In de reeks Moderne Europese Klassiekers van NRC Handelsblad en Homescreen verschijnen twaalf films uit evenzoveel landen. Mephisto is de Hongaarse bijdrage. Taal en land van handeling zijn echter Duits. Nu deelt Hongarije natuurlijk een belangrijk stuk geschiedenis met Duitsland, waarin menig ziel aan de duivel verkocht werd.

De film uit 1981 van István Szabó is een bewerking van het gelijknamige boek van Klaus Mann. Alles draait om de toneelacteur Hendrik Höfgen, gespeeld door Klaus Maria Brandauer. Hij komt voort uit de linkse beweging, maar is meer met zichzelf bezig dan met zijn medemens. Een echte opportunist. De rol van de Mephisto uit Faust is hem op het lijf geschreven. Hij verkiest in Duitsland te blijven als de niet bij naam genoemde Hitler aan de macht komt, en levert daar veel voor in. Zijn huwelijk, zijn relatie met een zwarte vrouw, zijn geloofwaardigheid.

Het argument waarmee hij zich verdedigt is dat hij afhankelijk is van zijn taal. Hij leeft om te spelen, en dat kan alleen in Duitsland. Hij maakt snel carrière, en neemt de compromissen die hij moet sluiten voor lief.

Höfgen is gemodelleerd naar de echte acteur Gustav Gründgen, die in werkelijkheid ook veel voor Joden gedaan heeft en uiteindelijk zelfmoord pleegde. Zijn familie heeft er alles aan het boek van Mann te laten verbieden wegens de in hun ogen vertekende weergave van de werkelijkheid.

In de film is Brandauer ongenaakbaar en ondanks al zijn uiterlijke charme emotioneel leeg en door en door slecht. Het verhaal laat zich gemakkelijk vertalen naar een algemenere context, het gaat veel verder dan het nazisme.

Even wennen is het aan de opvallende nasynchronisatie. De film is gemaakt met grotendeels Hongaarse acteurs, die hun eigen taal spraken. Dat ziet er heel anders uit dan het Duits dat we horen.

De film ziet er gaaf uit en klinkt ook goed. De kleuren zijn helder en er is nauwelijks sprake van beschadiging. Wel kent het beeld een sterke mate van ‘naijlen’, vooral hinderlijk in de close-ups van gezichten. Een effect dat wordt versterkt door de karakteristieken van 100Hz televisies, maar dat ook op de 50Hz van mijn dochter waarneembaar was. Verder maakte het schijfje opvallend veel lawaai in alle spelers in huis. Een merkwaardige onvolkomenheid is de manier waarop de wisseling van laag aangebracht is. Bij indexpunt 19 begint namelijk doodleuk een nieuwe track. De ene speler schoot van schrik terug naar het menu, op de ander liep de film na enkele seconden zwart verder. Tijd en indexering beginnen daar weer bij nul, en door de film heen scannen is niet mogelijk.

Ondanks deze technische onvolkomenheden is de DVD zeker de moeite waard. Als extra is er een 22 minuten durend interview met Svabó en Brandauer. Engels gesproken en niet ondertiteld, maar zeer informatief. En natuurlijk is er weer een interessant en mooi geschreven essay bijgevoegd van Joyce Roodnat, chef kunstredactie van NRC Handelsblad.

Aanvullende informatie:
Hongarije, 1981
Speelduur: 138 minuten
Regie: István Svabó
Met: Klaus Maria Brandauer, Krystyna Janda, Janda Ildikó
Beeld: 16:9, anamorf
Geluid: Dolby digital 2.0
Uitgave: Homescreen  i.s.m. NRC Handelsblad