat de Aura, in de witte uitvoering, in een verder lege luisterruimte stond. Alfred Vassilkov moet wellicht geïnspireerd zijn geweest door de Playstation 5. Zoals bekend hebben de Estelon-modellen een afwijkende en herkenbare vormgeving. Elke luidsprekerfabrikant weet dat het doen accepteren van een luidspreker in een woonomgeving een lastige opgave is. Voor uw recensent nog steeds volledig onbegrijpelijk en het is simpeler om greep te krijgen op de kwantum-mechanica. Je kunt de Aura in ieder geval geen charme en inherente luxe ontzeggen. Een plaats in het MOMA (Museum of Modern Art) lijkt niet onverdiend.
Vergelijken
Producten worden altijd vergeleken met elkaar. De ene luidspreker biedt een beetje meer ruimte en de andere is net iets dynamischer. Leuk om te weten, maar wat heb je aan die informatie aan het einde van de dag? Wat, in ieder geval uw recensent, vooral wil weten is in hoeverre zo'n luidspreker je dichter in de buurt brengt van een live-beleving. Heb je nou het gevoel dat je echt naar instrumenten en live-stemmen luistert? Vanaf de geboorte gewend aan echte muziekinstrumenten en uitvoeringen is het een bizarre ervaring om te moeten luisteren naar systemen die daarvan afwijken. Alsof je naar een zon kijkt die in het oosten ondergaat.
Binnen zekere grenzen kan er enige invloed uitgeoefend worden op hoe een luidspreker presteert. Los van akoestiek en plaatsing is de keuze van de versterking hierin een factor. Kies je voor een neutrale en snelle versterker of wordt het een exemplaar met enige kleur (cq. vervorming)?
Toch heeft Estelon een duidelijk idee achter dit ontwerp. Estelon kennende wil deze fabrikant luidsprekers bouwen die zo transparant mogelijk zijn. Het ligt dan voor de hand om voort te bouwen op die gedachte middels een intelligente keuze van de versterking. Een Estelon is niet bedoeld om naar muziek te luisteren als achtergrondbehang. Deze luidsprekers zijn voor muziekliefhebbers die op het puntje van hun stoel gezeten actief luisterend willen ontdekken wat er nou echt op een plaat of (sa)cd staat.
Schuiven
De hele opgebouwde keten rondom de Aura's is getoetst op neutraliteit. Er mag niets zijn met een eigen kleurtje. De optimale plaatsing werd snel gevonden met behulp van de meetsignalen. De Aura's komen met kegels die in metalen schijfjes passen. In de luisterruimte worden de kegels echter direct geplaatst in daarvoor ontworpen 'glijders'. Je kunt de luidsprekers dan zonder moeite over de vloer bewegen.
Enerzijds is de Aura geen heel lastige luidspreker om aan te sturen, hoewel er in de frequentiecurve een dipje zit naar 2 ohm. Zoek dus een versterker die enige stroom kan leveren. Anderzijds is de Aura kritischer omdat je er letterlijk alles op hoort. Je wilt een zo transparant mogelijk systeem. Hoe transparanter een systeem is, hoe meer de essentie van het muzikale gebeuren zich zal manifesteren. Vervorming (kleuring) leidt af van natuurlijke weergave. Na enig tunen, mixen en matchen ontstaat er dan een situatie dat vrijwel alles klopt, maar dat er nog een miniem aspect is dat net even beter kan. Dat veroorzaakt een enorme jeuk, resulteert niet in een ritje naar de apotheek, maar induceert een heilig geloof in meetapparatuur.
De graphics op het beeldscherm daarvan laten vervolgens weten dat er een subtiele mismatch is tussen de versterker en de Aura's. Dat bevestigde ook een vermoeden dat zich al latent openbaarde na de eerste klanken uit deze set. Een ander setje eindversterkers deed vervolgens wonderen. Niets mis met de eerste set versterkers, maar als het niet matched dan houdt het op. De kunst van het bouwen van een perfect systeem is om te denken in termen van synergie. Niet aan losse apparaten die je dan bij elkaar veegt omdat ze allemaal een sterrenreview hebben gehaald in de magazines.
De les voor de toekomstige gelukkige eigenaar van deze luidsprekers is om niet zelf te gaan rommelen met apparatuur op dit niveau. Zoek de allerbeste dealer die je kunt vinden als je recht wilt doen aan waar deze Aura's voor staan. Zoals vrijwel met elke luidspreker volgt de Aura in hoge mate de kwaliteit van de versterking en andere randapparatuur. Het is fout om te denken dat de versterking op hetzelfde prijsniveau moet liggen als de prijs van de Aura's. Soms is er een supermatch met een versterker van 1400 euro en soms lukt het met een exemplaar dat 80K kost. Denk dus in kwaliteit en niet in prijs.
Realiteit
Hoe weet je dan of het systeem in alle perfectie speelt? Wel, bijvoorbeeld omdat ondergetekende op het Amsterdamse conservatorium onlangs een muzikaal onderonsje had met Olga Pashchenko. Zij speelde op een van haar vintage fortepiano's. Het geluid dat daar klonk was in hoge mate herkenbaar op de Aura's. Uiteraard binnen de beperkingen van tweekanaals weergave, de prestatiegrens van de Aura's en wat je altijd verliest tijdens een digitaal of analoog opnameproces. De Estelon Extreme gaat in bepaalde aspecten weer een stapje verder, maar vraagt om een paar weken extra zakgeld. Het herkennen of een systeem in de buurt komt van live-muziek is geen verdienste. Vrijwel iedereen die opgegroeid is in een omgeving met instrumenten en muziekuitvoeringen zal daar niet zoveel moeite mee hebben.
Prestaties
Vervolgens komt er weer een stukje audiofiel proza, want de lezer verwacht dat de prestaties in woorden worden gevangen, hoewel dat vaak lastig is. De Aura is een gesloten systeem. Je mist dan het irritante boembasje bij 60 Hz en ook de ongedefinieerde laagwalm die beide onder de categorie auditieve milieuvervuiling vallen. Het laag loopt zeer fraai lineair af, is in een werkelijk perfecte balans met de rest van het spectrum en lijkt bescheiden en teruggetrokken. Aan de andere kant kan de Aura op een ongelooflijke manier uithalen in dat laag. De 20cm woofer biedt niet helemaal de fysiek waarneembare druk, maar de definitie en kwaliteit van het laag is subliem. Luister gewoon even naar de bas van Brian Bromberg. Volgens de specificaties uit Tallinn houdt het feest op bij 35 Hz, maar de lichtelijk ruimer bemeten eindversterkers pushen kennelijk met 1200Watt RMS en 100A net nog waarneembaar lagere frequenties uit deze weergevers. Het gaat hier niet om het produceren van lawaai, maar om de mate van controle.
Er is naar digitaal geluisterd en naar analoog. Collega Michael Fremer heeft ooit aangegeven dat het zeer lastig is om een systeem te bouwen dat beide formaten optimaal weergeeft. Het systeem werd dus eerst geoptimaliseerd voor digitaal en daarna voor analoog. Het laatste betekende onder andere wijzigingen aan de kant van de voorversterking. In ieder geval stof genoeg voor een interreligieuze dialoog tussen audiofielen.
De Estelon Aura is geen hifi-luidspreker. Het is meer een uitermate transparante studiomonitor die virtueel afwezig is en een extreem eerlijk venster biedt op de opname. Die komt dan met een formidabele hoeveelheid detaillering, zowel vanaf de plaat als vanuit digitale content. Niet gehypet, maar een volstrekt natuurlijk aandoende extra dimensie of laag waar je subtiliteiten waarneemt die vaak verloren gaan.
Op een van de Erato-platen speelt Marie Claire Alain de Sonate Nr.5 in C (BWV 529). Aan het einde hiervan hoor je ver achterin de kerk een of andere opnametechnicus iets roepen. Op veel systemen onhoorbaar. In andere opnames hoor je de typische geluiden die in een concertzaal waarneembaar zijn. Het even schuren van een viool tegen een jasje, ademhaling, het verplaatsen van een voet, het omslaan van het blad van een partituur en geluiden van buiten of vanuit het publiek. Extreem zacht, maar er is een hele extra dimensie die bijdraagt aan het live-gevoel.
Aan de gracht
De dynamiek die de Aura kan presenteren is ongekend. In het archief staat de eerste professioneel opgenomen plaat van het Old Jazz festival in Breda (rond 1973). Een fabelachtige opname. Draai bijvoorbeeld Palasteena van The Original Dixieland Heebie Jeebie Jassband en je bent simpelweg live aanwezig. De Aura's presenteren dat met een geweldige drive en snelheid. Draaiorgel De Arabier speelt Aan de Amsterdamse Grachten vanaf vinyl. Uw auteur luisterde vroeger elke vrijdagmiddag naar het orgel aan de gracht. Het ultieme geluidsbeeld dat direct vertelt in hoeverre een geluidssyteem een beetje realistisch klinkt.
De Aura's klinken extreem lineair en het geluidsbeeld is volledig homogeen. Dat is een verdienste want met veel luidsprekers hoor je alle drivers individueel een bijdrage leveren. Het staat daar in een geweldige 3D-ruimte met een sublieme focussering. Er is rust en de Aura's klinken enorm zuiver. Dat is meteen verraderlijk. Je hebt daardoor niet in de gaten hoe hard het systeem echt staat.
Er wordt hier altijd geluisterd op een niveau rond de 75dB. Dat is de studionorm voor mixen en masteren, waarbij de niveaus kloppen. 75dB is best al een flink luisterniveau, maar het lijkt dan of de Aura's zacht spelen. Je hebt de neiging om het volume dan verder open te draaien. Voordat je het weet zit je over de 100dB. Dat merk je vervolgens genadeloos als je na tien minuten even de stilte opzoekt.
Aan de andere kant is er juist helemaal geen neiging om het systeem harder te zetten. Het kan fluisterzacht staan. De balans en de stage blijven dan volledig intact en je hoort letterlijk elk subtiel detail. De Aura's zijn geen mooimakers. Een mindere opname wordt nauwelijks met de mantel der liefde bedekt. What you play is what you get. De releases van The Beatles op het Odeon-label hebben vaak een hogere collectorswaarde. Geluidsmatig vallen ze vaak door de mand en klinken de originele UK-releases veel beter. Wie een super-elpee zoekt kan 'Arcadia' aanschaffen van Alison Krauss en Union Station. Niet alleen de live-beleving van deze meesterlijke opname komt op een enorme manier binnenzetten, maar ook de muziek is super. Luister maar naar Forever.
Brad Mehldau en Kevin Hays spelen Elegia ('Modern Music', Nonesuch Records) op een tweetal Steinway-vleugels in Mechanics Hall (Worcester, MA). Niet alleen de weergave via de Aura's is indrukwekkend, maar deze opname illustreert de perfecte manier waarop deze luidsprekers de tonale rijkdom van stemmen en instrumenten kunnen weergeven. De hele set is in de basis neutraal, maar de klank uit de opname wordt subliem getransporteerd naar de luisteraar. Het mooie van de Aura is dat elke opname anders klinkt. Er is geen herkenbaar soundje dat als een deken over elke track ligt. Op sommige luidsprekers klinkt alles als een soort eenheidsworst.
Intrinsieke kwaliteit
In tegenstelling tot sommige hifi-luidsprekers zijn de Aura's niet gebouwd vanuit een stukje effectbejag. Iedereen kent wel de systemen en ook de presentaties tijdens shows, waar je meteen overdonderd wordt door sound. De Aura's hebben voornamelijk intrinsieke kwaliteiten. Ze zijn neutraal en transparant. In je luisterruimte is er simpelweg alleen muziek en er is geen systeem. De Aura's kunnen absoluut voor een enorm spektakel zorgen. Draai bijvoorbeeld The Saga of Harrison Crabfeathers van Brian Bromberg. Een betere bas zul je niet horen. Het punt is dat het spektakel uit de opname moet komen en dus niet uit het systeem. Zulke tracks kunnen je vloeren. Luister bijvoorbeeld naar de C-Sisters (antartica-records.eu). De beide Belgische zusjes spelen hier de Hungarian Rhapsody No.2 van Liszt.
Of luister naar het Allegro Viva van Debussy op 'Sarasvati' en uitgevoerd door Merel Vercammen en Dina Ivanova (All Ears Records). Wie echt spektakel zoekt op het gebied van intrinsieke schoonheid kan luisteren naar Bach's Six Sonatas for Organ, uitgevoerd door Aart Bergwerff. Die sonates zijn extreem lastig om te spelen, want als organist speel je tegelijkertijd drie verschillende melodieën. Een huzarenstukje en dat geldt ook voor deze opname die gemaakt is door Bert van der Wolf (sacd cc72992 Challengerecords.com).
Op een van de recente platenbeurzen kocht uw auteur de originele eerste stereo-uitvoering van 'Royal Flush' (Donald Byrd, Blue Note). De Aura's nemen je mee in de sfeer van Rudy van Gelder's studio. Een van de beste jazz-releases van de laatste tijd is 'Recollection' van het Epoxy Quartet (Challengerecordsint.). Fantasievolle en melodieuze muziek van grote klasse. Op de Aura's een echte thrill ride.
Epiloog
Het is de taak van ondergetekende om een uitspraak te doen over een product. Het is de taak van de dealer om een systeem te adviseren dat maximaal synergetisch is. Het is de taak van de lezer om snel de Aura te gaan scoren. Voor iemand die het echt wil is deze luidspreker bereikbaar. Zeker als je je Tesla verkoopt. De Aura zet feitelijk een nieuw referentiepunt in de markt. Deze luidsprekers zijn volledig transparant en vormen niet de showstopper tussen de muziek en de luisteraar. Grote klasse waar ondergetekende immens van heeft genoten en geeft bij een goede aansturing menig concurrent het nakijken.
Estelon Aura
19.900 euro per set (in White, meerprijs voor andere uitvoeringen) | moremusic.nl
