‘Als er iemand is die alles aan Bach te danken heeft, is het God wel.’ Dit is één van de motto’s die als tegeltjeswijsheden gestrooid zijn door de nieuwe documentaire van Ramón Gieling: over het effect dat Bach’s Matthäus passie heeft op mensen. Een bijzonder bij de paastijd passende film.

De opzet van Erbarme dich lijkt sterk op die van zijn vorige film, Over Canto, waarin allerlei mensen vertelden over hun betrokkenheid bij het meesterwerk van Simeon ten Holt. De verhalen over de vooral in Nederland tot een traditie uitgegroeide toonzetting van het lijdensverhaal, gaan voornamelijk over de troostende werking van het stuk. Dat het een hele zit is, draagt alleen maar bij aan het louterend effect dat de beleving op mensen die zelf lijden aan een trauma of verdriet heeft.

De mensen die Gieling opvoert, zijn van zeer uiteenlopende pluimage maar staan allen dicht bij de uitvoeringspraktijk. Pieter Jan Leusink, dirigent van het Bach Choir & Orchestra dat fragmenten van de Matthäus uitvoert. Regisseur Peter Sellers. Danser Emio Greco die een voorstelling maakte op basis van de muziek, om er enkelen te noemen. Het daklozenkoor De Straatklinkers oefent al 11 jaar, maar trekt na het zien van Leusinks interpretatie de conclusie dat ze nog flink moeten doorwerken om hun Passie wat gedisciplineerder te laten klinken.

Schrijfster Anna Enqvist heeft een mooie anekdote uit het leven van Bach die aansluit op haar eigen rouwverwerking na de dood van haar dochter, alleen gaat die eigenlijk niet over de Matthäus maar over de Goldberg variaties. Strekking blijft dat Bach spelen zeer therapeutisch kan werken.

 

Net als bij 'Over Canto' voegt Gieling dramatische elementen toe aan de reeks interview- en muziekfragmenten. Daarin benadert hij de grens van de kitsch soms dicht, of gaat er overheen. De film krijgt daardoor een overdadige, wat weeë smaak die kan gaan tegenstaan. Filmcritici hadden hier duidelijk veel meer last van dan het publiek dat de film bij het afgelopen Filmfestival Rotterdam in première zag gaan. Erbarme dich stond hoog in de waarderingslijst. Waarschijnlijk een kwestie van attitude bij het kijken. Je moet je openstellen en laten meevoeren, dan heeft de magische werking van muziek en film het meeste kans van slagen.

Aanvullende informatie:
Nederland, 2014
Speelduur: 97 minuten
Regie en scenario: Ramón Gieling
Camera: Goert Giltay
Met: Peter Sellars, Olga Zinovieva, Emio Greco, Simon Halsey, Pieter Jan Leusink
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: DD 5.1
Uitgave: Homescreen  / Cinemien