Van de Harman Groep ontvingen we onlangs de nieuwste aanwinst uit de Citation familie van Harman Kardon: de AMP. Deze versterker is voorzien van interessante nieuwe technologie en lijkt een waardige opvolger van de eerdere Harman Kardon Omni Plus AMP. Ook de prijs valt best mee. Hoe presteert deze compacte Citation AMP in de praktijk?
Harman Kardon heeft een lange historie in de audiowereld. Van de 60er jaren tot in de 80's behoort de fabrikant zelfs tot een van de topspelers op het gebied van goed klinkende hifi-apparatuur voor muziekliefhebbers die de stap naar premium willen maken. Ook uw auteur heeft met een – nu vintage – geïntegreerde stereoversterker van Harman Kardon mogen spelen. Het model en typenummer is me na drie decennia ontschoten, maar de volle, warme en vooral het muzikale karakter van deze versterker is me bijgebleven. Voor oudere lezers van dit platform zal de Citation modelnaam misschien ook een kriebeltje in de buik geven. Deze initieel op buizentechnologie gebaseerde voor- en eindversterkers uit de jaren 60 en 70 behoorden tot de high-end generatie van die tijd.
Het nieuwe tijdperk van Citation
De huidige Harman Kardon Citation-lijn deelt niet veel overeenkomsten met eerdere Citation series uit de vorige eeuw. Harman distantieert zich bewust van ‘premium’ hifi en richt zich primair op het middensegment, waar een veel groter marktaandeel is te behalen. Harman heeft met de nieuwe Harman Kardon Citation lijn vooral goed gekeken wie de doelgroep is en waar deze doelgroep behoefte aan heeft; de doelgroep waarbij de smartphone het centrum van het universum is. De versterker is dus afgestemd op de gebruikspatronen van een smartphonebezitter en voorziet in de behoefte naar draadloos gemak en bediening die ze snappen.
We vinden het slim dat Harman kiest voor nieuwe innovatieve standaarden zoals, bijvoorbeeld, WiSA. Met WiSA kun je draadloos WiSA-luidsprekers aansturen in een hogere geluidskwaliteit dan met de huidige Bluetooth versie mogelijk is. De Bluetooth standaard is van origine immers niet ontwikkeld voor de overdracht van highres muziekweergave. WiSA is daarentegen ontworpen met highres geluidskwaliteit als startpunt. Ook de keuze voor het Google Home platform is, in onze beleving, een slimme keuze. Hierbij gebruikt de Harman technologiegigant Google om technologie te pushen en compatibiliteit met toekomstige ontwikkelingen te waarborgen.
Sinds de introductie van de nieuwe Harman Kardon Citation-lijn heeft de fabrikant voor elk doel in huis wel een Citation oplossing ontwikkeld. Van compacte draadloze One luidspreker, de imposante Tower luidsprekers tot de innovatieve Oasis wekkerradio. Er is echter een oplossing die tot op heden in de lijn ontbrak. Een versterker waarmee een set traditionele hifi-luidsprekers of inbouwluidsprekers kan worden aangestuurd. Met de introductie van de Harman Kardon Citation AMP in het laatste kwartaal van 2020 wordt dit gat effectief gedicht.
Harman Kardon Citation AMP
De Harman Kardon Citation AMP is een compacte versterker en volgt de Harman Kardon Omni Amp op. De versterker is voorzien van moderne streamingtechnologie, Google Home ondersteuning en een krachtige, energie-efficiënte eindversterking. De AMP levert een uitgangsvermogen van 125 Watt aan 8 Ohm en 200 Watt aan 4 Ohm. Dat is bijna een verdubbeling in vermogen.
De AMP is voorzien van Google Home technologie waarmee deze in Google’s smarthome omgeving kan worden geïmplementeerd. Bovendien is de versterker geschikt voor Crestron en Control4 systemen. Heeft u een dergelijk systeem in huis, dan hoeft u bij het uitbreiden van uw muzieksysteem niet heel erg diep in de buidel te tasten. Ten opzichte van de Omni voorganger onderscheidt de Citation zich vooral op het gebied van mogelijkheden en compatibiliteit. Vooral de streaming mogelijkheden zijn toegankelijker en meer volwassen geworden.
Gebruiksgemak
De versterker laat zich eenvoudig met de Google Home app voor iOS of Android in het netwerk implementeren. Na het downloaden van de Google Home App maakt u een Google account aan indien u die nog niet heeft en volgt eenvoudig de op het scherm aangegeven stappen. Met grappige Google animaties wordt u op de hoogte gehouden van het installatieproces.
Ondanks het feit dat deze versterker vooral is bedoeld voor streaming audio via een smartphone, is-'ie ook geschikt om er analoge en digitale bronnen op aan te sluiten. Op de achterzijde is een gedeelde sectie met coaxiale/optische/HDMI ingangen te vinden. Deze ingangen worden aangemerkt als TV-input. De verschillende digitale ingangen zijn helaas niet afzonderlijk te selecteren en hierbij is de HDMI-ingang altijd dominant.
Wilt u uw cd-speler op de AMP aansluiten, dan is dit mogelijk via een van de S/PDIF aansluitingen of via de analoge lijningang. Op deze laatste kun je natuurlijk ook een vinyldraaier met een losse phonostage aansluiten. Met deze aansluitmogelijkheden biedt de Harman Kardon Citation AMP net even een streepje meer aan functionaliteit dan, bijvoorbeeld, zijn Sonos concurrent. Oplettende lezers is het wellicht opgevallen dat deze versterker geen native ROON of DLNA ondersteunt. Nu ondersteunt de versterker wel Chromecast en Airplay. Op deze manier kun je vanuit ROON gewoon muziek streamen naar de AMP en ook DLNA streams kunnen worden afgespeeld met gebruik van de juiste smartphone apps.
Kijkt u graag films en televisieseries, dan zet u via de Google Home app vlot een 4.1 surround omgeving op. Voeg twee draadloze Citation Surround WiSA luidsprekers toe en beleef instant een ruimtelijke geluidsweergave. Voeg voor een dieper doorlopend laag via de Google Home app eenvoudig de wireless Citation SUB toe. Heeft u al een subwoofer staan uit een eerdere surround set, dan werkt deze ook met de Citation AMP. Sluit deze uiterst simpel met een lange(re) RCA kabel aan op de vaste subwoofer output van de AMP.
Bediening
De Harman Kardon Citation AMP laat zich ook in traditionele zin bedienen, al is de bediening via de voorzijde nogal rudimentair. U kunt het volume op- en terugschroeven. Vervolgens kunt u met de middelste aanraakgevoelige toets door de ingangskeuzes cirkelen. Meer luxe biedt het frontpaneel niet. Met de meegeleverde remote laat de AMP zich met meer gemak bedienen, maar ook dit is meer voor incidenteel gebruik. Deze AMP is echt vooral bedoeld om te worden bediend met een smartphone. Stream dus playlists vanuit Spotify, Youtube (Music) of Soundcloud via Bluetooth, Apple AirPlay 2 of Chromecast.
Bovenal werkt deze versterker naadloos samen met Google Home. Zet dus simpel een muziekje op vanuit uw luie stoel met het commando “Hey Google, stream Radio 538 in woonkamer!”. Als bij toverslag zal Google u een bevestigend antwoord geven gevolgd door het afspelen van de 538-stream in de woonkamer. Heeft u meerdere Harman Kardon Citation apparaten verspreid door het huis en heeft u deze aan verschillende ruimtes toegekend, dan streamt u op deze wijze in elke ruimte uw favoriete playlists af.
Klasse D Digital Loop Amplifier
Het gebruik van een Klasse D versterker in deze prijsklasse is eigenlijk geen verrassende keuze. Klasse D kent immers vele voordelen. De kostprijs is relatief laag en de efficiency waarmee deze versterkingstechniek met energie omgaat is hoog. Laat de versterker dus gerust de gehele dag 538 spelen en u zult het, in tegenstelling tot een klasse A of klasse AB versterker met een vergelijkbaar vermogen niet heel nadelig merken in de hoogte van uw energierekening.
Wat ons in eerste instantie opvalt is de stilte van de AMP. Wanneer deze aanstaat is er vrijwel geen idle-ruis waarneembaar. Deze AMP levert bovendien een krachtige muziekweergave met een prima gecontroleerde laagweergave tot in het diepste laag. Dit zijn typische voordelen van klasse D technologie en worden perfect door Harman Kardon benut. Veel klasse D ontwerpen zijn helaas niet vrij van hardheid en rafeltjes in de midrange. Zo ook deze Harman Kardon Citation AMP. Door de lichte push in het midlaag ervaren we deze typische klasse D nadelen echter een stuk minder. De versterker krijgt hiermee juist een lekkere warme, levendige signatuur.
Stemmen krijgen met deze versterker meer autoriteit en geeft de basdrum een flinke impact waarbij je de klopper soms duidelijk tegen het vel hoort slaan. De muziekweergave is kamerbreed, stemmen worden keurig tussen de luidsprekers neergezet en alle muzikale elementen hebben een duidelijke eigen plek. De soundstage is hierbij wat minder upfront. Zang en elektrisch gitaargeweld blijven dus netjes ‘achter’ de speakers staan en hiermee zal deze versterker een brede(re) groep muziekliefhebbers aanspreken.
Detaillering, openheid en ruimtelijkheid zijn eveneens positieve aspecten van een goed klasse D ontwerp. Ook hier heeft Harman deze technologie perfect benut. In het hoog hoor je tot het kleinste detail in de opnames terug. Ondanks de AMP de allerkleinste details uit de achtergrond kan pulken, kunnen we niet uitgesproken diep de achtergrond inkijken. Op dit vlak presteert deze AMP zoals we in deze prijsklasse mogen verwachten. Details worden daarentegen wel weer heel ruimtelijk naar de luisterpositie geprojecteerd. Hiermee ervaren we soms een ongekend ruimtelijke luisterervaring.
Luisteren!
Om de geluidskwaliteit optimaal te kunnen beoordelen hebben we de AMP opgenomen in onze referentieset. De gebruikte luidsprekerbekabeling is afkomstig van Driade en als luidsprekers hebben we onze Dancer Mini 2 uit de Beryllium Series van Usher gebruikt. Als bron maken we gebruik van een Bryston BDP3 digital player om de kwaliteit van DAC en versterkingstrappen te beoordelen. De powercable is afneembaar, maar omdat we geen passende upgrade kabel voorhanden hebben, maken we gebruik van het in het doosje meegeleverde netsnoer.
Als eerste album spelen we The Game Of Ourobouros van de Amerikaanse band Theo af. In de eerste track zit halverwege een vlieg die bij sommige sets soms onopgemerkt blijft. In onze ruimte ervaren we een irritante en vooral dikke vlieg die voor ons gevoel bijna op onze schouder gaat zitten. De derde track bevat piano en dit is een van de meest lastige elementen om correct weer te geven in een Hi-Fi set. Met de Harman Kardon Citation AMP heeft de piano een heerlijke volle klank en horen we een duidelijke aanslag. Misschien is de piano een fractie voller dan we gewend zijn, we ervaren het vooral als lekker.
Vervolgens schakelen we over naar A Night in Monte Carlo van Marcus Miller. Met gesloten ogen krijgen we een indruk waar de muzikanten zich op het podium bevinden. Het laag heeft een heerlijke ‘live’ punch en horen de echo’s van de saxofoon in het nummer Blast! Weerkaatsen tegen de wanden van het operagebouw. We staan voor ons gevoel virtueel tussen het publiek. Bij State Of Mind wordt dit gevoel nog eens versterkt en met kippenvel luisteren we naar het akoestische gitaarspel. Alsof het nog niet genoeg is verdwijnen we tijdens het intro van I Loves You Porgy geheel in de sfeer van het event. Hoe is dit mogelijk bij een AMP in deze prijsklasse?
In de aanval met Massive Attack
Om de eigenschappen van de Harman Kardon Citation AMP verder op de proef te stellen spelen we het nummer Protection van het gelijknamige album van Massive Attack af. Geregeld bezorgt dit nummer ons kippenvel. Instant komen herinneringen uit halverwege de 90’s weer terug. Hetzelfde bemerken we bij Teardrop van het album Mezzanine. Vreemd. Natuurlijk laten we het nummer Angel van hetzelfde album op een hoger volume spelen om te kijken wanneer de versterker aan controle verliest. Waar menig versterker bij deze track in de kramp schiet, geeft de AMP werkelijk geen krimp.
Vervolgens schakelen we over naar Splitting the Atom van het album Heligoland. De gelaagdheid van de zang en plaatsing van de verschillende zang-lijnen op het muzikale podium is beter dan we in deze prijsklasse hadden durven verwachten. Bij het album 100th Window worden we bij Future Proof gegrepen door de fluisterstemmen die ons haast lijken te omarmen, gevolgd door de ruimtelijke informatie en het heerlijke diepe laag in A Prayer For England. Wat een kracht, controle en bovenal het behoud van transparantie. We zijn benieuwd hoe de geluidskwaliteit zich verhoudt met de Sonos Amp die al wat langer op de markt is.
Vergelijk met Sonos
Om de onderlinge geluidskwaliteit te vergelijken hebben we een greep gedaan in ons reviewmagazijn en een Sonos AMP in de vergelijking meegenomen. Waarom ook niet? De optiek is gelijk, de maatvoering is gelijk en ook qua prijspunt liggen deze versterkers dicht bij elkaar in de buurt. Toch kunnen we niet van een directe concurrent spreken. Beide versterkers hebben namelijk een eigen publiek. Dit komt enerzijds dat de streaming platformen niet met elkaar samenwerken en een heel belangrijk verschil is de totaal andere manier van bediening van het streaming platform.
Wanneer we de bediening van de Sonos vergelijken met die van Harman Kardon, wordt nog maar eens bevestigd dat een goede user interface onontbeerlijk is bij een moderne streaming machine. Op dit vlak heeft Sonos de trend voor de gehele industrie gezet en is op dit vlak nog steeds heer en meester. Wij zullen in deze review de Sonos Amp echter niet alle aspecten van de Sonos Amp bespreken. Voor een goede en uitgebreide review van de Sonos Amp refereren we graag naar de uitgebreide review van Jamie Biesemans. We willen in deze review vooral de geluidskwaliteit van de Sonos met Harman Kardon vergelijken.
Verschillen
Om de verschillen te beluisteren en we bij de Sonos geen S/PDIF signaal kunnen insturen, maken we – met een kleine omweg – gebruik van Tidal Hi-Fi voor beide versterkers. Wanneer we de eerste streams starten merken we op dat de Harman Kardon Citation AMP significant meer ‘grunt’ heeft. De Harman Kardon versterker speelt veel dynamischer terwijl de Sonos een meer warm/neutraal geluid produceert. De midrange bij de Sonos AMP heeft vrijwel geen last van klasse-D felheid en ook de trebble heeft een sterkere roll-off.
De laagweergave van beide versterkers is strak en vol. Hierbij is de frequentiekarakteristiek van de Sonos AMP op het gehoor wat meer lineair en heeft een meer laagdrempelig karakter. Wanneer we de belevingsfactor aanstippen, wint de Harman Kardon Citation AMP met een armlengte voorsprong. Ook de ruimtelijkheid, de transparantie, geluidsdiepte en imagingkwaliteiten liggen bij de Citation AMP op een flinke trede hoger. Waar muziek en stemmen bij de Harman Kardon helemaal los van de luidsprekers komen, blijven deze bij de Sonos een beetje als met een elastiekje verbonden tussen de speakers hangen.
Kanttekeningen
Ondanks deze machtige Harman Kardon Citation AMP ons op verschillende vlakken van de stoel heeft laten vallen, zijn ons ook een paar eigenaardigheden opgevallen. Harman Kardon levert nog geen dedicated Citation center luidspreker. Dit verklaart misschien de afwijkende 4.1 surround configuratie. Wij hopen dan ook dat Harman snel met een WiSA centerspeaker komt en dat deze na een firmware upgrade van de Citation AMP ook wordt ondersteund. Dit zou deze versterker echt helemaal af maken.
De volumeregeling geschiedt met relatief grote stappen. Wanneer we de volumeregeling met de smartphone gebruiken, is het geluid ofwel te hard, of juist weer te zacht. Via het front panel zijn de stapjes minder groot, maar ook hier zouden we meer precisie niet heel erg vinden. Vanuit de Google Home app kunnen we het volume van de subwoofer, de klankkleur en de balans niet instellen.
Hetzelfde geldt ook voor surround instellingen. Hiervoor dienen we het IP adres van de Citation AMP in een webbrowser in te geven om in de web-interface te komen. We snappen dat niet iedere gebruiker deze instellingen hoeft te kunnen benaderen, maar dit mag allemaal best wat laagdrempeliger. De laagweergave, met en zonder subwoofer, is in de basisinstelling wat aan de heftige kant. Wij ervaren een betere geluidsweergave wanneer we het schuifje in de webinterface een tikkie terug zetten.
Bij het afspelen van muziek via online muziekdiensten én via de S/PDIF ingang bemerkten we af en toe al eens een klein hikje in de weergave. Een timing- of bufferfoutje misschien? Tenslotte bemerken we bij het opstarten van een highres stream enige aarzeling. Toch speelt de AMP eenmaal omgeschakeld bestanden tot 192kHz moeiteloos af. Hierbij ervaren we bij hogere bitrates zelfs winst in geluidskwaliteit. Bij het skippen van tracks is de AMP echter niet vrij van digitale klikjes, maar dit nemen we deze knappe Citation niet heel erg kwalijk. Gewoon niet skippen.
Wij hebben de AMP echter getest met een vroege versie van de firmware. Het zou dus prima kunnen zijn dat deze kleine onvolkomenheden al door Harman zijn geadresseerd op het moment dat deze review wordt gepubliceerd. Wanneer dit nog niet het geval is, kan Harman Kardon deze kleine onvolkomenheden waarschijnlijk met een simpele firmware update verhelpen. Zijn deze zaken verholpen, dan kunnen we toch wel spreken van een killer-amp.
Eindoordeel
De Harman/Kardon Citation AMP hebben we ervaren als een voorbeeldige versterker met veel handige functionaliteit. De geluidskwaliteit en betrokkenheid bij de muziek spreekt ons in het bijzonder aan. De Citation AMP is bovendien perfect getuned voor monitorluidsprekers, in-wall en in-ceiling luidsprekers die een extra duwtje van onderen wel lekker vinden. Knoop er voor een extra push in het laag nog een subwoofer aan en geniet tot in uw tenen van uw favoriete artiest. Combineert u de versterker met een set kwaliteitsluidsprekers en een goede netwerkspeler, dan toont de Citation zich van zijn beste kant. De beleving die deze AMP dan overbrengt is fantastisch. We blijven het ons afvragen: hoe is dit mogelijk bij een versterker van net geen zeshonderd euro?
Harman Kardon Citation Amp
€ 599 | harmankardon.nl
Beoordeling 4.5 / 5
Onderbouwing
Klank: 4,5 uit 5
Imaging: 5 uit 5
Features: 4 uit 5
Bouwkwaliteit: 4 uit 5
Prijs/prestatie: 5 uit 5
