In mijn prille begin van werken met CD spelers is mij ooit het gevoel bekropen dat een upgrade pad met een los loopwerk en een losse converter een betere weg zou zijn dan het kopen van steeds een ander compleet apparaat. Dus al ras werd destijds de Pioneer speler vervangen door een Teac loopwerk en Teac converter. De weg naar het audio walhalla stond toen open, maar toch bleef het lang hetzelfde, want ook de kosten van losse converters vielen knap tegen. Maar er kwam wel eens een koopje langs en zo is ook de Teac converter vervangen door een Audio Alchemy die jaren trouwe dienst heeft gedaan.
De afgelopen weken was ik verre van "dacloos". Maar liefst vier exemplaren sierden (volgens mijn vrouw ontsierden) de huiskamer, ten behoeve van een recensie van de North Star Design. Mede kandidaten waren de Audio Alchemy DDE V3.0, een PS Audio SL-Three en een Monarchy Audio M22B. Een fraai stapeltje digitale elektronica, waarvan sommige boze tongen beweren dat het digitaal is en dus allemaal hetzelfde klinkt. Nou mooi niet. Het apparaat hier ter test is de North Star Design M192, dus ik ga geen vier apparaten bespreken. Bovendien is de M192 anders dan de andere drie, namelijk de enige van de hele stapel die de mogelijkheid van upsampling heeft.
24 bit/192 kHz is hoger en beter
De M192 is de nieuwste ontwikkeling van een kleine Italiaanse firma die banden heeft met Audio Analogue, bekend van de versterkers met namen als Puccini, Bellini, Donizetti en cd spelers met de fraaie naam Paganini. North Star Design richt zich echter alleen op digitaal analoog converters en upsamplers. Deels leverbaar (althans in Italie) als bouwpakket met upgrade mogelijkheden en als compleet product. De M192 combineert de mogelijkheden van de Model 3, een 24/96 converter en een model 4 upsampler/jitter killer. Echter met en stapje extra, tegen een gunstiger prijs. Hoe een combinatie Model 3 + 4 ten opzichte van de M192 is, kan ik niet beoordelen, daar ik niet over deze apparaten kon beschikken.
De M192 is een compact zwaar kastje van ruim 5 kilo met de bescheiden afmetingen 43,3 x 17 x 5 cm. Uitgevoerd in zwart met witte opschriften. Een zilver front is ook leverbaar. Op de voorzijde wordt middels LED`s aangegeven welke ingang wordt gebruikt, of de DAC lockt op de speler, wat de sample frequentie is van de speler en of de oversampling functie aanstaat. Wie alle opties gebruikt kijkt tegen 4 brandende LED`s aan.
De achterzijde wordt gesierd door de diverse in- en uitgangen. 2 Cinch uitgangen voor audio. 2 Cinch ingangen voor S/PDIF, een optische ingang voor TOSLINK, een AES/EBU gebalanceerde ingang en een I2S bus die gekoppeld kan worden met een RJ45 kabel. Die laatste ingang is niet getest. Domweg omdat ik niet beschik over een loopwerk waar een dergelijk signaal uitkomt. Hier kan een 24 bit 192 kHz signaal direct worden aangevoerd en worden gedecodeerd. North Star sluit hiermede aan op toekomstige ontwikkelingen binnen DVD-Audio. Nu nog maar hopen dat de fabrikanten zo`n signaal aan gaan bieden en niet verstrikt raken in de kopieer beveiligingen die ons worden opgedrongen door de muziekindustrie.
Intern is de M192 zeker in deze prijsklasse uniek te noemen. Een normaal (dus niet I2S) signaal wordt eerst door een Crystal CS8420-CS digitale ontvanger geleid en daar direct naar een niveau van 24 bit gebracht bij 96 kHz. Daarna wordt het signaal nogmaals oversampled door een Nippon Precision Circuits chip die van de 96 kHz 192 kHz maakt. De zo ontstane hoogwaardige en zoveel mogelijk van jitter ontdane digitale stroom enen en nullen wordt door een Crystal CS4396-CS D/A converter omgezet naar een analoog signaal, dat via een in klasse A ingestelde versterkertrap naar de vergulde uitgangen wordt geleid. De versterkertrap is opgebouwd uit discrete componenten en heeft een geringe tegenkoppeling. De M192 heeft volgens opgave van de fabrikant een S/N verhouding van 117 dB en een dynamisch bereik van 120 dB..
De meerwaarde van de M192 moet in hoge mate gezocht worden in de upsample mogelijkheid. Immers veel DAC`s beperken zich tot het omzetten van het signaal, zoals de in de inleiding genoemde andere drie die ter beschikking stonden. Fabrikant Crystal levert uiteraard aan diverse partijen in de markt, maar velen beperken zich tot het aanbieden van spelers die weliswaar een 24/96 DAC intern hebben, maar gewoon het 16/44 signaal van de cd omzetten zonder upsampling. En dat zelfde geldt voor veel spelers met Burr Brown of gelijkwaardige converters.
