Masterclasses zijn de laatste jaren erg populair, en ze leveren steevast prachtige televisie op. The Master and his Pupil is een verslag van een masterclass tijdens het Gergiev festival van 2002, waar de meester in twee sessies de kneepjes van het vak leert aan drie jonge dirigenten: Jason Lai (assistent dirigent van het BBC Philharmonic), Alexis Soriano (dirigent van het Hermitage orkest in St. Peterburg) en Otto Tausk (destijds van het Maarten Altena Ensemble, nu assistent dirigent van het Rotterdams Philharmonisch).
Wat meteen opvalt aan deze film van de in Nederland werkende Spaanse regisseuse Sonia Herman Dolz is de strakke compositie. Deze wordt fraai blootgelegd door de scèneindeling op het menuscherm van de DVD. Eerst worden de drie deelnemers kort geïntroduceerd, waarbij ze hun verwachtingen inspreken op een dictafoon. Vervolgens zien we ze één voor één repeteren met het orkest, het Rotterdam Young Philharmonic. Dan verschijnt de meester en zien we de eerste dag van de masterclass, waarbij we de dirigenten aan het werk zien met symfonische werken van Alexander Scriabin, steeds onderbroken door Valery Gergiev die ze vriendelijk wijst op zaken die anders en beter kunnen. Alvorens dit procédé de tweede dag, een week later, in omgekeerde volgorde herhaald wordt is er een scène waarin het gezelschap samen dineert, wat gebruikt wordt om Gergiev wat nader aan de tand te voelen over de kunst van het dirigeren. Tot slot kijken de jonge dirigenten terug op de zelfde locaties waar de introductie geschoten was, ‘droog’ dirigerend zonder orkest. Een film gecomponeerd als een muziekstuk.
Gergiev is een unieke man, met een enorme uitstraling en aanwezigheid. Met kleine opmerkingen en korte demonstraties trekt hij de deelnemers over een grens, en klinken de fragmenten duidelijk hoorbaar ineens veel beter. De enorme rol die een dirigent heeft in de uitvoering van een stuk wordt onmiskenbaar aangetoond. Veel meer dan om de precieze bewegingen gaat het daarbij om psychologische aspecten als het contact met het orkest, op het juiste moment aandacht schenken aan de juiste personen. Over technische aspecten als de structuur van het stuk wordt helemaal niet gesproken – Gergiev denkt veel meer in beelden, bijvoorbeeld van een vogel die duikt naar een vis. Dit maakt de complexe muziek voor iedereen invoelbaar. Gergiev benadrukt dat een dirigent beladen met muzikale ideeen voor het orkest moet verschijnen om zijn enorme verantwoordelijkheid te kunnen vervullen. Timing en persoonlijkheid zijn daarbij essentieel. Je kunt dat ten dele leren, maar het duurt lang, het is een kwestie van veel ervaring opdoen.
Ook los van het fascinerende onderwerp is The Master and the Pupil een geweldige film. Montage en camerawerk zijn messcherp, met een enorm oog voor details en lichaamstaal. Extra aandacht hiervoor wordt verkregen door de bewegingen van de dirigent los te koppelen van de muziek, maar er juist de prachtige speciaal voor de film gecomponeerde stukken voor piano en cello van Paul M. van Brugge onder te plaatsen. Sonia Herman Dolz toonde eerder haar talent in onvergetelijke documentaires als Romance de Valentía over stierenvechten, Lágrimas negras over Cubaanse muzikanten en Yo soi así over de nadagen van een travestietencafé in Barcelona.
Aanvullende informatie:
Nederland, 2003
Speelduur 88 minuten, kleur
Regie en concept: Sonia Herman Dolz
Camera: Paul van den Bos, Hans Fels, Alejandro Agresti
Filmmuziek: Paul M. van Brugge
Geluidsopname: Christien van Roon
Orkestopname: The Van Mobile Studio
Montage: Andrez de Jong
Geluidsmixage: Willem Schneider, Bob Schimscheimer
Producenten: Paul Hosek & Sonia Herman Dolz (Hasten Slowly Films)
Engels, Spaans en Nederlands gesproken
Ondertiteling: Nederlands, Frans, Engels, Duits en Spaans
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: Dolby Digital 5.1 en 2.0
Distributie film: Cinemien www.cinemien.nl
Uitgave DVD: Homescreen: www.homescreen.nl
