Dynaudio heeft om het 40-jarig bestaan te vieren een speciaal model op de markt geïntroduceerd: de Special Forty met daarin de laatste innovaties van de gebundelde kennis van het Deense merk.
Dynaudio: geschiedenis
In 1977 werd Dynaudio opgericht door Wilfried Ehrenholz en twee partners, omdat zij vonden dat de luidsprekers die in die tijd op de markt waren niet voldeden aan zijn ideaalbeeld van timing en fasegedrag, en de muziek te veel kleurden. Na eerst zelf de kasten en filters te hebben vervaardigd met daarin luidsprekers units die zij betrokken van derden, werd het uiteindelijk een geheel in eigen huis vervaardigd product.
Sindsdien heeft Dynaudio een reputatie opgebouwd tussen de vele aanbieders van luidsprekers waar door de concurrentie jaloers naar wordt gekeken. Om het 40-jarig bestaan te vieren is net als bij het 25-jarig bestaan een speciaal model op de markt geïntroduceerd: de Special Forty, met daarin de laatste innovaties van de gebundelde kennis binnen Dynaudio. Geen model dat de top geldwegsmijtend moet representeren: Denen staan met beide benen op de grond en maken er liever een cadeau van dat door veel muziekliefhebbers kan worden aangeschaft.
Dynaudio Special Forty
De Dynaudio Special Forty is een prachtig voorbeeld van hoe een monitorluidspreker eruit hoort te zien én behoort te spelen. Het eerste dat opvalt is het speciale fineerwerk; in plaats van een lap opplakken koos Dynaudio voor dit model fineer in dunne reepjes om die als lucifers tegen elkaar aan te lijmen en daarna meerdere keren te lakken voor een zachte glans. Alleen al het uiterlijk heeft mijn hart gestolen.
In de naar achter lichtjes taps toelopende behuizing is vervolgens veel meer aan de hand dan de buitenkant prijsgeeft. Achter de enkele aansluitklemmen -Dynaudio is wars van bi-wire-, zit een fase en impedantie gecorrigeerd wisselfilter met hellingen van 6dB/octaaf. Een lage afval die alleen bruikbaar is met luidsprekerunits die een groot frequentiegebied kunnen bestrijken. De 17cm woofer gebruikt het eigen MSP (Magnesium Silicaat Polymeer) als conusmateriaal, een materiaal dat niet veroudert en een prefecte combinatie vormt van stijfheid, demping en stabiliteit en licht is in gewicht. De conus zit vast aan een spider die de woofer centreert, een onzichtbaar onderdeel dat in de praktijk belangrijk blijkt te zijn en gemaakt wordt uit Nomex. Het geheel is opgehangen aan een AirFlow chassis, waar de lucht gecontroleerd doorheen beweegt achter de conus en dat stijf genoeg is om het geheel, inclusief magneet, resonantievrij op de frontplaat te bevestigen.
Bijzonder is dat waar iedereen altijd de magneet om de spreekspoel plaatst, Dynaudio in de Special Forty -en eerder- heeft gekozen om de magneet binnen de ring van de spreekspoel te houden. Die magneet is een hybride van neodymium voor pure magnetische kracht en ferriet dat de kracht verdeelt zodat een mooie gelijkmatige flux op de juiste plaats terechtkomt. Volgens Dynaudio is het resultaat een meer symmetrische uitslag van de conus, verlaging van tweede harmonische vervorming en een accurate weergave.
Misschien is dit wel de beste woofer die Dynaudio in zijn historie van 40 jaar heeft gemaakt, zoveel inventiviteit is daar naar eigen zeggen in verwerkt. De woofer heeft ondersteuning van een grote basreflexpoort aan de achterzijde van de behuizing. Voor het afstemmen op de ruimte stopt Dynaudio een foam plug in de doos, bestaande uit een ring en een kern, zodat in totaal drie afstemmingen mogelijk zijn: geen, ring of volledig foam in de poort.
Dynaudio tweeter
Luchtwervelingen achter en voor een woofer zijn belangrijk, voor een tweeter geldt dat net zo. Dynaudio is verder gegaan met ontwikkelen van een tweeter met als uitgangspunt de Esotar 2. De nieuwe 28mm Esotar Special Forty tweeter die een plaats krijgt heeft een precisie softdome gecoat volgens het DSR-principe, het 'Dynaudio Secret Recipe'. Achter de tweeter zit een nieuwe vorm opening, waardoor er meer ruimte achter komt dan normaal, zodat extra dempingmateriaal een plekje kan vinden en de energie die normaliter terug naar de dome zou reflecteren op een natuurlijke wijze wordt gedempt.
Onder de speekspoel is een luchtuitlaat gemaakt waardoor opgehoopte energie rond de spreekspoel wordt afgevoerd en zo resonanties zijn voorkomen. Het magneetsysteem is kritisch, immers de energie vanuit de versterker die door de spreekspoel gaat moet zo geleid worden dat de soms immens kleine bewegingen van de dome recht doen aan de bron, tegelijk moeten relatief flinke uitslagen geen belemmeringen ondervinden. Een tweeter die de legendarische naam Esotar eer aan doet. Voor de technici en liefhebbers onder de lezers een paar specificaties op een rij. Het rendement van de Special Forty is 86 dB, de nominale impedantie 6Ω, belastbaarheid tot 200 Watt. Het frequentiebereik dat ligt tussen -/+3 dB is 41 Hz tot 23 kHz, de wisselfrequentie is 2 kHz met een eerste orde filter. De Special Forty weegt net meer dan 8 kilo en meet met frontje 198x360x322mm. De luidspreker is verkrijgbaar in grijs of rood 'Birch' fineer en kost per paar € 3.000,-, exclusief de voordelige Dynaudio stands die voor € 400,- per paar in de prijslijst staan.
Opstelling
De Special Forty heeft een uitgebreide behandeling ondergaan wat betreft het beluisteren; hij heeft staan spelen in de grote luisterruimte van ruim dertig vierkante meter, maar ook in mijn kleine opstelling. Bron is of een Bluesound Node 2 met een Adagio DAC/lijnversterker van Metrum Acoustics of een NAD M50/M52 digitale muziekspeler met een Pavane Level II DAC van Metrum. Versterkers waren een klasse A/B PMC cor, een PrimaLuna ProLogue Four met buizen en een klasse A Pass Labs XA30.5. Stands zijn de geheel open FS104 van Custom Design en de luidsprekerkabels aan alle versterkers was de Simply Audio Cadenza.
In de grote ruimte hield ik de reflexpoort vrij, in de kleinere ruimte was de foam ring voldoende om resonanties vanwege de akoestiek te voorkomen. Omdat het meeste geluisterd is in de kleine ruimte beperk ik mij grotendeels tot die resultaten, maar neem in gedachten wel de grote ruimte mee en ik kreeg de kans om de Special Forty ook bij een Dynaudio dealer ruimschoots te gebruiken.
Luisteren
Laten we beginnen met een mythe uit de weg te ruimen: niemand kan na het beluisteren van het Dena Piano Duo met werken van Mozart en Grieg nog beweren dat een Dynaudio niet speelt op een buizenversterker. Het is fris, helder, rijk aan klank en de lage tonen op de piano zetten mijn vloer in beweging. Zelfs met de kleinste PrimaLuna die het met zijn tweemaal 35 Watt uit EL34 moet doen. De muziek klinkt buitengewoon levendig en de pianoklank is erg goed getroffen. De tracks zijn HD-downloads met een resolutie van 24/192 en maken een perfect onderscheid tussen de twee vleugels die met elkaar de muziekdans aangaan. Dynamiek is ruim vertegenwoordigd en eerlijk is eerlijk, het had ook een transistorversterker kunnen zijn die hier staat te spelen, want ik ontdek geen enkele beperking, geniet in dit geval wel met volle teugen van de EL34 klank uit de PrimaLuna.
Om in de klassieke sfeer te blijven speel ik fluitconcerten van W.A. Mozart, uitgevoerd door het Ostrobothnian Chamber Orchestra met als soliste Sharon Bezaly. Het orkest staat breed in de ruimte en benut van muur tot muur de akoestiek. De fluit hangt soepel in de ruimte, net voor het orkest neergezet in een natuurlijke opstelling, niet zover naar voren dat het ongeloofwaardig gaat worden. De fluit is helder afgezet tegen het orkest waarin strijkers hun eigen eer weten te behalen. Het spel is op de Special Forty levendig en goed in balans van de hoogste tot de laagste tonen. Hoe soepel de muziek de kamer in vloeit laat zich uitdrukken in het feit dat ik als een dirigent met de armen zit te zwaaien.
Teder en breekbaar
Populair tijdens de demonstraties van Dynaudio op shows is de live uitvoering van Big in Japan zoals gezongen door Ane Brun. Logisch, want een Dynaudio kan daar uitstekend mee overweg. De eerste noten van de gitaar en daarna de stem van Ane zetten de haren recht overeind. De buizenversterker laat de akoestiek van de zaal niet optimaal naar voren komen, maar doet wel een zeer geslaagde poging om je met de Special Forty heel dicht bij Ane Brun te voelen. Stem staat wat hoger dan de gitaar, dynamiek is weer ruim aanwezig en de klank van de gitaar is vol.
Nog mooier, want ze heeft een betere stem dan Ane Brun, is Autumn leaves van de live cd ‘Nightbird’ met Eva Cassidy. Instrumenten heel breed, stem gefocust in het midden en zo dichtbij, figuurlijk, niet in afstand tot de luisteraar. Prachtig hoe de Special Forty dit weet te reproduceren. Als de piano invalt, moet ik moeite doen om het droog te houden. Dit is echt een moment wat maar weinig luidsprekers in mij weten los te maken. Zo teder en breekbaar, toch telkens vol kracht en overtuiging. Geen buizen op een Special Forty? U weet niet wat u mist en waar ik verbaasd van sta. Eva hoor ik zeggen: “One more slow song” en ze vangt aan met Over the rainbow dat al net zo mooi is live als op haar studio cd’s. Eva wordt vaak in de hoek van audiofiel gedrukt en daarom vermeden. Dat is zonde, want haar stem is ongelofelijk zuiver en haar covers overtreffen vaak het origineel. En ja, de ogen zijn nog steeds vochtig vanwege de manier waarop de Special Forty staat te presteren. Daar schaam ik mij niet voor.
Andere opstelling
Genoeg gejankt! Terwijl mijn kleine Pass Labs staat te warmen even iets over de ervaringen met de Special Forty in de andere ruimtes. Netjes opgesteld met de achterkant circa 1 meter van de muur en ingedraaid richting de luisteraar weet de luidspreker zich aan een PMC cor versterker prima te gedragen. De foam is uit de poorten gehaald, want de lage tonen hebben profijt van de grotere ruimte. Hier speel ik mengeling van klassiek, rustige pop en jazz en in alle gevallen kan ik met deze monitor genieten van de muziek.
De Special Forty kan gerust in een grotere ruimte spelen als u zuinig bent op uw leefruimte en forse modellen niet wilt plaatsen. In de lage tonen mogen ze misschien wat adem te kort komen, het heldere middengebied, de hoge tonen en vooral de klankbalans maken dat meer dan goed. Bij een dealer kreeg ik de kans de Special Forty te laten spelen op een kleine Rotel RA-14 geïntegreerde versterker en later op een Naim Uniti Nova. Van beide opstellingen is vooral het gemak waarmee de Special Forty muziek weergeeft blijven hangen. Dat prettige gevoel dat alles klopt in de weergave en je geen vermogen hoeft te spenderen om op hoog niveau van muziek te kunnen genieten.
Dat de Special Forty kennelijk zo gemakkelijk aan te sturen is maakt de keuze voor een versterker eenvoudig. Waar sommige luidsprekers alleen optimaal presteren aan een select groepje versterkers is de Special Forty een verademing. Dat de luidspreker wel degelijk precies laat horen wat de kwaliteit van de bron en de versterking is staat buiten kijf en met de Special Forty kun je daar behoorlijk in blijven groeien. Getuige ook de opstelling met de Pass Labs waar ik nu opnieuw naar ga luisteren. Want een recensie schrijven gaat niet over één nacht ijs en alle versterkers thuis kwamen meermaals aan de beurt.
Strak gedirigeerd
Andere versterker, andere muziek, andere beleving? Tsuyoshi Yamamoto Trio pakt met Midnight sugar van de gelijknamige cd de handschoen op. De aanwezige lage tonen die door een transistor versterker veel minder worden geremd dan met een kleine buizenversterker, zijn vaak te nadrukkelijk aanwezig en dat zou vragen om meer foam in de reflexpoort. Als je echter even blijft luisteren en Yamamoto begint op zijn klavier te slaan dan vergeet je alle zorgen. Wat een knallen zo af en toe op de snaren, hoe mooi zingen de bekkens als ze worden aangetikt. De inmiddels door en door gewarmde versterker toont hoever de Special Forty kan meegroeien in een systeem. Met deze speakers in huis zou ik eerder op zoek gaan naar de beste bron en versterker binnen mijn budget dan naar andere luidsprekers. Heel wat subtieler en meer beheerst is het spel van het Tord Gustavsen Trio op de cd ‘The ground’. Fraaie opname waar de bas zeker niet teveel gaat worden en subtiel harmonieert met slagwerk en piano. Jazz voor de late uren, ware het niet dat de weergave misschien voor de buren te dynamisch is rond middernacht. Waar de buren geen last van zullen hebben is een bonkende bas, want daar geeft de Special Forty geen aanleiding voor. Muziek is strak gedirigeerd door de Esotar tweeter en de MSP woofer. Niet geheel op de hoogte gehouden van moderne muziek door de kleinkinderen heb ik het idee heel hip te zijn met Royals van Lorde. In ieder geval staat de dame als een blok beton in de kamer, stomende bas, meerstemmig zang goed te onderscheiden in verschillende stemmen, groot beeld met behoorlijke diepte, kunstmatige studio diepte, het komt wel uit de Special Forty.
Tot slot Hey now van Londen Grammar dat zijn krachten loslaat op de conussen. Volume flink omhoog en het laag zwelt aan om de kamervloer te bewegen onder de wervelingen. Bas strak, stemmen helder en goed geplaatst in de ruimte, percussie levendig en snel. De Pass Labs die veel verder kan gaan dan 2 x 30 Watt laat de luidsprekers werken, al vertonen die geen druppel zweet na het toegevoerde geweld. Het slotnummer van de cd heet If you wait, zweverig en mooi, met de zang afgezet tegen de symfonische achtergrond. De perfecte afsluiting.
Dynaudio Special Forty: conclusie
Het bijzondere uiterlijk gekoppeld aan de uitstekende weergave maakt van de Special Forty een waardig jubileum model, wat Dynaudio uiteraard ook voor ogen had gezien de mijlpaal van een 40-jarig bestaan. Niet veel weergevers hebben mij echt diep in de ziel kunnen raken waar de Special Forty dat wel kan. Gewoon op een bescheiden buizenversterker met een fraaie bron. Of je de Special Forty nu combineert met een dure transistorbak of een geïntegreerde all-in-one streamer-dac-versterker, deze monitor geeft de muziek altijd op een zeer hoog niveau weer en zal daarmee een grote groep luisteraars weten te bekoren.
Voor een nóg hoger muzikaal niveau zal je moeten uitwijken naar (veel) prijziger modellen in het Dynaudio assortiment, zoals bijvoorbeeld de Confidence C1. De prijs in aanmerking genomen voor een paartje zal de Special Forty uitgroeien tot een net zo legendarisch type als de Special Twenty Five, welke jaren na het 25-jarig jubileum nog maar eens werd uitgebracht vanwege de blijvende vraag. De Special Forty leeft op met elke soort muziek, heeft geen voorkeur, blijft neutraal en levert een machtig mooi stereobeeld op de juiste set. Wat kan ik anders doen dan ze aanbevelen, recht vanuit mijn muziekhart?
Dynaudio Special Forty
Grey of Red Birch: € 3.000,- per paar
Stands: € 400,- per paar
Dynaudio Benelux
Tel: 085-8772439
E-mail: info@dynaudio.nl
www.dynaudio.nl
