In Het zuiden zijn we getuige van de psychologische ineenstorting van Martje, eigenaresse van een grote wasserij waar een flink aantal vrouwen werkzaam is, schitterend gespeeld door Monic Hendrickx. Een flirtende blik van vrachtwagenchauffeur Loe (Frank Lammers) brengt de zaak aan het rollen. Loe heeft altijd op ‘het zuiden’ gereden, maar wil liever wat dichter bij huis gaan werken. Daarom solliciteert hij bij Martje als de vaste chauffeur van de wasserij met pensioen gaat. Als het niet veel later tot een vrijpartij komt schrikt Loe zich lam als hij ontdekt dat Martje maar één borst heeft. Tact was toch al niet zijn meest in het oog springende eigenschap, maar Martje gaat hierop volledig door het lint.
De vrouwen in de wasserij vormen een gesloten front. Een bijkomend ontregelend element wordt gevormd door de baby van een nieuwe Russische werkneemster. Dit meisje geeft duidelijk niets om haar kind, waardoor Martje zich gedwongen ziet de zorg over te nemen. Meer verklappen zou – het blijft een soort van thriller – het kijkplezier vergallen.
Het scenario van Mieke de Jong is extreem spaarzaam. Er wordt weinig verklaard, en de logica is soms niet erg aannemelijk. Hoe het komt dat Martje zo kwetsbaar in het leven staat en toch een succesvol manager geworden is blijft bijvoorbeeld een raadsel. De film overtuigt desalniettemin door het fantastische spel en de indringende, superrealistische stijl van filmen. De onrustige Martje wordt vaak op de rug, dicht op de huid gefilmd, een beetje op de manier van de gebroerders Dardenne (L’enfant). Als de sfeer van het verhaal verandert doet de stijl dat ook. Er is daarbij veel aandacht voor details, zoals het eten van een hamburger, waardoor het verhaal toch meesleept.
De als bonus toegevoegde televisiefilm Duister Licht, in 1997 gemaakt als onderdeel van het VPRO project Lolamoviola, waarin beginnende filmmakers met beperkt budget een film maakten, is in vele opzichten een compromisloos en rigoureus jeugdwerk. Hier is helemaal nauwelijks sprake van plot- of karakterontwikkeling. Marc van Uchelen speelt een jonge man die inbreekt in een boerderij, maar dat beter niet had kunnen doen. De boerin (Viviane de Muynck), een zieke vrouw met een religieuze waan, zet hem gevangen en laat hem boeten. Daar gaat ze ver in, het aanzien ervan is niet iets voor mensen met een zwakke maag. Hij moet de zweren die haar lichaam bedekken schoonlikken en er wordt op beestachtige wijze een varken geslacht. Er is slechts ruimte voor één gedachte: ontsnappen. Dat geldt voor de inbreker zowel als de kijker. Komt erg gemeend en urgent over.
Aanvullende informatie:
Het zuiden, 2004
Speelduur: 87 minuten
Productie: Els Vandevorst
Regie: Martin Koolhoven
Scenario: Mieke de Jong
Camera: Menno Westendorp
Montage: Job ter Burg
Muziek: Paul M. van Brugge
Art direction: Floris Vos
Met: Monic Hendrickx, Frank Lammers, Oksana Akinshina, Olga Louzgina
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: Dolby 5.1
Duister Licht, 1997
Speelduur 53 minuten
Beeld: 16:9 niet anamorf
Met Marc van Uchelen en Viviane de Muynck.
Uitgave: Isabella Films / de Filmfreak
