Het hoge woord moet eruit, ik ben een Francofiel. Elke keer als ik de grens België-Frankrijk bij Lille passeer roep ik hard "Vive la France, vive la republique". Dus als een importeur mij vraagt of ik een combinatie van een Franse versterker met Franse luidsprekers eens onderhanden wil nemen, dan weet hij eigenlijk al van te voren dat het antwoord een volmondig "ja" zal zijn. Vooral als het merken zijn die zoveel mogelijk onderdelen betrekken uit Frankrijk zelf en de fabricage geheel in eigen beheer doen. Het gaat over de al in 1988 opgerichte versterkerfabrikant Solen uit de buurt van Grenoble en Atlantis Lab dat sinds 1998 gevestigd is in een stipje op de kaart in de buurt van Thiers. Niet bepaald nieuwkomers op de markt, toch denk ik dat het gros van de lezers er nooit van heeft gehoord. In dat geval net als ondergetekende, overigens.
De hoofdrol is weggelegd voor een Solen CV40 versterker die een oeroude techniek herbergt. Het is op verzoek van importeur Viertron dat ik de Solen versterker combineer met Atlantis Lab AT 21 Pro luidsprekers. Deels omdat volgens hen een Franse combinatie leuk is om mee aan de slag te gaan, maar tevens omdat Atlantis Lab luidsprekers maakt met een hoog rendement en dat sluit dan weer goed aan bij een beperkt vermogen uit een buizenversterker.
Solen betrekt zoveel mogelijk lokaal de materialen om de versterkers te bouwen, of elders in Frankrijk zoals Normandische transformatoren, Atlantis Lab maakt de kasten in eigen beheer en betrekt de drivers uit Italië. Het is een Frans/Europees onderonsje voor mij. Vive la France!
Solen CV40-EL84
Een Solen CV40 versterker maakt in de huidige vorm per kanaal gebruik van een viertal EL84 buizen. Om de verwarring compleet te maken was de CV40 eerder gebouwd rond EL34 buizen, een andere naam was logischer geweest. De vier buizen per kanaal werken in een Circlotron schakeling, daarbij zit de luidspreker tussen de twee aan twee triodehelften, met een corrigerende voeding bij de brugschakeling om de bias constant te houden en DC aan de uitgang van de schakeling te voorkomen.
Het oorspronkelijke ontwerp van Circlotron is uit 1950 en werd bedacht bij Electro Voice. Solen gebruikt de schakeling met een uitgangstransformator, het Amerikaanse Atma-Sphere in OTL versterkers en het eveneens Franse Kora gebruikt een variant om met buizen een transistor eindtrap aan te sturen. De Circlotron architectuur met dubbel push-pull heeft zelf een lage uitgangsimpedantie, benut de voordelen van buizen en heeft volgens Solen de snelheid van een moderne transistor versterker. De schakeling kent weinig tegenkoppeling. De geregelde halfgeleider hoogspanning voeding maakt een uitgangsvermogen van 40 Watt per kanaal mogelijk.
De versterker is geheel dubbel-mono opgebouwd. Wie de versterker inschakelt moet circa 80 seconden wachten voordat er geluid uit komt. De buizen worden eerst voorzien van gloeispanning en pas later schakelt de hoogspanning in. Dat zorgt mede voor een lange levensduur van de EL84. Stuurbuizen zijn JJ Electronic ECC803S. De versterking komt uit een enkele Electro Harmonix 12AT7EH, waar twee buizendempers omheen zitten.
Het geheel is opgebouwd op een gebogen aluminium chassis met een dikte van 3 mm. Voorzien van een kap met een dikte van 2,5 mm en van een frontplaat van 10 mm. De frontplaat geeft plaats aan een aan/uit schakelaar, een keuzeknop en een volumeregelaar. Plus een indicatie van de gekozen ingang en de volumestand. Op de achterzijde zijn in totaal vijf lijningangen te vinden, waarvan één tegenwoordig een XLR input is. Twee stevige luidspreker-terminals en de netentrée maken de achterzijde vol.
De volumeregelaar werkt met een impulsgever en een chip, de ingangen schakelen met relais. De 20 kilo wegende CV40 meet 450 x 380 x 135 mm. Tot slot, een afstandsbediening wordt meegeleverd maar is te simpel en te grof in bediening om bij een versterker van deze klasse te passen, zoals je verderop ook kunt zien. Puntje voor de importeur om daar achteraan te gaan.
Atlantis Lab AT 21 Pro
Een AT 21 Pro luidspreker is zowel qua vorm als qua driverbezetting een beetje een vreemde eend. Met een afmeting van 565 x 365 x 260 mm is hij voor een monitor flink hoog. Past daarom het beste op een stand van 45 cm. Zwaar is hij wel met zijn 19 kilo per stuk. De bezetting bestaat uit een compressiedriver met een hoorn die een afstraling heeft over 90 x 90 graden. Wat de speaker mede geschikt maakt voor gebruik met Dolby Atmos. Een 21 cm woofer wordt ondersteund door een basreflexpoort aan de voorzijde.
Op het achterste paneel, te zien op een afbeelding verderop in dit artikel, zit een derde driver, een 13 cm woofer. Volgens een Franse collega zou de speaker daarom ver van de muur moeten staan, minstens een meter afstand, maar daar sluit ik mij niet bij aan. Zo’n 25 cm was genoeg voor een heel fraai, gelijkmatig frequentieverloop in mijn ruimte van 33 m2. De fabrikant laat weten dat een afstand van 5 cm tot de achterwand al genoeg is. De impedantie is met 4 Ohm vrij laag, het rendement van 96 dB lekker hoog. Volgens Atlantis Lab maakt de driverkeuze en het filter een frequentiebereik mogelijk van 35 Hz tot 20 KHz binnen +/- 1 dB. De luidsprekers waren in mijn geval uitgevoerd in leer aan boven-onder-voor-achterkant en gelakt olijfhout voor de zijpanelen. Zware terminals zijn te vinden aan de achterzijde.
Maar eerst….
De Solen versterker verdween als eerste naar mijn kleinere opstelling waar een paar Falcon LS3/5A Gold Badge luidsprekers samenwerken met Townshend Maximum Supertweeters. Normaal staat daar of een EAR/Yoshino EL34 buizenversterker of een kleine transistor versterker. Altijd gekoppeld aan een Metrum Acoustics Adagio DAC met eigen volume regeling. Streaming transport is een Auralic Aries G1.
Met een standaard repertoire bestaande uit tracks gezongen door Stacey Kent, Agnes Obel, Lori Lieberman en wat mannen, gevolgd door klassieke muziek gespeeld in kleine bezettingen, kreeg ik een paar verrassingen voor de kiezen. Ondanks de hoge impedantie van een 15 Ohm versie van een LS3/5A en het lage rendement van slechts 82 dB was de combinatie met Solen die uit een boekje. Kracht genoeg en luid popmuziek draaien bleek geen probleem. Vooral ‘Vogue’ gezongen door Madonna ging los, in een overweldigend stereobeeld dat een groot deel van de ruimte vulde, een perfecte plaatsing kende voor de stem van Madonna en een diepte creëerde die mijn toch altijd verwende oren hogelijk verbaasde.
Daar bleef het niet bij. Ik ben geen detailfetisjist, ben meer van het grote plaatje en beleving, de Solen is echter zo transparant dat ik toch minieme details oppikte die nieuw waren voor mij. Zelfs op de tracks die ik tot in den treuren speel. Bij Lori Lieberman extra geluidjes als de stokken de drums raken. Extra stemmen bij Obel, ver naar achteren gezet want ook met ‘Dorian’ is het stereobeeld zo diep dat ik er in kan stappen. Klassiek waarbij subtiele geluidjes als extra kwamen uit de instrumenten of de vingers van de musici. Hoogstens kun je de Solen verwijten dat hij niet de power heeft van een EAR/Yoshino 8L6, of het gronddiepe laag van een transistorversterker, maar daar is prima mee te leven als een versterker als Solen zo puur en transparant weet te leveren.
De CV40 is evenmin een tweemaal zoveel kostende Airtight waar ik een ziel in terug hoor, wel is de CV40 de winnaar als het gaat om subtiliteit aan een LS3/5A. Ik noteerde voor mijzelf over de CV40 in deze opstelling: loepzuiver, transparant als kristal, geen heftige kracht, grote stereobeelden waarin ook kleine instrumenten perfect plaatsten en de akoestiek van de opname ruimte is overduidelijk. Ik kan over de CV40 in hoofdletters het woord PUUR schrijven. Wel is een CV40 in het recreëren van muziek wat afstandelijk. Al met al en totaalscore met een vette voldoende.
Op de hoorn beschouwd….
De Solen is verdwenen naar de huiskamer en het paar Atlantis Lab luidsprekers staat op lage stands, ontkoppelt met Townshend Podiums van de houten, zwevende vloer. Wederom is een Metrum Acoustics DAC in gebruik, een Pavane zonder volumeregeling en dan zijn de stappen die een CV40 afstandsbediening zet erg ruim. Het noopt mij om af en toe de volumeregelaar op de versterker zelf te gebruiken. Ook hier staat een streaming tansport ter beschikking, ditmaal een Auralic Aries G2.1.
Zoals altijd gebruik ik Roon software om mijn eigen muziekcollectie te laten spelen. Na ruim een week uren lang luisteren in deze opstelling pak ik mijn laptop erbij om aantekeningen op te slaan. Omdat zowat alle genres muziek wel voorbij zijn gekomen, is de selectie van muziek willekeurig en ben ik niet op zoek gegaan naar wat juist geweldig of juist matig presteerde. Ik pak wat mij in de muziek aanspreekt. Dat is onder meer een nieuw album van Emmanuelle Dauvin, waarop zij viool speelt en tegelijk met haar voeten een kerkorgel door de pijpen laat blazen. Een vriendin van haar, Heather Newhouse zingt op een aantal tracks mee. Het gaat om ‘Bach: OVNI Baroque: Cantata a 2’. Waar een LS3/5A een stereobeeld maakte om je vingers bij af te likken, is een Atlantis Lab AT 21 Pro de mindere. Het herscheppen van de akoestiek van een kerk waartoe een Solen CV40 in staat is, komt gelukkig wel een heel eind. Nog steeds is rechts het orgel te horen, staat viool centraal en komt Heather naar voren.
Belangrijker vind ik dat een AT 21 Pro de twee instrumenten en de stem prachtig laat weerklinken. Ik heb wat reserves gehad toen ik de eerste dagen speelde met Atlantis Lab, maar na een week luisteren zijn die allemaal verdwenen. De combinatie zoals Viertron die heeft uitgezocht is heel gebalanceerd. Van een hoorngeluid is totaal geen sprake, de spreiding is zodanig dat muziek en zang loskomt en als een bubbel de ruimte vult. Niks niet neuzig, eerder het tegenovergestelde. Precies zoals ik dat graag beluister.
Een opvallend fijn spelend album is ‘511’ van Susan Wong. Een mix van pop en jazz. Fraai heldere stem met veel nuances, tweede stemmen achter Wong gezet. Sterk ritmisch wat de Solen met plezier naar voren brengt. Voordat je het weet wipt je voet mee, beweeg je in je stoel, allemaal tekenen dat het opgestelde systeem klopt en plezier geeft. Op deze luidsprekers met hun veel hogere rendement is de Solen een stuk minder afstandelijk en/of beperkt in kracht. Wong spat van de speakers, de instrumenten achter haar overtuigen, zowel slagwerk als bas en piano. Waar lage tonen aanwezig zijn, worden die weergegeven, waar de druk op het laag minder moet zijn, is dat ook het geval. Een erg zuivere balans maakt genieten op de luisterplek al snel mogelijk. Gelukkig gaat het hoge rendement niet ten koste van onzuiverheid of grillig gedrag, het is juist het gemak van spelen dat positief opvalt. Niet met de finesses en subtiliteit van een LS3/5A, maar hallo, we hebben het hier wel over een volwassen luidspreker die met het grootste gemak een huiskamer volspeelt aan een buizenversterker. Waar een LS3/5A lang niet de adem voor heeft.
‘Essence and elements’ is een album dat ik van een vriend kreeg, muziek en zang van Awa Ly. Met Senegalese roots, de Franse nationaliteit en wonend in Rome zorgt dat voor een mix in haar muziek met Afrikaanse invloeden, pop ritmes en zelfs chansons. Veel kleine slagwerkinstrumenten, een stevige en volle bas, beheerst en onder controle van de Solen CV40. Lekker groot stereobeeld dat met het grootste gemak aan de fysieke grenzen van de opstelling voorbij gaat. Niet opdringend, ook niet heel ver weg of te klein. Vooral in het neerzetten van stemmen op de juiste hoogte is de Solen een positieve uitzondering op veel andere merken.
Het systeem gaat met Awa net zo gemakkelijk om als met het klassieke werk van Dauvin. De weergave is ongedwongen, open en puur. Over perfect of niet valt te discussiëren, over met plezier luisteren kan ik kort zijn, want dat is zeker het geval. Een beetje in het verlengde van Awa Ly zit Neco Novellas met zijn EP ‘Resonance’. Pop, Afrika, klassieke invloeden, samen met Haevn weet ook hij een grote stage te creëren, lage tonen te leveren waarop zijn zang zuiver beweegt. Vooral op een wat hoger volume, wat met een Atlantis Lab geen probleem is, komt de emotie en intentie van de nummers extra goed op de luisteraar over. Ook nu is stil blijven zitten schier onmogelijk.
Heftig werk aan de winkel
Een hoorn met een lekker hoog rendement aansturen is andere koek dan een ATC SCM20P SL in beweging zetten. Ik ken meerdere kleine transistor versterkers die zich daarin stevig verslikken. Het sprookje dat 40 Watt uit een buis het dubbele is van 40 Watt uit een transistor verwijs is naar het land der fabelen, een Watt is een Watt en niet Wat anders. Een rendement van 85 dB combineert met 8 Ohm, in een ATC met een stroom vretende driver bezetting.
Toch doet de Solen zijn uiterste best dit lastige kreng aan te drijven, waarvoor normaal 200 Watt transistor vermogen gebruikt wordt. Met Neco Novellas merk je dat de kracht toch een beetje ontbreekt.
Het leven gaat uit het systeem, de overtuiging. Wat blijft is een strak laag, controle, zuiverheid, een redelijk stereobeeld, kleiner dan met een Atlantis Lab. Nee dan Susan Wong, dat gaat met haar kleinere bezetting al een stuk beter. Over details, zuiverheid, nuances, allemaal geen klagen. Maar het is net of je in een grote auto rijdt met een te kleine motor. De Solen CV40 is absoluut dapper maar niet toereikend voor een lastige luidspreker als een ATC. Zelfs Emmanuelle Dauvin is gekrompen, ik geef de moed op en keer terug naar Atlantis Lab tot het moment dat alles weer wordt opgehaald door Viertron. Haast heb ik niet, Solen met Atlantis Lab heeft een warm plekje in mijn hart veroverd.
Solen doet het met verve
Na heerlijk te hebben gespeeld met mijn Franse vriendjes is het tijd om afscheid te gaan nemen en mijn eigen systeem in ere te herstellen. Het was de Solen versterker waar het in eerste instantie om ging, naast de kennismaking met Atlantis Lab luidsprekers. Dus eerst maar eens de gedachten over Solen bundelen.
Heel positief kan ik zijn over de puurheid van de weergave, het geweldige stereobeeld dat te behalen was met zowel mijn eigen, kleine Falcon LS3/5A luidsprekers als met Atlantis Lab AT 21 Pro.
De detaillering en subtiliteit van een Solen CV40 staat buien kijf, maar dat ik zelfs met tracks die ik veel te vaak beluister nog verrast kan worden met kleine geluidjes vind ik verbazingwekkend in deze prijsklasse. Tegelijk is er het besef dat een Solen CV40 geen krachtpatser is aan luidsprekers met een laag rendement.
Wie ten volle wil genieten kan terecht bij hoog rendement modellen als Atlantis Lab of een ander (hoorn)merk. Een dergelijke combinatie haalt het maximum uit de CV40 en dan is het achterblijven van ruwe kracht niet of veel minder aan de orde. Zoals altijd, beluister de combinatie alvorens u tot aankoop overgaat. Een systeem samenstellen is fingerspitzengefühl en ervaring. Dan kunnen er mooie dingen ontstaan. Was het Vive la France? Ja, deze kleinere merken met een lange historie weten donders goed wat ze op de markt brengen.
Solen CV40-EL84 versterker
4.800 euro | www.viertron.nl
Atlantis Lab AT 21 Pro luidsprekers
3.300 euro per paar | www.mister-hifi.be
Beoordeling 4.5 / 5
