De film van Banksy, de veelzijdige en wereldberoemde Britse graffiti artiest die zorgvuldig zijn anonimiteit bewaart. Enerzijds is het een indrukwekkende filmische overzichttentoonstelling van de ‘street art’ beweging waar hij deel van uitmaakt. Anderzijds is de film een op zichzelf staand kunstwerk, kritisch en met de vervreemdende humor die Banksy eigen is.

Ik stel me de lezers van stukjes over films voor als een tweeledige groep, bestaande uit mensen die een film gezien hebben en nieuwsgierig zijn wat anderen er van gevonden hebben een de ene kant en mensen die overwegen of een film de moeite waard is om te gaan bekijken aan de andere. Voor die laatste groep moet je eigenlijk niet al te veel verraden. In het geval van deze film doe je dan de eerste groep tekort, want deze film krijgt pas betekenis door interpretatie.

De verwachting van een ‘normaal’ kunstenaarsportret wordt al meteen aan het begin de kop ingedrukt. Bij een interview met Banksy, gezicht onzichtbaar in een capuchon, stem vervormd, draait hij al meteen de rollen om. Niet hij, maar de interviewer staat centraal. Dat blijkt Thierry Guetta, een merkwaardige, zigeunerachtige Fransman. Een notoir charlatan die vodden in Los Angeles verkoopt als vintage mode. Hij is een dwangmatig filmer, die jarenlang alle spectaculaire acties van graffiti artiesten vastlegt. Hij houdt iedereen aan het lijntje door te doen alsof hij een grote documentaire aan het maken is, maar in feite verdwijnen al zijn tapes in dozen om nooit meer bekeken te worden. Banksy vraagt hem ze toch eens te monteren tot een film, maar het resultaat Life Remote Control is niet om aan te zien: een gekmakende anderhalf uur durende zaporgie, een kakofonie van beelden. Banksy gaat zelf aan het monteren en adviseert Guetta zelf kunstenaar te worden.

Op het moment dat Guetta onder het pseudoniem Mr. Brainwash aan de slag gaat krijgt de film een verrassende wending, die je misschien niet moet lezen als je de film nog wilt gaan zien. Het werk van de overmatig ambitieuze en volstrekt chaotische Brainwash valt na alle schitterende kunstwerken die in de eerste helft van de film in hoog tempo passeren op door een volkomen gebrek aan kwaliteit. Niets is origineel, waardoor het werk van Banksy, Shephard Fairey, Space Invader en al hun collega’s extra opvalt. Vooral Warhol wordt tot vervelens toe geciteerd. Brainwash werkt met een flinke staf aan medewerkers en creëert megalomane exposities, die alom succes ogen. Een bekend werk van hem is de hoes van Madonna’s greatest hits album Celebration. Hij heeft ook een mooie website natuurlijk: www.mrbrainwash.com/index1.html.

Je zou er bijna intrappen. De ode aan Mr. Brainwash is een dikke middenvinger aan de kunstwereld, zoals die ook in veel ander werk van Banksy getoond wordt. Neem alleen al de titel van de film: een tekst die in vette letters over een oud schilderij gekalkt is: je kunt het museum alleen uit via de souvenirwinkel. De vileine en humorvolle blik op de gevestigde orde waar hij inmiddels ook ruimschoots deel van is maakt Banksy tot een fenomeen.

Exit Through the Gift Shop is een rijke, briljante film. De extra’s op de DVD zijn geheel in stijl: veel aandacht voor de megalomane Mr. Brainwash, inclusief een tot 15 minuten ‘ingekorte’ versie van Life Remote Control. Gelukkig is er ook nog een filmpje over Banksy zelf. Bekijk vooral ook zijn schitterende website.

Aanvullende informatie:
VS/VK, 2010
Speelduur: 83 minuten
Regie: Banksy
Productie: Holly Cushing, Jaimie D`Cruz, James Gay-Rees
Montage: Tom Fulford, Chris King
Muziek: Geoff Barrow & Roni Size
Verteller: Rhys Ifans
Extra’s: A Star is Born, B Movie, Life Remote Control
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: DD 5.1
Distributie: A-Film
Website: http://www.banksyfilm.com/