Hoe een traumatische gebeurtenis je leven kapot kan maken, daar gaat het over in Eureka, de imposante film van Shinji Aoyama. Imposant in lengte, ruim drieeneenhalf uur, in vormgeving, prachtige verstilde beelden waaruit alle kleur is weggezogen, en in emotionele impact.

De dramatische gebeurtenissen zelf zijn nauwelijks te zien. Daar gaat het Aoyama ook niet om. Aanleiding vormt een buskaping, slechts overleefd door drie mensen: twee schoolkinderen, broer en zus, en de buschauffeur. De kinderen, Naoki en Kozue, vervallen tot volledig stilzwijgen. Meer ellende ligt in het verschiet als moeder vertrekt en vader verongelukt. De kinderen komen het huis niet meer uit en vervuilen. Chauffeur Makoto verlaat zijn vriendin en zwerft twee jaar rond. Als hij terugkeert kan hij zijn draai niet vinden. Hij trekt bij de kinderen in, net als een neef van de kinderen, een student uit Tokyo. In de buurt lijkt een seriemoordenaar actief. De politie verdenkt Makoto maar kan niets bewijzen.

Om met het verleden in het reine te komen schaft Makoto een camper aan. Daarmee gaat het viertal op reis over het schilderachtige eiland Kyushu waar de film zich afspeelt. Ze beginnen op de parkeerplaats waar de kaping plaatsvond. De reis is een loutering. Makoto hoest zich bijna dood, maar gaat zich krachtiger gedragen. Er wordt afgerekend, en voor de kinderen wordt veel duidelijk.

De emoties in Eureka zijn buitengewoon naar binnen gekeerd. De geslotenheid van de Japanner is een belangrijk thema van Aoyama. Het uit zich in het zwijgen van de kinderen, maar ook in de ongeïnteresseerdheid van de omgeving en de eindeloze meegaandheid van Makoto, die zich doorlopend excuseert. Hoop wordt slechts ontleend aan primitieve middelen als klopsignalen, die de eenzaamheid meerdere malen doorbreken.

Beeld en geluid van Eureka zijn van een buitengewone kracht en soberheid. Spaarzaam wordt door de regisseur zelf vervaardigde muziek gebruikt. Het nummer Eureka van de Amerikaanse multi-instrumentalist Jim O`Rourke, tevens lid van Sonic Youth, werkt aan het eind van de film ronduit ontroerend. De pracht van dat liedje valt volledig samen met de emotionele climax van de film, de catharsis van iets wat drieeneenhalf uur broeide.

De beelden zijn over het algemeen statisch, in lange, precies gekaderde shots. De verstilde atmosfeer die hieruit voortvloeit brengt de emotionele murwheid van de personen krachtig over op de kijker. De lengte van de film is erg functioneel, je leeft helemaal mee. Er gebeurt vaak lange tijd ogenschijnlijk niets, en als er dan een keer wel iets aan de hand is wordt dat haast terloops, in een flits afgehandeld. Concentratie is vereist, het is geen film om onderuit met een zak chips te consumeren tijdens een goed gesprek. 

De film werd geschoten op kleurenfilm, maar ontwikkeld in sepia en groentinten. Dat ziet er heel apart uit, op het bioscoopdoek gaf het een bijna metalic glans. Aan het eind van de film barsten de eigenlijke kleuren in volle pracht door. Het schitterende landschap wordt in al haar schakeringen getoond als de emotionele doorbraak eindelijk daar is.

Het is diep triest dat van de oorspronkelijk messcherpe beelden en prachtige kleuren van deze film bitter weinig over blijft op deze technisch ondermaatse DVD. Het cinemascope beeld werd in een 4:3 kader geplaatst en niet in anamorf breedbeeld gemasterd. Het resultaat is vaag, vlekkerig. Hier wordt een belangrijk kunstwerk groot onrecht aangedaan, zoals dat ook gebeurde bij After Life . Zonde. Als ik de Filmfreak of het Filmmuseum was zou ik eens een hartig woordje gaan spreken met de verantwoordelijken voor het vervaardigen van deze schijfjes.

Aanvullende informatie:
Speelduur: 217 minuten
Japan/Frankrijk, 2000
Regie, scenario en montage: Shinji Aoyama
Productie: Takenori Sento
Camera: Masaki Tamra
Art direction: Takeshi Shimizu
Muziek: Isao Yamada en Shinji Aoyama
Met: Koji Yakusho, Aoi Miyazaki, Masaru Miyazaki, Yohichiroh Saitoh, Ken Mitsuishi, Yutaka Matsushige
Beeld: 1:2,35 in een 4:3 frame, niet anamorf
Geluid: Dolby digital 2.0
Uitgave: Filmmuseum www.filmmuseum.nl
Distributie: de Filmfreak www.filmfreak.nl