Mijn eerste ontmoeting met een paar Dynaudio Excite 18 luidsprekers vond plaats tijdens de iEAR’show op landgoed De Rosep in Oisterwijk. Een zeer aangename verrassing waar de luidsprekers stonden te spelen op een T+A system en direct hun kwaliteiten bewezen. Reden genoeg om per direct een afspraak te maken zodat ik een paar voor een recensie in huis kon krijgen. Aldus geschiedde en de afgelopen weken bleef ik aangenaam verrast.
Het lijkt alsof Dynaudio met de Excite X18 een nieuwe weg is ingeslagen, maar gelukkig is veel van het Dynaudio DNA nog steeds aanwezig. Het merk staat voor kwaliteit en dat is gelijk al te zien aan het fraai afgewerkte uiterlijk waarop geen smetje valt te bespeuren. Ik ontving het demopaar in satijn wit met grijze frontjes, andere kleuren zijn satijn zwart, walnoot en rosewood, waarbij de frontjes standaard met zwart doek bespannen zijn die magnetisch worden bevestigd. Een detail zijn de schuine kanten links en rechts aan de voorzijde van de verder rechthoekige kast. De metalen delen van de units zijn grijs, mooi passend bij het satijnwit. De tweeter is verzonken en ligt vlak op de baffle, de woofer is op de baffle gemonteerd. Mogelijk heeft dat te maken met een fasecorrectie, maar je ziet dat tegenwoordig niet meer zo vaak. Aan de achterzijde vinden we een forse basreflexpoort boven de enkelvoudige aansluitingen, want Dynaudio gelooft (terecht?) niet in bi-wiring. De luidspreker meet BxHxD: 190 x 320 x 280 mm en weegt per stuk een beloftevolle 7,5 kg. De prijs is €700 per stuk. Meegeleverd zijn foam pluggen die in de basreflexpoort passen om de hoeveelheid energie in de lage tonen af te remmen als de akoestiek daarom vraagt.
Opstelling
Dynaudio ontwerpt alle luidsprekerunits zelf, daarmee ook de Esotec+ woofer met een diameter van 14 cm. Met een conus die is gevormd uit één stuk MSP (magnesium silicaat polymeer). De spreekspoel is gewikkeld met hexagonaal aluminium draad op een oversized black kapton drager die beweegt binnen een krachtig magnetisch veld. Allemaal typische Dynaudio DNA kenmerken. De Esotec+ tweeter is ook in huis ontwikkeld en maakt gebruik van een gecoate softdome met een diameter van 2,7 cm. Veel meer laat Dynaudio niet los over de gebruikte units of het wisselfilter, zelfs de scheidingsfrequentie geven ze niet op.
Het gespecificeerde frequentiebereik is 44 Hz tot 23 kHz binnen +/-3 dB. De nominale impedantie is 4 Ohm en de gevoeligheid is 86 dB/1 meter/1 Watt. Waardes die lijken te vragen om een krachtige transistorversterker, die niet eens zo heel veel stroom hoeft te leveren omdat de Excite X18 een vriendelijke belasting vormt. Met in het achterhoofd de T+A PA 2500 R versterker die de importeur gebruikte voor een super resultaat vond ik een high-end oplossing met een Pass Labs XA30.5 wel erg fraai. Die levert aan 4 Ohm 2 x 60 Watt en dat is nooit te krap gebleken in de recensieperiode. De Pass krijgt zijn signaal rechtstreeks vanuit de gebalanceerde uitgangen van een NAD M51 D/A-converter waartussen een set VdH D-102 Mk III Hybrid kabels is gebruikt. De bron vormt de digitale uitgang van een Bluesound Node 2 om FLAC, ALAC en WAV bestanden te kunnen spelen vanuit het netwerk. Ethernet en digitale kabels komen van AudioQuest, de netsnoeren van AudioQuest en Supra, luidsprekerkabels zijn van Simply Audio.
Tot slot een opmerking over de stands, dat zijn heel lichte open stands van Custom Design type FS104. Na jaren zware en met zand gevulde stands te hebben gebruikt vind ik een lichte, open stand een verademing die een luidspreker laat opleven en dynamisch zal houden. Het dogma “stand=zwaar=goed” zweerde ik af na ervaringen met houten stands die nauwelijks gewicht hebben. Wel is het zo dat een open stand kan leiden tot overdreven of schril hoog, maar daar heeft een uitgebalanceerde Dynaudio totaal geen last van.
In een oase van barok
Gezeten op de luisterpositie kijk ik naar de twee luidsprekers die op ongeveer twee meter afstand staan. Tussen de achterzijde van de luidspreker en de muur zit 70 cm en de zijwanden zijn minstens 50 cm van de zijkanten afgehouden. De luidsprekers staan net geen twee meter uit elkaar, gemeten op het midden van de baffle, licht ingedraaid voor het optimale compromis tussen stereobeeld, het vermijden van teveel reflecties van de zijwanden en meest neutrale klank. Eigenlijk stond ik al met de foam pluggen in de hand om de reflexpoorten te vullen, omdat de afstemming van Dynaudio luidsprekers die ik in het verleden in huis had altijd zorgde voor teveel energie in de lage tonen. De Excite X18 vormt daarop een uitzondering die mij zeer goed bevalt, maar zal Dynaudio gebruikers van het eerste uur mogelijk licht verbazen. De Excite X18 neemt de gelegenheid ruim te baat om het laag diep te trekken in het frequentiebereik met een afstemming van de reflexpoort die wel dieper maar niet meer laag tot gevolg heeft. Nogmaals, ik ben daar zeer blij mee in mijn akoestiek en mogelijk is het één van de redenen waarom ik in Oisterwijk al met zoveel plezier luisterde.
Waarmee ik zeker geen last zou hebben van teveel laag is met Bach Concertos, gespeeld door Janine Jansen en begeleid door een selecte groep bevriende musici. Op een levendige manier spat de viool van de conus in een gepassioneerde, meeslepende weergave. Omgeven door cello’s en een tinkelend klavecimbel bevind ik mij in een oase van barok, die helder en scherp gestoken in de ruimte wordt geprojecteerd. Goed losgekomen van de kasten zelf ontstaat er een stereobeeld dat zich vooral in de breedte laat neerzetten en in mindere mate in de hoogte of de diepte. Hoogte blijkt zeer afhankelijk te zijn van de opname zelf heb ik ontdekt, waarmee de Dynaudio eigenlijk bewijst dat de luidspreker niets toevoegt maar alleen volgt. Het stereobeeld kenmerkt zich verder door de natuurlijke plaatsing. Over de klank van de Excite X18 is niet zo veel te vertellen met deze muziek. Hetgeen wederom een groot compliment is, Dynaudio DNA streeft altijd naar een neutrale weergave die zuiver en onvervormd is. Gedurende de gehele cd volg ik Jansen en haar medespelers en geen seconde is er een storend element als een te scherp randje, een te zware aanzet in het laag of een gekleurd middengebied. Het levendige en dynamische beeld houdt constant de aandacht vast en het is een groot genoegen om via de Excite X18 met gesloten ogen naar barokmuziek te luisteren. Ik zal de eerste zijn die toegeeft dat de versterking en de D/A-conversie ook helpt voor het totaal en ten opzichte van de prijs van de luidsprekers zwaar overdreven is, maar het speelt de sterren van de hemel garandeer ik u.
