Een monitor luidspreker dankt zijn volledige naam ‘studiomonitor’ aan het feit dat het type weergever in opnamestudio’s gebruikt wordt bij het opnemen en mixen van audio. Een minstens zo gebruikelijke benaming voor het compacte broertje van de vloerstaander is de boekenplankspeaker. Maar eigenlijk is dat een verkeerde term. Want een boekenplankspeaker hoort namelijk helemaal niet op een boekenplank. 

Alvorens we verder gaan verdient het overigens nog wel de aandacht dat er in nog wel eens een verwarrend gebruik van termen is in hifi-land. Voor diverse audiofielen zal een monitor precies een kleine speaker voor een studio zijn met bepaalde hele specifieke karakteristieken, zoals extreem neutraal, near-field en wellicht actief. Een boekenplankmodel is voor hen net meer iets voor thuis, waarbij er dus wel een verschil is. Een derde term die we daarom ook zien, is standaardspeaker: expliciet door de fabrikant zo genoemd omdat die grote jongens echt enkel op luidsprekerstands werken. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe Monitor Audio Studio, waarbij in de communicatie veel aandacht uitgaat naar de bij te leveren standaard, de Monitor Audio Stand.

Boekenplankspeaker

Natuurlijk geeft de naam boekenplankspeaker je in de eerste plaats dan ook vooral een idee van het formaat: een speaker die prima op een boekenplank past. We kunnen genoeg opstellingen voor de geest halen waarbij zo’n oplossing de speakers van een streamingsetje op min of meer de juiste hoogte boven de grond houdt. En als er onder het raam achter mijn werkplek een vensterbankje zou zijn, zouden mijn Ruark desktopspeakers misschien ook wel een treetje hoger staan in plaats van op het bureaublad. Gewoon, ter variatie.

Ook een optie: deze boekenplank is een speaker

Een standaard is de standaard

Wie echter serieuze(re) bedoelingen heeft met een stereoset waarin twee monitoren de weergevers van dienst zijn, doet er evenwel goed aan om ook eens naar een serieuze standaard te kijken. Want ook alle andere alternatieven van een dedicated standaard moeten we zoveel mogelijk uit te weg te gaan. Dat geldt dus voor dressoirs, nachtkastjes, tv-meubels en bureaubladen. En wel om de volgende reden: luidsprekerstandaards zijn speciaal ontworpen om het beste uit de luidsprekers te halen, zeker wanneer het de standaard betreft die je optioneel bij de speaker zelf kunt bestellen.

Dat doet een luidsprekerstandaard onder meer door trillingen te beheersen, vroege reflecties te verminderen en de juiste hoeveelheid hoge tonen te waarborgen. Laten we die punten eens nader bekijken.

Trillingen en reflecties

Een direct zichtbare plus van een monitor op een solide standaard is het feit dat je gemakkelijk de afstand tussen de luidsprekers en de diverse oppervlakken in de ruimte kunt beïnvloeden. Op een kastje en toch zeker op een boekenplank is het al snel lastig om de speaker voldoende van de muur af te halen, tenzij je met een echt diepe plank te maken hebt. Type Encyclopedia Britannica, zeg maar. Vroege reflecties van een achterwand zijn met een standaard te vermijden, een belangrijk aspect om het beste resultaat uit je speakers te verkrijgen. 

Veel boekenplankspeakers hebben overigens een baspoort aan de achterkant. Plaats je ze op een plank en dicht bij een muur, dan worden ze wolliger, al klinken ze wel basrijker. De oplossing voor dat probleem is vaak een soort prop die de fabrikant meelevert, van bijvoorbeeld rubber of schuim en doorgaans dezelfde opvulling die je uit de baspoort kunt verwijderen als je je speakers uitpakt. 

Omgekeerd heb je bij plaatsing op standaards misschien juist een magere bas, omdat standaards vaak heel ver van de muur worden gezet. Dat geldt uiteraard vooral bij speakers die juist ontworpen zijn om toch op een meubel te staan. Soms willen fabrikanten proactief een oplossing bieden voor iets dat de klant 'fout' doet en zijn je boekenplankmodellen precies wel ontwikkeld voor een boekenplank of meubel: niet de eerste keer dat een audiofabrikant aanpassingen doet om aan de gebruikerswensen van de klant tegemoet te komen. Bij sommige fabrikanten kun je ook nog opteren voor een kantelbare wandbeugel in plaats van een verplaatsbare stand.

Lees ook: hoe kies je tussen een boekenplank- en een vloerstaande speaker

Daarnaast hebben al die alternatieven naast de nabijheid van bijvoorbeeld een achtermuur nog iets gemeen, namelijk het formaat van het eigen oppervlak, de rustplaats van je monitor. Die is bij een standaard op maat gemaakt voor de speaker, maar bij een kastje of ander meubel veelal veel groter. Ook dat zorgt voor reflecties en vervormingen die hun invloed hebben op het geluidsbeeld. Vooral de prestaties in het laag zijn gevoelig voor oppervlakken die raken aan de weergever zelf. 

Hoge tonen voor lage oren 

Een ander zichtbaar aspect aan een speaker met een dedicated standaard is de luisterhoogte. We zoeken immers graag de sweet spot op, maar dat domein voor de gewenste treble en directionaliteit kent meerdere dimensies. Je wil niet alleen mooi in het midden van de twee stereoweergevers gaan zitten, maar idealiter bevinden de speakers zich ook nog op dezelfde hoogte als je oren. Of toch in ieder geval de tweeter, die het meest horizontaal afstralen.

Een en ander is wat kort door de bocht, maar voor het doel van deze uiteenzetting mogen we stellen dat voor de gemiddelde boekenplank al snel geldt dat die wat hoger aan de muur gespijkerd zijn dan die gewenste hoogte. 

Isolatie ten opzichte van de vloer 

Het zijn voorts niet alleen de trillingen en reflecties waar een dappere standaard strijd mee levert. Een goede standaard zorgt ook voor de juiste ‘ontkoppeling’ tussen je luidsprekers en de vloer, ofwel de mechanische isolatie. Vergelijk een doorsnee luidsprekerstandaard maar eens met een dressoir of tv-meubel. En kijk dan niet naar het formaat of het oppervlak aan de bovenzijde, maar naar de onderkant. Een standaard zal negen van de tien keer geen architectonisch verantwoorde voetjes hebben, of interieurtechnisch spraakmakende afwerkingen, maar ofwel voorzien zijn van spikes voor stevige vloeren, ofwel van rubberen voetjes voor houten vloeren. Zoals we gewend zijn van een volwaardige vloerstaander, eigenlijk.

Bovendien, en dit is misschien wel het belangrijkste onderdeel, is de binnenkant van een luidsprekerstandaard akoestisch gezien wat beter gevuld dan een tv-meubel of houten kastje. Ze komen in soorten en maten, maar de modellen die bij de betere monitoren verkocht worden zijn doorgaans voorzien van meerderde functionaliteiten.

Geen los zand

De bovenplaat draagt bijvoorbeeld zorg voor de juiste ontkoppeling van speaker en standaard, zoals de voetjes hun rol hebben ten opzichte van de vloer. Maar daarnaast is er dat binnenwerk: verschillende compartimenten dienen bijvoorbeeld voor het wegwerken van de kabels, maar ook voor versteviging van de voet.

Je wil immers niet dat je netjes voor ontkoppeling en de juiste voetjes hebt gekozen en je stand vervolgens alsnog met de muziek meespeelt. Daarom worden de binnenste compartimenten vaak voorzien van zand of ander dempend materiaal: de massa zorgt voor stabiliteit, terwijl het materiaal verdere geluidsgolven en door muziek aangestuurde reacties opvangt. Goed samengedrukt en in de juiste verhouding, uiteraard. Zo staat je investering in een betere muziekbeleving niet op los zand.

Lang verhaal kort: het loont zeker de moeite om de prijs van een luidsprekerstandaard, die doorgaans optioneel en los van het prijskaartje van de speakers wordt gegeven, toch bij het totaalplaatje op te tellen en in je overwegingen mee te nemen. Die dedicated luidsprekervoet dient meer dan een esthetisch doel!

Lees ook: onze recente serie over akoestiek