Wellicht kent u de film Being John Malkovich. Als er een hele speelfilm naar je vernoemd wordt, dan ben je als acteur met recht een icoon en is het tijd voor een nieuwe uitdaging. Met The Dancer Upstairs, een kruising tussen een politieke thriller en een intiem liefdesdrama, debuteerde Malkovich zeer verdienstelijk als regisseur.

Hij bewandelde hiermee bepaald niet de gebruikelijke Hollywood-paden. The Dancer Upstairs is een onafhankelijke, grotendeels Spaanse productie, puur tot stand gekomen door de gedrevenheid van de regisseur. Malkovich is al enige tijd helemaal weg van het boek waarop de gelijknamige film gebaseerd is. Nigel Shakespeare schreef het naar aanleiding van zijn ervaringen in Peru, ten tijde van de aanslagen van terreurbeweging Lichtend Pad en de jacht op de leider van deze beweging, de Maoïstische ex-filosoof Abimael Guzman. In de film wordt de plaats van handeling niet genoemd, om het verhaal een meer algemene relevantie te geven. Belangstelling voor de film ontstond pas nadat acteur Javier Bardem een Oscar won voor zijn rol in When Night Falls, en men ook wel eens andere films met hem wilde zien.

In The Dancer Upstairs is Bardem een peinzende politieman, Agustin Rejas. Ooit was hij een veelbelovend advocaat, maar een glanzende carrière lijkt niet zijn levensdoel, gekrenkt als hij is door het lot van zijn ouders, voormalige koffieboeren. Als man van eer en principes bijt hij zich helemaal vast in een zaak die de gemoederen in de stad volledig beheerst. Overal worden dode honden opgehangen, voorzien van borden met leuzen, steevast afgesloten met ‘Leve president Ezéquiel’. Dit staat duidelijk in verband met bomaanslagen en moorden die de stad teisteren. Aan Rejas de taak die mysterieuze Ezéquiel te traceren.

Als er te veel en ook prominente figuren vermoord worden, loopt de zaak uit de hand en wordt het leger ingezet. Rejas vervolgt zijn onderzoek onopvallend achter de schermen. Dat valt niet mee als ook zijn liefdesleven een turbulente tijd doormaakt. De balletlerares van zijn dochter biedt hem meer genoegens dan zijn echtgenote, die geobsedeerd is door uiterlijkheden. Eindeloos dubt ze tot ergernis van haar man over de aanpassingen die ze aan haar neus wil laten plegen. Een neus waar zo te zien weinig mis mee is.

Wat The Dancer Upstairs zo overtuigend maakt is de genuanceerde manier waarop zowel karakters als de gebeurtenissen verbeeld worden. Het is erg gemakkelijk om terroristen als gewetenloze schurken te portretteren, maar de strijd die hier gevoerd wordt is begrijpelijk en moreel juist. Dat geldt alleen niet voor de middelen, het geweld, dat talrijke onschuldige slachtoffers maakt. Een moreel dilemma dat schitterend belichaamd wordt door Javier Bardem als Rejas, die daarbij nog aan den lijve ondervindt hoe ook het persoonlijke politiek is.

De film heeft een heerlijk gedragen tempo. Dat begint al bij de opening, waarin we Nina Simone horen in een lange aankondiging van het lied Who knows where the time goes, ook bekend van Sandy Denny. Simone heeft het uitvoerig over racisme. Aan het eind van de film wordt deze speech afgemaakt, gevolgd door het hartverscheurende nummer zelf. Zoals vaak moet met spijt vastgesteld worden dat alle extra’s van de Amerikaanse versie van deze DVD, waaronder een commentaarkanaal en een documentaire, hier ontbreken. Maar de film zelf verdient het gezien worden. Een in alle opzichten geslaagd staaltje degelijk vakwerk, urgent, bewogen en uiterst actueel. 

Aanvullende informatie:
The dancer upstairs (Pasos de baile)
Spanje, 2002
Speelduur: 127 minuten
Regie: John Malkovich
Productie: Andrés Vicente Gómez, John Malkovich
Scenario: Nicholas Shakespeare naar zijn gelijknamige boek
Camera: José Luis Alcainé
Montage: Mario Battistel
Muziek: Alberto Iglesias, Pedro Malgheas
Met: Javier Bardem, Laura Morante, Juan Diego Botto, Elvira Minguez
Beeld: 16:9, anamorf
Geluid: Dolby digital 5.1 en 2.0
Taal: Engels (origineel), Spaans, Frans
Ondertiteling: Nederlands, Frans
Label: ART film AFD007
Distributie: Filmfreak www.filmfreaks.nl
Website film: http://www.dancerupstairs.nl/dancerupstairs/