We zijn gewend om het woord 'stereo' te gebruiken om audiosystemen met twee kanalen - links en rechts - te definiëren. Maar dat is niet de oorspronkelijke betekenis van het woord. 'Stereo' komt van het Griekse 'stereos' en betekent stevig, solide. Wat we hiermee willen zeggen is dat de keuze om gebruik te maken van twee geluidskanalen vooral te maken heeft met de technische beperkingen waar men indertijd mee af te rekenen had. Een compromis, dus.
Van stereopionier Harvey Fletcher (US) is alleszins bekend dat naar zijn mening twee kanalen onvoldoende waren om een overtuigende 'stereo' weergave te realiseren.
Om die reden waren hij en die andere stereopionier, Alan Blumlein (UK), tijdens de ontstaansperiode van stereo onafhankelijk van elkaar al bezigom systemen te bedenken en te ontwerpen met méér dan twee kanalen. Dergelijke systemen werden eveneens omschreven als 'stereo'. De term 'surround' werd in dat verband nog niet gebruikt.
Stereo
Het verhaal gaat dat tweekanaals geluidsweergave 'uitgevonden' werd in 1931. Alan Blumleinkwam op het idee toen hij een bioscoop bezocht om daar naar één van de eerste geluidfilms te gaan kijken. Hij stoorde zich aan de weinig realistische – want monofone – geluidsweergave waarbij de acteurs zich verplaatsten over de breedte van het filmdoek, terwijl het geluid uit één punt bleef komen.
Elf jaar later – in 1942 – kwam Alan Blumlein om het leven bij een vliegtuiglanding van een Halifax bommenwerper toen hij werkte aan het geheime H2S luchtradarsysteem.
Stalin
In diezelfde periode had ene Walt Disney in een restaurant in Hollywood een gesprek met chef-dirigent Leopold Stokowski – een notoir vrouwenliefhebber die onder meer de beroemde actrice Greta Garbo aan zijn degen wist te rijgen, maar dat geheel terzijde - over de muziekscore voor de nieuwe prent 'Fantasia'. Stokowski suggereerde dat Disney maar eens bezoekje moest brengen aan de mensen van Bell Labs. Alwaar in die tijd - onder leiding van Harvey Fletcher - baanbrekend onderzoek verricht werd naar stereofonie en surround geluidsweergave.
Disney was onder de indruk van dat bezoek en wilde dat in het segment 'De vlucht van de hommel' uit Fantasia het geluid van de hommel van overal rondom het publiek zou lijken te komen. Hij gaf zijn ingenieurs de opdracht om met dit gegeven aan de slag te gaan. Dit alles resulteerde in Fantasound, een surround systeem met vijf kanalen: links front, rechts front, center en links en rechts surround. Klinkt herkenbaar, niet? Hoewel het om een uitermate vooruitstrevend systeem ging, bleef het succes uit. Het voornaamste struikelblok was de prijs. Een Fantasound systeem – onder andere opgebouwd uit 54 luidsprekers – kostte $ 85.000. Naar huidige maatstaven omgerekend komt dat op meer dan een miljoen euro.
Een zekere Jozef Stalin zag wel wat in Fantasound. Hij wilde het systeem toepassen in de Sovjet filmindustrie. Zodat het volk wat meer interesse zou krijgen in film, en minder in religie. Maar dat mislukte. Omdat een Duitse onderzeeër ergens in de Atlantische Oceaan een torpedo mikte in de romp van het schip dat de Fantasound installatie aan boord had.En aldus ging Fantasound eh... roemloos ten onder.
