Karl-Heinz Fink, de geestelijk vader achter deze Brits-Duitse luidsprekers, is een vriendelijk en bescheiden persoon met een uitzonderlijk goed oog voor detail. Zijn imposante EPOS ES-28N luidsprekers hebben een fraaie silhouet, mooi gelijnde baffles en een prachtig afwerkingsniveau. Tijdens de UK Hifi Show in 2023 maakte ik voor de eerste maal kennis met de luidsprekermodellen van het merk, en al jaren probeer ik een set te bemachtigen om deze op mijn gemak te beluisteren. Na twee jaar wordt dat wachten beloond. Is de liefde voor de Brits-Duitse schoonheden over tijd verwaterd? Lees verder!
Net voor de UK Hifi Show 2025 ontvang ik een set EPOS ES-28N vloerstaanders ter review. Wanneer de importeur van EPOS me de luidsprekers persoonlijk komt brengen ontvang ik de luidsprekers gelukkig zonder verpakkingsmateriaal en stoffen frontjes. Hoewel ik frontjes doorgaans prefereer voor een rustigere look, wen ik snel aan de aanblik van de zichtbare drivers. Ik moet zelfs bekennen dat ik dit ‘naakt’ best aantrekkelijk uitziende luidsprekers vind. De aangeschuinde MDF-baffles waarmee diffractie wordt voorkomen maakt dit een vormgeving die niet snel aan veroudering onderhevig is.
De 105 cm hoge, 25 cm brede en 36 cm diepe behuizing is vervaardigd uit een ultra stijf gelijmd MFD-sandwichpaneel waarbij de lijm tevens fungeert als dempingsmateriaal. De klankkast is intern voorzien van interne versteviging waarmee kastkleuring tot een minimum wordt teruggedrongen. Ik ontvang de luidsprekers in het Jade green, maar deze zijn ook verkrijgbaar in White semi-matte, Black semi-matte en Walnut. Jade heeft mijn voorkeur en wanneer ik mijn ruimte geheel in het wit had uitgevoerd, had ik deze mintgroene speakers waarschijnlijk niet meer teruggegeven. Dit is een heerlijk gewaagde kleurstelling waarmee je een statement maakt, zonder over de top te gaan. Tot zover kan ik geen lelijke hoek in het design bekennen.
De dubbele 18 centimeter woofers hebben een met mica gevulde conus, een krachtige hybride ferriet-neodymium magneet en een rubberen rand met een lage hysteresis waarmee deze een laag tot beneden de 30 hertz leveren. De 13 centimeter midrange driver vult het frequentiegebied vanaf 330 hertz tot 2,7 kilohertz. Deze heeft een mica gevulde polypropyleen conus en een rubberen rand met eveneens een lage hysteresis waarmee deze een razendsnel karakter toont in het belangrijke midrange gebied.
De 28 mm aluminium dome tweeter is voorzien van inter-cavity airflow technologie en heeft een stijve maar vederlichte keramische laag waarmee deze vanaf de 2,7 kilohertz tot 25 kilohertz in de topend weergeven. De basreflexpoort is aan de onderzijde geplaatst waarmee de lucht homogeen over de vloer wordt weggeleid. Dankzij de wigvormige base waarin ontkoppelende spikes zijn geplaatst en de uitsparing aan de voorzijde wordt deze voornamelijk richting de voorzijde afgevuurd. De in het verre Oosten geproduceerde speakers worden helaas niet uitgeleverd als matching pairs. Ik ontvang er namelijk een gecontroleerd door Amy en een door May. Het zijn dezelfde letters, maar de volgorde he? Het is zeker geen nadeel, maar in deze klasse zou eenzelfde keurmeester voor beide speakers niet misstaan. Of dit nu Amy of May is, met beide namen heb ik enkel goede associaties.
Configuratie en installatie
De plaatsing van de luidsprekers is, ondanks de van kleine kogeltjes voorziene scherpe stalen kegels, relatief gemakkelijk. Tussen de twee wigjes aan elke zijde van de basis waarmee de luidspreker iets achterover helt is een kleine uitsparing voor de voorwaartse stuwing van de lucht uit de reflexpoort. Hier kun je precies je tenen onder zetten om de speaker een klein stukje op te lichten tijdens het verplaatsen of indraaien. Hiermee voorkom je nare krassen in de houten vloer of lelijke lusjes aan het tapijt. Het zijn de kleine onbedoelde gemakken waarmee het leven met deze 35 kilogram wegende vloerstaanders extra aangenaam wordt gemaakt.
Ook het aansluiten is geen hogere wiskunde. De luidsprekers zijn voorzien van een enkele set terminals en biedt hiermee geen mogelijkheid tot bi-ampen of bi-wiren. Is dit een voor- of een nadeel? Zoveel mensen, zoveel meningen. De enige opmerking die ik hier over kan geven is de ruime onderlinge afstand tussen de terminals waarmee het zou kunnen zijn dat sommige luidsprekerbekabeling de afstand nét niet kan overbruggen.
De review voer in initieel uit met een exclusieve set versterkers van WestminsterLab. De Quest voorversterker en de ultra stabiele Rei mono blokken. Met een set prijs van een slordige 60k is het misschien een beetje overkill en schakel later na de luistertesten over naar mijn Denon AVC-A10H homecinema beest. De prestaties van de Denon passen meer bij een reguliere versterker in de prijsrange van de luidsprekers zelf. Tijdens de review gebruik ik Pink AC stroomkabels Synergistic Research die hier nog liggen van een eerdere review, Driade Flow Reference XLR-interlinks en luidsprekerbekabeling en als bron gebruik ik mijn oude vertrouwde Bryston BCD3 compact disk speler.
Omdat ik niet telkens dezelfde albums uit de kast wil pakken, sluit ik ditmaal mijn ogen en grijp ik driemaal lukraak in mijn nog steeds groeiende cd-bibliotheek. De drie albums zijn… een verrassing. Wanneer alles is aangesloten en de eerste zilveren schijf in de lade wordt gelegd is het tijd voor de eerste indrukken waarna ik naar hartenlust kan schuiven om de juiste klankbalans en een overtuigend geluidsbeeld te realiseren.
Luistersessie
Mijn eerste ‘lucky pick’ is het album Westbroek van Henk Westbroek uit 1998. Misschien niet het best geproduceerde album uit mijn collectie en niet elk nummer heeft een gelijke tonale balans, maar lekker belangrijk. Wat een zalig album om zoveel jaren na uitkomst per ongeluk weer eens te beluisteren. Bij een wat hoger luistervolume pakt dit album me nummer na nummer. De set vangt de ziel van de muziek met de perfectie van een professioneel softballer.
Een verzameling van vrolijke, frivole arrangementen en de poëtische teksten met nog steeds actuele thema’s en de typische donkere, cynische humor van Westbroek waarmee sommige nummers als een schijnbare tegenstelling aan me worden gepresenteerd. Bij de juiste plaatsing en een lichte indraai naar de luisterpositie wordt de stem energiek vanuit het fantoomcentrum weergegeven maar op hetzelfde moment worden de synthesizers en geluidseffecten breed en ver in de diepte richting het Rozendaalse bos weergegeven. De composities en door de met lucht omgeven instrumenten laten me wegdromen en ik betrap me erop dat deze samen met de teksten, zeker bij het duet met de uithalen van Nance, zo af en toe zelfs een licht kriebelend effect hebben op de traanbuisjes. Dit blijft toch een gek fenomeen.
Ik verbaas me over het verfijnde hoog, het fraai gedefinieerd midden en een coherente, strak gecontroleerde laagweergave waarbij de melodieuze loopjes van de basgitaar, de basdrum en de elektronische laagklanken in de achtergrond perfect gescheiden van elkaar worden weergegeven. In het diepste sublaag wordt de luchtdruk van de basdrum en de grondtonen van instrumenten met het grootste gemak weergegeven. Door het mooie rechte frequentieverloop en de snelheid waarmee de lastige transiënten worden weergegeven ervaar ik een hoge mate van echtheid bij slagwerk, koperblazers en de perfect gearticuleerd weergegeven zang. Snaredrum klinkt droog, vol en authentiek. Cymbalen sprankelen met een zachte koperklank waarmee zelfs de meest subtiele aanslagen mooi ritmisch en met de juiste impact de trommelvliezen bereiken.
De melodieus bespeelde geëlektrificeerde gitaar laat niet alleen de aangeslagen snaar of akkoorden horen, maar ook welk type element er achter de snaren in de body is geschroefd en welke positie dit element heeft op de body. Keyboards vullen alle gaatjes in de muziek zoals een lekkere Islay whisky de maag vult na een viergangendiner in een driesterrenrestaurant.
Bij het tweede album, Amonia Avenue van Alan Parsons, ervaar ik de composities met de typische invallende stiltes met deze set op een unieke manier. Ik herinner me ineens de ergernis in de jaren ’80 wanneer ik deze nummers destijds van compact cassette beluisterde en de zuchtende werking van het Dolby-B ruisonderdrukking systeem alle energie uit het album trok, maar zo niet vandaag. Bij het nummer “Pipeline” ervaar ik vandaag eenzelfde wauw moment als destijds toen ik dit nummer voor het eerst vanaf een cd beluisterde.
Op de donderdagavond werd deze tijdens de lp en cd-show van Wim van Putten op – toen nog – Hilversum 3 namelijk voor het eerst afgespeeld vanaf een compact disk. In de stille passages werd ik gevangen door de absolute stilte achter de muziek. Let wel, we spreken over begin jaren ’80 en zo’n mate van stilte in de muziek was in het vinyltijdperk ongekend. De schoonheid, de openheid en de transparantie van de verschillende instrumentlijnen waarbij ik me noot na noot op 14-jarige leeftijd afvroeg of zo’n compact disk ook thuis zo mooi zou klinken. Als ik me er ooit een zou kunnen veroorloven.
Eenzelfde ervaring beleef ik vandaag met deze EPOS ES-28N en WestminsterLab combinatie. Met gesloten ogen waan ik me in mijn ouderlijk huis betoverd door de wonderschone instrumentale klanken van een groep waarvan ik eerder vond dat het oude-mensen-muziek was. Bij de gelijknamige titelsong “Amonia Avenue” wordt de zang van Eric Woolfson met zoveel aan energie weergegeven dat ik het volume nog maar eens twee relais-klikjes hoger zet. De combinatie van de sprankelende maar netjes in de achtergrond geplaatste cymbalen en de scherpe randjes aan zijn typische stemgeluid geven mij, zelf ondertussen best een oude man, minuten kippenvel.
Ten slotte het laatste album, een combinatie van eurodance en rap uit de vroeg jaren ’90 met “Dune Buggy Attack 1991” van het album Unknown Territory van Bomb The Bass. Dit nummer wordt voor mij in een geheel nieuwe dimensie afgespeeld. Bij de passages met moddervette, diepe en gecontroleerd weergegeven synthbass waan me weer in een rokerige, warme en zweterige club. De clubs waarbij de betonnen bunker eigenlijk te klein was voor de enorme subwoofers waarmee de pijn uit menig lijf werd gemasseerd tijdens de nachtelijke muzikale uurtjes. Hierna beluister ik het zalige “The Air That You Breathe” en wordt betoverd door de typische jaren ’90 dancemuziek waarbij ik me in een ver verleden met volle overgave op de dansvloer begaf. Nee, geen gezicht natuurlijk, want dansen dat zit niet in mijn DNA. Maar o… de drive, de energie en de fraaie diepte waarmee de sporen laagje voor laagje uiterst subtiel aan de mix worden toegevoegd.
Hoe langer ik naar deze cd luister, hoe aangenamer verrast ik ben over de kwaliteit van deze 90’s productie. Wat kunnen deze EPOS luidsprekers in combinatie met de WestminsterLab versterkers een natuurgetrouwe uitgaanssfeer op 60 vierkante meter huiselijkheid opbouwen. Deze luidsprekers laten me, anders dan anders, al bij de eerste klanken transformeren in de tijd. Naar de dimensie van de vrije jaren ‘90 waarbij we nog durfden te flirten met de bezwete en hunkerende vrouwenlichamen die toen nog gewillig onze persoonlijke ruimte in durfden te swingen. #nostalgie
Oordeel
De EPOS ES-28N vloerstaanders zijn bijzondere luidsprekers. De EPOS geeft muziek met PRAT weer waardoor het nooit lang duurt voordat ik driftig met de voet op het tempo van de muziek mee tap. De klankkast is vrij van kastresonanties waarmee vervorming door kastkleuring vrijwel nihil is. Het gemak, de precisie, de rust en de controle waarmee de muziek coherent over het geheel hoorbare spectrum wordt weergegeven is fraai. Dankzij de vorm van de baffle is het afstraalniveau uitstekend. Hierbij ervaar ik een redelijk brede soundstage en sweetspot. Hierbij spreek ik de verwachting uit dat dit na een paar honderd uur extra spelen nog wel eens licht zou kunnen toenemen. Deze luidsprekers hebben het vermogen om – met de juiste versterker – elke track te fileren in de vele afzonderlijke sporen die tijdens het opnameproces de mengtafel in werden gefluisterd.
Het transparante, vloeiende karakter en de energieke drive waarmee dit matig geproduceerde album worden weergegeven maakt het bij sommige nummers een magische beleving. Bij klassiek ervaar ik bij sommige opnames een vrij krachtige definitie in de midrange. Dit heeft enerzijds te maken met een relatief verre plaatsing van de wand en het gebrek aan akoestische behandeling van mijn ruimte. Dit neutrale karakter kan worden verholpen wanneer de speakers wat dichter tegen de muur worden geplaatst.
De EPOS ES-28N is met een gevoeligheid van 86dB en een nominale impedantie van 6 ohm (3,9 ohm bij 16 kHz) misschien wat minder gevoelig, maar zijn beslist niet lastig om aan te sturen. Dit bewijst het prestatieniveau met de AVC-A10H van Denon. Deze zijn logischerwijze iets minder hoogwaardig dan de elfmaal duurdere WestminsterLab, maar weet toch een indrukwekkende geluidsbeleving neer te zetten. Met het de wat warmere klank is deze Denon bij klassieke producties bovendien een stuk meer vergevingsgezind dan het WestminsterLab trio en zie dit voor veel muziekliefhebbers als een plus. Ik verwacht daarom dat deze ES-28N een goede match maakt met een wat warmere versterkerkeuze. Denk aan Hegel, een Naim uit de classic serie of misschien een versterker van NAD. Ik verwacht ook goede resultaten met de Model 10 series van Marantz al heb ik deze nog niet op mijn gemak beluisterd. Misschien is deze Model 10 evenals het WestminsterLab trio een beetje overkill qua investeringsniveau, maar weet dat een overmaatse versterking beter presteert op een minder kapitaalkrachtige luidspreker dan een betaalbare versterker presteert met een ultra highend luidspreker.
Tijdens de reviewperiode heeft deze EPOS ES-28N zich keurig netjes gedragen en heeft hierbij mijn hart gestolen. Niets aan het highend ogende profiel verraadt de aanwezigheid van een hongerige wolf in strak gesneden ‘mintgroene’ schaapskleren die maar een ding wil, jouw muziek verslinden. Dit zijn luidsprekers die je blijven uitdagen jouw favoriete muziekalbums te draaien.
De kleinste nuances worden met de grootste subtiliteit weergegeven en laat je albums met andere ogen bekijken. Het is beslist geen one-trick-pony, maar eerder een allemansvriend die van klassiek tot gothic metal, live of vanuit de studio tot een concertbeleving weet te verheffen. Schakel je over naar het Brit pop of doom metal genre, dan transformeert deze allemansvriend in een echte hooligan en slaat tot de laatste noot welgemikt de ruimte in. Ja, soms vertroebelt dit je zicht door een incidenteel verdwaalde traan die nieuwsgierig een kijkje neemt. Maar dit neem ik en dit zul jij vast ook voor lief nemen.
Conclusie
De EPOS ES-28N is dé vloerstaande luidspreker die het allemaal heeft. De looks, de feel, de prestaties én de vriendelijke prijs. Hiermee staan deze esthetisch fraaie luidsprekers op mijn shortlist van betaalbare high-end luidsprekers die de ziel van de muziek naar de luisteraar kunnen overbrengen. Mits gecombineerd met een krachtige en stabiele versterking, want deze luidsprekers presteren het best onder sterk leiderschap. Aanrader!
EPOS ES-28N
7,999 euro (per set) | epos-loudspeakers.com
Beoordeling 5 / 5
