Na zijn meesterwerk Yol, dat de Turkse regisseur en activist Yilmaz Güney (1937-1984) grotendeels vanuit de gevangenis moest zien te maken, regisseerde hij nog slechts één film. Dat dit gebeurde in zijn nieuwe thuisland Frankrijk is niet aan de film af te zien. Letterlijk gezien was Güney eindelijk een vrij man, maar met Duvar keerde hij terug naar de plek waar hij zo lang verbleef dat ze niet meer uit zijn hoofd verdween: de gevangenis.
Op zo’n locatie verwacht je geen gezellige film, en dat is Duvar ook bepaald niet. Het verhaal is een reconstructie van ontwikkelingen die uiteindelijk geleid hebben tot een opstand in de jeugdafdeling van de gevangenis van Ankara in 1976.
De omstandigheden in slaapzaal 4 zijn bar en boos, waarbij het personeel voortdurend de gevangenen kleineert en mishandelt. Het individu wordt volledig gekraakt en staat er helemaal alleen voor, wat bij kwetsbare kinderen natuurlijk helemaal ontluisterend is. Een treffende metafoor voor de toestand onder het fascistisch bewind, dat Turkije in die tijd voor velen tot een buitengewoon onaangenaam land maakte om in te wonen. Pas helemaal aan het eind van de film, als ontsnappen onmogelijk gebleken is, volgt een gewelddadige opstand, met als doel overplaatsing naar een andere gevangenis.
De wereld die Güney toont is een regelrechte hel. Gevaar van zo’n grimmige, zwartgallige visie is dat je de kijker murw beukt, waardoor deze al snel onverschillig het hoofd afwendt.
De vastberaden zwartheid van Güney is echter geen poging tot manipulatie van de kijker, maar puur een uiting van een gebroken, maar vooral woedende man. De film komt daardoor zeer authentiek over, duidelijk gemaakt uit een dwingende innerlijke noodzaak. Je vindt het na het zien niet vreemd dat de maker van deze film niet lang meer zou leven.
De meesterhand van de filmmaker verraadt zich in de vlotte montage, fraaie shots en buitengewoon natuurlijk spel. Dat de middels nasynchronisatie opgenomen dialogen niet geheel gelijk lopen met de lippen is misschien een klein bezwaar, een gevolg van een wat ouderwetse werkwijze waarbij beeld en geluid apart opgenomen werden. Het went echter snel en als je meegesleept wordt door de verwikkelingen valt het al gauw niet meer op. De beeldkwaliteit van de in 1983 gemaakte film is uitstekend op deze verder sober uitgevoerde DVD. Wat achtergrondinformatie over de filmmaker was aardig geweest.
Aanvullende informatie:
Frankrijk/Turkije, 1983
Speelduur: 111 minuten
Regie en scenario: Yilmaz Güney
Met: Tuncel Kurtiz, Ayse Emel Mesci Kuray
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: mono, Turks gesproken
Uitgave: Total Film Entertainment