Een aantal weken geleden kreeg ik een nieuw product in handen dat beloofde ‘alle muziekinstallaties, ongeacht prijsklasse en samenstelling` te kunnen verbeteren. Voorwaar geen bescheiden claim. Tijdens De Doelen Lente Hifi Show en de Café Engels Hifi Show, beiden in Rotterdam afgelopen weekend, werd het Musicmask, want daar heb ik het over, aan het publiek gepresenteerd. 

Het bijzondere aan dit product - en de reden dat de bewering ook echt hout snijdt - is het feit dat het niet de installatie verbetert, maar degene die ervoor zit in staat stelt om beter te luisteren. Ik zeg met opzet ‘beter luisteren’, want iemand beter later horen is alleen met technische hulpmiddelen mogelijk. Waarom ik in de titel dan schrijf dat ik iets hoor wat jij niet hoort? Nou, omdat we allemaal verschillend horen. Ik hoor dus niet beter, ik hoor anders.

De vorm van mijn oren is hoogstwaarschijnlijk anders, mijn hoofd is kleiner - ja, ik ben ‘gezegend’ met een klein hoofd, wat gelukkig weer geen invloed heeft gehad op mijn verstandelijke vermogens. Al zullen sommige lezers er na het lezen van dit artikel misschien over twijfelen - en misschien ben ik dikker of juist dunner. Dat heeft allemaal invloed op de perceptie van geluid.

Het Oor

Geluid bestaat uit trillingen. Om meer precies te zijn: kleine luchtdrukverschillen die zich als een geluidsgolf door de lucht bewegen. Ons trommelvlies registreert deze minieme luchtdrukverschillen en transporteert ze vervolgens via het bekende rijtje hamer-aambeeld-stijgbeugel (onze ingebouwde versterker) naar het slakkenhuis om uiteindelijk via de gehoorzenuw bij de auditieve cortex in onze hersenen te arriveren.

In principe is het menselijk oor in staat frequenties tussen de 20Hz en de 20kHz waar te nemen. In principe, want naarmate je ouder wordt, zul je vooral de hogere frequenties gaan verliezen. 

Voor een uitgebreide beschrijving van de werking van het oor verwijs ik graag naar een eerder artikel van Henk Boot & Marja Vanderloo.

Externe prikkels

Onze hersenen zijn vergelijkbaar met een computer: ze beschikken over een enorme rekenkracht en geheugen. Het is zelfs een dual core: de linker- en rechterhelft van de hersenen hebben verschillende taken. Maar zoals iedereen weet die wel eens achter de computer zit, kan die traag worden als er veel processen tegelijkertijd in gang gezet worden. Met onze hersenen is dat niet anders. 

Als we thuis lekker naar muziek zitten te luisteren, worden we beïnvloed door externe prikkels: we horen niet alleen muziek, we horen ook ‘het huis’, zien en ruiken dingen, en zijn misschien met onze gedachten met iets anders bezig. Al deze zaken leiden ons af van de muziekbeleving. Vooral als ze geen raakvlak hebben met de muziek, of zelfs ‘botsen’ met de beleving van muziek. Muziek luisteren terwijl je de televisie aan hebt staan of een boek leest gaat ten koste van de waarneming. Onze hersenen raken ook in verwarring van tegenstrijdige informatie (het McGurk effect): je oren horen de akoestiek van een grote ruimte, maar je ogen zien je kleine luisterruimte, zie hieronder voor een filmpje.

Het uitsluiten van zoveel mogelijk externe prikkels helpt dus om beter te kunnen luisteren: je processor wordt minder belast. Veel muziekliefhebbers luisteren dus het liefst met gedimd licht of ze sluiten de ogen tijdens het luisteren. Het onlangs geïntroduceerde MusikMask stelt je zelfs in staat om alle visuele prikkels uit te sluiten. Maar tegelijkertijd kun je wel alert blijven omdat je met geopende ogen luistert. Het sluiten van de oogluiken brengt je namelijk onbewust is een slaappositie, waardoor je minder focust op de muziek.

Maar ook de mate van ontspanning - drukke dag achter de rug of juist een ontspannen wandeling gemaakt - heeft een grote invloed op de beleving van de muziek. En het mag duidelijk zijn dat alcohol of geestverruimende middelen ons in grote mate beïnvloeden tijdens het luisteren.