De Model One van Sonoma is een ophefmakende koptelefoon op basis van een verfijnde elektrostatische technologie. En dat maakt hem zo bijzonder dat we de review los van ons hoofdtelefoondossier publiceren, want hij verdient echt een eigen moment in de schijnwerpers.
Sonoma Model One
Met een prijskaartje van meer dan 5.500 euro is de Sonoma Model One de duurste in ons recente dossier én meteen één van de prijzigste koptelefoons op de markt. Maar dat moeten we wel even nuanceren. De Model One is een elektrostatische koptelefoon, wat betekent dat je hem moet gebruiken met een toegewijde versterker. Elektrostatische drivers werken immers op een totaal andere principe dan dynamische of magnetic planar-drivers. Om ze aan te sturen, heb je een versterker nodig die veel hogere voltages (maar gelukkig: lage stromen) naar buiten stuurt. Dat is de nuance dat hoort bij de prijs van de Sonoma: het totaalpakket omvat niet enkel een fraaie koptelefoon maar ook een high-end klasse A-versterker en dual-mono DAC. Het is moeilijk vergelijken, maar als je weet dat pakweg een HDVD 800 van Sennheiser circa 2.000 euro kost en een Luxman P-700u snel 1.000 euro meer, dan zie je wel hoe je aan 5.500 euro kunt komen voor koptelefoon plus versterker. De nuancering bij de nuancering is dan weer dat je de versterker bij de Sonoma Model One uitsluitend voor de Sonoma-koptelefoon kunt gebruiken.
Nieuwe techniek
Wie het over elektrostatische koptelefoons heeft, had het tot voor kort uitsluitend over Stax. Hoewel dat merk zeker niet de enige is met de technologie, waren zij wel de grote roerganger. Andere fabrikanten bleven weg van deze drivers, deels vanwege productieredenen (elektrostaten worden anders gemaakt dan dynamische drivers én je moet een versterker voorzien), deels omdat je altijd zit met een onscheidbare duo hoofdtelefoon-versterker. Dat is weer lastiger verkopen want duurder. Recent is er toch weer wat interesse in de technologie, onder meer bij Shure, HiFiman en MrSpeakers. En bij Sonoma Acoustics, een jonge startup die rust op de schouders van enkele grote namen uit de hifi-wereld, waaronder SACD-pionier David Kawakami. Er komt ook een totaal nieuwe productietechniek aan te pas.
Elektrostatische drivers zijn doorgaans moeilijk te construeren (Stax heeft er bijvoorbeeld een clean room voor nodig) en worden aangedreven door voltages die kunnen oplopen tot 580 Volt. Dat is niet het geval bij de Sonoma Model One. De drivers zijn gebaseerd op de nieuwe HPEL-techniek, ontwikkeld aan de universiteit van Warwick, die drivers aflevert die veel lichter zijn en langs één kant worden aangedreven. Hierdoor worden de sowieso al vlugge elektrostatische driver nog responsiever en is er een directe uitstraling op het oor. Sonoma deed bovendien nog iets heel slim met een honinggraatrooster om het membraam van de driver in zijn plaats te houden, waardoor resonantie wordt vermeden. Je kunt dit rooster trouwens heel goed zien als je in oorschelp van de Sonoma tuurt.
Wie een vierkant Stax-retrodesign had verwacht komt bij de Model One bedrogen uit. Het is een strak ogende koptelefoon met ovale oorkussens en uitgevoerd in magnesium. Enkel de bovenkant lijkt uit kunststof te zijn, een minpuntje. Een echte blikvanger zijn de buitenkanten van de driverbehuizing. Die zijn helemaal open. Je kijkt direct op de achterkant van het elektrostatische membraam, die beschermd is door een stevige metalen rooster met openingen in hetzelfde S-patroon als de uitsparingen boven op de versterker.
DAC maar ook ADC
Bij de Sonoma-koptelefoon hoort een DAC/versterker die zowaar nog beter afgewerkt is. Het is een klasse A-versterker, verpakt in een doffe aluminium behuizing. De glanzende metalen voorplaat en de ventilatiegaten die heel fijn zijn uitgefreesd aan de bovenkant zorgen voor nog wat meer klasse. Naast een toegewijde versterker is het toestel ook een DAC die je digitaal kunt voeden via een USB klasse B-stekker (voor een computer) of een coax-aansluiting. Digitale signalen worden door twee DAC-chips van ESS omgezet in een analoge signaal voor het versterkerluik. Maar daarvoor passeert de digitale stroom eerst langs een DSP, die een spatiale algoritme van Sonoma toepast om de audio perfect af te stemmen op de drivers in de koptelefoons. De algoritme hoort er altijd bij, want volgens de fabrikant is de output van de versterker optimaal op de drivers afgestemd.
En wat met analoge audio? Die kun je ook via een cinch-paar of een 3,5-mm jack aanleveren. Je zou verwachten dat analoge signalen rechtstreeks naar de versterker wordt doorgestuurd, maar dat is niet het geval. Sonoma vindt de DSP-bewerking zo belangrijk dat ze een (hoogwaardige AKM) ADC inbouwde om analoge audio om te zetten naar digitaal, deze via de DSP te sturen, en dan door de DAC weer naar analoog te sturen. Dit klinkt misschien heel complex en onwenselijk, maar het is een techniek die ook bij andere highendproducten wordt gebruikt én met succes. Bij de phono-trappen in versterkers van Devialet en Mytek, bijvoorbeeld.
Hoog in de lucht
Een openbaring. Zo ervaar je wellicht de Sonoma Model One als je komt van een klassieke dynamische hoofdtelefoon uit de middenklasser, zelfs een goede zoals de Focal Elear of MrSpeakers AEON Flow. De overgang is minder bruut als je daarvoor naar de Sennheiser HD800 luisterde, of de Focal Utopia. Dat komt omdat de elektrostatische driver van de Sonoma zo responsief is dat je een heel natuurlijk ervaring ondergaat bij het luisteren. Wat je hoort neigt heel sterk naar een luidsprekergevoel, wat deels komt vanwege de extreme open constructie (waardoor geluid van de links driver langs de kamer naar je rechtse oor komt, en omgekeerd) maar misschien – vermoeden we –omdat de DSP-functie iets doet in de richting van een crossfeed. Een crossfeed-fuctie zorgt er voor dat een stukje geluidsinformatie van het ene kanaal ook in het ander kanaal te horen is, wat de ervaring van luidsprekers simuleert. Je vindt crossfeed-functies in software zoals Roon en in sommige DAC/versterkers (zoals de Hugo 2 en de SPL Phonitor 2). Of Sonoma echt een crossfeed toepast, zien we echter niet bevestigd worden.
Terug naar het luisteren. Als we weer grijpen naar de derde symfonie van Gorecki die we ook bij de hoofdtelefoons uit het dossier hebben bovengehaald, dan zet de Model One wellicht de ruimtelijkste, meest open en live aanvoelende prestatie neer. Qua extreem fijn detail zitten we net niet op het niveau van de Sennheiser HD800 of de Focal Utopia, maar de luchtige en open weergave smaakt ons ook wel. De Model One creëert zoveel ruimte dat elk instrument goed tot zijn recht komt, iets dat we heel goed horen bij ‘Orlando: Genesis of Poetry’ op het Three Worlds-album van Max Richter. We verwijzen vaak naar de orkestrale ‘War Athem’ op dit album, de Orlando-track is iets helemaal anders, met een dartele faseverschuivende retrosynthesizer die speelt in een grote ruimte waarin een xylofoon spaarzaam voor ondersteuning zorgt. Wat de Sonoma kan – en anderen moeilijk vinden – zijn die xylofoon-tonen zo volledig en natuurlijk weer te geven, terwijl er tegelijkertijd soms heel hoge synthesizers weerklinken. Zowel Gorecki als Richter teren wel wat op een ijle weergave. De Model One speelt op zo’n moment bijna ‘thuis’. Bij heel andere muziek is de zeer ruimtelijke weergave niet waarom deze koptelefoon overtuigd, wel de hoge responsiviteit.
Er is niets wollig aan de Model One, wat er voor zorgt dat tracks zoals ‘Rebel Heart’ op het nieuwe Ruins-album van First Aid Kit mooi hun tempogevoel houden. Het mooie, tragere samenzang van de zussen Söderberg – ze klinken zo Amerikaans als apple pie, maar zijn afkomstig uit Stockholm – komt daarbij helemaal tot zijn recht en verdringt niets van de vele instrumenten in de achtergrond. Je hoort het, we hebben veel lof voor de Sonoma. De enige bemerking die we hebben, naast de observatie dat het prijspunt niet min is? Dat de Sonoma zo eerlijk weergeeft, zo anders is dan de meeste dynamische hoofdtelefoons dat sommigen het te ‘anders’ gaan vinden. Wie zich op bassen focust bijvoorbeeld, zal het nochtans pure en gedetailleerde laag wat mager vinden. Gewoon omdat ze het tegenovergestelde gewoon zijn. En, zoals je mag verwachten, is de Sonoma echt niet vriendelijk voor slecht bronmateriaal.
Conclusie
De Sonoma Model One is een koptelefoon zoals je zelden tegenkomt. Het is ook niet voor iedereen weggelegd. Het kost een hoop duiten en omdat je vastzit aan de meegeleverde DAC/versterker spreek je eigenlijk over een volledig muzieksysteem voor de veeleisende hoofdtelefoonliefhebber. Die wordt op zijn wenken bediend met een uitstekende beeldvorming, heel veel natuurlijk detail en een open presentatie op het allerhoogste niveau. Dat er veel energie is gestoken in het ADC/DAC-gedeelte heeft daar ongetwijfeld ook mee te maken.
Veel hoofdtelefoonhobbyisten houden van die eeuwige zoektocht naar het ideale huwelijk tussen koptelefoon, versterker, DAC en bekabeling, en wisselen om de haverklap van component. De Model One past niet bij die groep hobbyisten, maar wel bij personen die een definitieve, koop-je-voor-het-leven premium-oplossing zoeken.
Sonoma Model One
€ 5.699 euro | www.quad-raad.nl
Beoordeling 5 op 5
