Chord Dac 64 d/a converter - Met Watts voor filter?

Waar je ook kijkt op straat, in winkels, in huizen of in de natuur, er bestaan mooie dingen en lelijke dingen. Daartussen zit een grote onopvallende meute wat thuis hoort in de grijze massa. Saai uiterlijk lijkt in onze audio hobby vooral voorbehouden aan luidsprekers, maar de elektronica om de speakers aan te sturen heeft ook alle charme verloren als er geen B&O op staat. Verheugen we ons tegenwoordig in licht aluminium frontjes in plaats van zwart, dan ziet het er naar uit dat het toppunt van creativiteit door veel fabrikanten is bereikt. Vorm volgt functie is een dooddoener. Functie kan ook in een kast die wel opvalt. Vraag dat maar aan Chord Electronics. Het is een verademing een dac in huis te krijgen waar echt iedereen zich aan vergaapt. Mooi of niet mooi blijft even buiten beschouwing, we hebben het over “anders”. Futuristisch haast. Passend in een lijn die Chord onlangs wist uit te breiden met een voor- en eindversterker in een gelijke behuizing. Zacht glanzen gekleurde LED’s in het donker door de grote lens. Een lens die je toestaat een deel van de schakeling door een vergrootglas te bewonderen. Het veranderen van de lichtkleur als er signaal wordt aangeboden is het een lust voor het oog.

Chord Dac 64

Chord Electronics is een Engels bedrijf, opgericht in 1989 door eigenaar John Franks. John was tot 1989 directeur bij diverse bedrijven die voorop lopen in de techniek voor schakelende voedingen. Op een zeer hoog kwaliteitsniveau, want de onder zijn leiding gefabriceerde voedingen werden heel veel toegepast in de defensie industrie waar eisen extreem zijn. Vanuit de voeding, in wezen de basis van elke audioschakeling, is de audio elektronica ontworpen. De schakelende voeding is daarom een kenmerk van elke Chord d/a converter, voor- of eindversterker. De Engelse maker van high end apparatuur komt via de weg van pro-audio (levering aan studio’s) langzaam maar zeker de huiskamer langdurig bezoeken. Het bedrijf is gevestigd in Kent. In een totaal gerestaureerd en gemoderniseerd pomphuis. Het pand huisvest een deel van de productie, diverse luisterruimtes, kantoren en de uiterst geavanceerde ontwerpafdeling. Foto’s van het pomphuis tonen een gebouw daterend uit 1878 en je kunt het je nauwelijks voorstellen dat hier zulke moderne apparaten vandaan komen.

Vroeger was er een importeur die als reclamekreet de woorden “meer dan een leuk smoeltje” gebruikte. Hoe waar is dat voor de Chord 64 dac. Het aluminium kastje dat 39 x 6 x14,5 centimeter meet en 7 kilo zwaar is bevat alle componenten. Zowel de hoogfrequent schakelende voeding als het dac circuit. De beide schakelingen gescheiden door een schot. Hoewel je eigenlijk niet kunt spreken van een “schot” omdat de kast uit twee stukken massief aluminium is gefreesd, de kast zelf en het deksel. De kast doet tevens dienst als koellichaam wat absoluut noodzakelijk is want hij wordt goed voelbaar warm. Op de achterzijde treffen we de gebruikelijke aansluitingen. BNC en optisch in via S/PDIF en XLR voor AES/EBU, dat eigenlijk ook een S/PDIF signaal is. Voor de BNC aansluiting is een verloopje beschikbaar naar cinch. Nog beter is BNC aan de digitale kabel te laten zetten voor een optimaal resultaat. Via coax (2,5 volt) of via XLR (5 volt) de dac uit naar een versterker. Verder een aansluiting met een euro connector voor het netsnoer. Aarding is aanbevolen. Dan zien we twee mini schakelaars aan de achterzijde. De eerste schakelaar laat u met de hand kiezen tussen de ingangen. De tweede schakelaar stelt een buffer in die gebruikt kan worden om het inkomende signaal te ontdoen van jitter. Drie standen zijn mogelijk, geen RAM buffer, een buffer van 2 seconden en de maximale stand voor een buffer van 5 seconden. De Dac 64 is zeer innovatief en dat begint al bij de receiver chip, die de data buffering voor zijn rekening neemt. Het voordeel van bufferen is dat de data door de dac uit het RAM geheugen kan worden gehaald om opnieuw te worden geklokt. Dus zonder dat daar de klok van het loopwerk nog invloed op heeft. In theorie en praktijk levert dat een beter geluid op. De sample frequentie mag elke waarde hebben tussen de 32 kHz en 192 kHz met een woordbreedte van maximaal 24 bits. De receiver chip is ook tolerant voor vervorming van het digitale signaal dat mogelijk veroorzaakt wordt in storende omgevingen. Denk aan computers en GSM telefoons.

Ik citeer de fabrikant als het gaat om de techniek in de Dac 64. Belangrijk in de Dac 64 is het gebruik van een Watts Transient Aligned filter (WTA). Maar wat doet een WTA. Reeds lange tijd weten we dat hoge sample frequenties een betere geluidskwaliteit geven. Vandaar dat we voor DVD-Audio bemonsteren op 96 of 192 kHz. Nog beter zou zijn 384 kHz of zelfs 768 kHz. De eigenlijke grens waarboven wij als mensen geen verbetering meer waarnemen ligt in de megaherzen. Critici bestrijden deze techniek met de mededeling dat wij mensen toch niets meer horen boven de 20 kHz en dat daarom zulke sample rates onzin zijn. Dat is slechts ten dele waar. Waar wij namelijk wel heel erg gevoelig voor zijn is de relatie met de tijd die geluid heeft. Daardoor kunnen wij richting bepalen en fase onderscheid maken. Transients kunnen wij waarnemen die slechts microseconden duren. Om die te kunnen weergeven moet een systeem de timing tot op één microseconde aankunnen. En dat vereist een sample frequentie van 1 Mhz. Toch kunnen filters ook met een sample rate van 44,1 kHz (de cd) nog wel iets van en signaal maken door heel kleine stapjes te nemen bij het ontrafelen van het digitale signaal. Helaas nemen filters meestal grote stappen van 8 tot maximaal 256 stappen. Onderzoek met 1024 stappen gaf een enorme verbetering in geluidskwaliteit, een beter 3-dimensionaal beeld, een natuurlijker geluid en een betere focus. Zelfs een groei naar 2048 stappen gaf weer een verbetering maar is erg kostbaar. De chips die Chord gebruikt staan 1024 stappen toe en zijn geschreven met eigen algoritmes waar jaren onderzoek in zit. Filters genereren meer databreedte dan wordt aangeboden aan de ingang. Een 16 bit filter dat 16 keer oversampelt geeft een 32 bit output. Chord gaat nog verder tot 64 bit. Achter het filter zit de eigenlijke dac. In het geval van Chord een Pulse Array met 64 bit 7e orde noise shaping en 2048 keer oversampling. Om ervoor te zorgen dat als de techniek verder schrijd de Dac 64 aan te passen is, werkt Chord met FPGA’s (Field Programmable Gate Array’s) met 200.000 poorten per array. Het branden van een EPROM is voldoende om nieuwe algoritmes te laden.

Opstelling

De digitale front-end is uitermate van belang als je een dac aansluit. Begin ik vooraan dan komen we eerst een getweakte Teac VRDS T-1 tegen, een loopwerk van hoge kwaliteit al stamt het uit 1995. Modificaties zijn aangebracht in de vorm van een beter netsnoer, loodbitumen en een Trichord Clock 2. Op de S/PDIF coax aansluiting gaat een Apogee Wyde-Eye kabel naar een Monarchy Audio anti jitter box. Een PPL gebaseerde bufferschakeling die jitter reduceert. Dan via een 110 Ohm balanced Apogee Wide-Eye kabel naar de Chord d/a converter. De tweede bron is een Marantz DV6200 dvd speler waarvan ik het geluid weergeef via de stereo opstelling. Aangesloten met een Audioquest optische kabel. Dat kost kwaliteit, maar helaas is er zo’n groot potentiaal verschil tussen de aarde van mijn Kemp filter en het centraal antenne systeem, dat een ongekende brom ontstaat als ik niet optisch aansluit. Aan de dac gaat een door Mijn HiFi meegeleverd Siltech SPO-18M netsnoer en een eigen SQ-88 Classic interconnect. De dac is expres niet aangesloten via het Kemp netfilter maar rechtstreeks op de schone audiogroep. Chord maakt gebruik van schakelende voedingen en daar houden netfilters niet van. Omgekeerd trouwens ook niet. De rest van de set bestaat deze keer uit een Clearaudio voorversterker met twee Monarchy Audio SE-100 Delux monoblokken. De interlinks zijn deels Siltech SQ-88 Classic en deels van andere makelij. De speaker kabels lopen 10 meter weg naar de JMLab Electra’s 926 die zwoegen in combinatie met een JMlab SW900 subwoofer. Ter vergelijk met het digitale geweld van de Chord dac staat mijn M-Audio Superdac 2496 on-line. Analoog betrek ik van mijn beide platenspelers. Kijk maar onderaan de test voor merken en types. Het enige component dat in mijn referentie set is vervangen is de dac. Om een zo schoon mogelijke indruk te kunnen krijgen.