Ferrum is een nieuwe naam aan het hifi-firmament. Het eerste product, de Hypsos, was meteen een groot succes en scoorde een EISA Award. Nu is er Oor, een hoofdtelefoonversterker met meer vermogen dan redelijk is en die belooft een eindbaas-oplossing te zijn voor de serieuze headfi'er. En hoe zit het eigenlijk met die Nederlands klinkende naam?
Ferrum Oor én Hypsos
In deze test gaan we het hebben over de Ferrum Oor – maar ook over de Ferrum Hypsos. De eerste is een hoofdtelefoonversterker, de tweede een instelbare voeding op hoog niveau. Ze passen perfect bij elkaar, maar als je verder leest zal je merken dat de Hypsos eigenlijk een veel universeler product is. Het is een heel bijzondere voeding die je kunt gebruiken om heel wat soorten apparaten van stabiele stroom te voorzien. Streamers, netwerkspelers, DAC’s, noem maar op. Als ze maar met een externe voeding werken die tussen 5 tot 30 Volt levert aan het audiotoestel. Want dat is wel de 'beperking' in dit verhaal: als je audiotoestel intern (dus niet met een externe adapter) 220 Volt omzet naar wat het nodig heeft, kun je de Hypsos niet aansluiten.
Deze review is dus interessant voor twee groepen muziekliefhebbers: de liefhebbers van het betere werk op vlak van koptelefoons en lui die op zoek zijn naar een potentiële stroomupgrade voor een van hun audiotoestellen. Dat hoeft niet per se een koptelefoonversterker te zijn. Het kan zoals gezegd een digitale bron zijn, maar zelfs een draaitafel zou je met de Hypsos van stroom kunnen voorzien (een voedingsupgrade bij een platenspeler kan een goed idee zijn, al is de vraag of een motor evenveel voordeel als een digitaal circuit haalt uit een dure upgrade zoals deze).
Een hoofdtelefoonversterker testen is altijd een interessante oefening. Het is ergens vergelijkbaar met een eindtrap op de pijnbank leggen. Het is immers een toestel met een zeer gefocust gebruik en weinig parameters die aanpasbaar zijn. Het bewijs zit in de pudding opvreten, vrij vertaald, en dus schuiven we even de iFi Audio-set opzij die normaal aan de computer opgesteld staat. Tijd om de Oor boven op de Hypsos te parkeren, de Astell & Kern KANN Alpha-speler aan te sluiten en op het Roon-icoon op de iMac te drukken.
Ferrum?
De naam Ferrum mag dan nieuw zijn, het bedrijf erachter is zeker geen nieuwkomer op het hifi-speelveld. Ferrum Audio is immers ontstaan vanuit HEM, een Poolse elektronicafabrikant die een kleine 20 jaar geleden werd opgericht door ingenieur Marcin Hamerla. Het bedrijf ontwierp en bouwde onder meer de Brooklyn-modellen van Mytek. De indruk die we kregen na een presentatie door Hamerla is dat Ferrum een heel technische en serieuze onderneming is. Techniek, geen voodoo. Een indruk die werd versterkt toen we de Hypsos en later ook de Oor op bezoek kregen. Zowel de buiten- als de binnenkant is doordacht ontworpen, heel clean en met een focus op essentie.
De Oor bijvoorbeeld, kan haast niet minimalistischer qua bediening. En die naam? We kregen van Hamerla te horen dat Ferrum zich heel Europees voelt en daarom met elke productnaam een knipoog wil maken naar een bepaald land. Vandaar dat de Hypsos een Griekse naam draagt en Oor een Nederlandse. Toekomstige apparaten? Wie weet. We kunnen in ieder geval niet wachten op een hifi-toestel met een Welshe naam met dertien medeklinkers achter elkaar.
Goed opletten is een must
Dat Ferrum ooit iets te maken had met Mytek merkt een kenner van het Amerikaanse studiomerk wel aan dit toestel. Qua grootte en ook qua scherm doet de Hypsos meteen denken aan de Brooklyn Bridge en Brooklyn DAC+, twee apparaten die we hier al eerder getest hebben. Maar daar stopt de gelijkenis wel. Beide Ferrum-apparaten worden gekenmerkt door een sober zwart voorpaneel, enkel doorbroken door een roestkleurig vlak waarin een fel verlicht Fe-logo brandt. Wie goed oplette in de les chemie en niet achter in de klas met de bunsenbranders aan het spelen was zal inmiddels wel doorhebben dat Ferrum latijn is voor het element ijzer.
Komt de aanwezigheid van een scherm op de Hypsos eerst verrassend over, snel realiseer je dat het op een instelbare, regelbare voeding eigenlijk heel nuttig is. Via de draaiknop die je ook kun induwen stel je op het display in welke uitgangsspanning de Ferrum-voeding zal opwekken.
Dat kan handmatig of door te kiezen uit een lijst van ondersteunde producten. Selecteer je bijvoorbeeld een Chord Hugo 2 of een iFi Audio Pro iDSD (we pikken even lukraak twee producten uit die we in huis hebben), dan zal de Hypsos automatisch de juiste spanning kiezen.
Toen we de Ferrum eerst binnenkregen om te testen toonde de lijst relatief bescheiden, maar met elke firmware-update wordt het langer. We zien inmiddels heel wat bekende namen verschijnen, zoals Arcam, Aurender, Burson Audio, Cambridge, Chord, McIntosh, Melco, Silent Angel en veel meer. De meeste merken staan met meerdere producten in de lijst. Ontbreekt het toestel dat je van stroom wil voorzien in de officiële lijst? Dan kun je zelf een spanning instellen. We moeten je wellicht niet vertellen dat je hierbij goed uit je doppen moet kijken, want een verkeerde voltage instellen kan bijzonder ongezond zijn voor het aangesloten audiotoestel. Pakweg 24V richting een apparaat dat normaal 5V via een USB-adapter binnenkrijgt sturen is euh… Een Zeer Slecht Idee.
Om de 'oeps, wat heb ik nu gedaan'-incidenten te beperken zal de Hypsos niet meteen schakelen naar een nieuwe spanning, maar tien seconden aftellen terwijl de nieuwe voltage op het scherm wordt getoond, zoals in de afbeelding hierboven te zien is. Een goede zaak.
Tweaking optional
Waarom zou je de Hypsos gebruiken? Een argument ligt voor de hand: de fabrikant beweert dat de speciaal ontworpen hybride lineaire/schakelende voeding zuiver en stabiel stroom aanlevert, beter dan wat je uit de af-fabriek adapter zal krijgen. Dit moet prestatieverhogend zijn. Andere aftermarket-voedingen maken dezelfde claim, maar Ferrum heeft wel z'n 1.000-euro kostende een paar ongewone functies meegegeven. Unieker aan de Hypsos is bijvoorbeeld net die instelbaarheid over een ruim voltagebereik, waardoor het interessanter wordt voor lui die regelmatig van apparatuur wisselen. En je moet er niet aan twijfelen: die zijn er. Onder meer binnen de head-fi-wereld kom je wel regelmatig muziekliefhebbers tegen die in hun jacht op het beste geluid (of match met hun koptelefoon) een streamer, DAC of hoofdtelefoonversterker inwisselen voor een ander model.
De vraag stelt zich dan wel: hoe sluit je die toestellen aan? Ferrum levert daarvoor twee kabels die eindigen in een 5,5 x 2,5 mm of een 5,5 x 2,1 mm DC-kabel. Daarmee kun je al een aantal apparaten van stroom voorzien. Heb je bijvoorbeeld (zoals bij onze Hugo 2) een micro-USB-stekker nodig of een andere stekker? Ferrum kan een custom kabel voor je creëren. Toevallig hadden wij echter een reeks adapters liggen om zelf die DC-stekker om te zetten naar (onder meer) de USB-aansluiting.
Die adapters waren afkomstig van een iFi Audio Low Noise DC Power Supply die nog ergens in de kast lag. In een lade vonden we ook geschikte adapters die hoorden bij een universele notebookadapter. Uiteraard krijg je dan wel een meer Frankenstein-achtige constructie dan bij een speciaal voor jou gebouwde kabel. Verbind je de Hypsos met de Oor dan gebruik je trouwens de Ferrum Power Link DC power cable, een snoer met vier lijnen waarbij twee draden stroom naar de versterker brengen en twee controlelijnen aan de Hypsos rapporteren wat er exact aan de printplaat van de Oor wordt afgeleverd. De voeding kan zo compenseren voor verliezen in de kabel.
En dan is er nog een derde argument dat Ferrum op tafel gooit: je kunt het spanningsniveau tweaken. Meer bepaald, eens dat je een bepaalde doelspanning hebt ingesteld kun je via het controlepaneel op de Hypsos de voltage in stappen van 0,1 V verhogen of verlagen. Je mag uiteraard niets al te geks doen, maar een kleine aanpassing zou volgens Ferrum soms betere prestaties uit bepaalde toestellen ontlokken. Het idee erachter is dat sommige elektronische componenten net anders reageren als ze een iets andere spanning aangeboden krijgen. Je moet deze tweak-optie niet gebruiken als je het niet vertrouwt. En toegegeven, we probeerden het ook met de nodige schroom uit. Wie wist dat muziek beluisteren zoveel moed vroeg? Op zich zou het verhogen van het spanningsniveau met enkele tiendes van een volt echter geen schade mogen aanbrengen.
Soberheid zelve
Zo verrassend uitgebreid de Hypsos is qua instellingen, zo verfrissend is dan weer hoe sober de Oor is opgebouwd. De knop die je wellicht het vaakst gaat aanraken is de volumeregelaar. Een van de twee andere controls laat je schakelen tussen de gebalanceerde XLR-inputs of de ongebalanceerde cinch-ingangen (op dit niveau is gebalanceerd te verkiezen) achteraan. De derde knop laat je schakelen tussen drie gain-niveaus, om zo de versterker beter af te stemmen aan je koptelefoon.
Een hoofdtelefoon met een hoge impedantie zal baat hebben aan de +dB-stand, bij een in-ear die heel gevoelig is kun je wellicht beter opteren voor -dB.
Ook aan de binnenkant is geopteerd voor een versterkerontwerp met een lage complexiteit. Een eigen ontwerp met discrete onderdelen, benadrukt Ferrum. De Polen vonden bestaande designs niet goed genoeg en creëerden daarom een volledig gebalanceerde analoge klasse AB-versterker die “ultra-lineair is en zeer snel reageert”. Qua vermogen is de Oor best potig: 0,4 of 1,6 W bij een hoofdtelefoon van 300 Ohm, 2 of 8 W bij eentje van 60 Ohm. Het eerste cijfer is als je een single-ended 6,3-mm jack insteekt, het tweede cijfer als je opteert om je koptelefoon via een gebalanceerde XLR-stekker met de versterker te verbinden. Dat zijn inderdaad je twee opties qua connecties. Vergeleken met sommige rivalen die klaar zijn voor elke mogelijke stekkervariant – we blikken even naar de iFi Audio Pro iCan op de kast – lijkt enkel een 6,3-mm jack en een XLR4-aansluiting misschien karig. Maar met een eenvoudige adapter sluit je die hoofdtelefoon met een Pentaconn of high-end inears met 2,5-mm gebalanceerde jack ook wel aan.
Een ding dat ons opvalt is dat de volumeregelaar heel fijnmazig werkt en zelfs als je het volume opendraait (zonder muziek te spelen) absolute stilte regeert. Mocht je toch niet op de ingebouwde volumeregeling willen vertrouwen: achteraan is er een bypass-optie om de regelaar te omzeilen. Het geluidsniveau regel je dan aan je bron. Persoonlijk zouden we eerder opteren om dit te doen aan de Oor, maar het hangt van de situatie af. Voor wie een gemengde hifi- en headfi-opstelling bouwt zijn er ook XLR- en cinch-outputs op de achterkant te vinden.
Transparant als water
Tijdens de langere testperiode hebben we de Oor gecombineerd met verschillende DAC’s en/of streamers, waaronder de recent geteste Matrix Audio X-Sabre 3, de Chord Hugo 2, iFi Audio Pro iDSD, Astell & Kern Kann Alpha en de SMSL SU-9. Waarom die verscheidenheid? Omdat dingen uitproberen erbij hoort, uiteraard, maar vooral om een goed beeld te krijgen van wat de Oor juist toevoegt bij het versterken. De samenvatting is eigenlijk heel simpel: bijzonder weinig. Versta ons niet verkeerd: in een hoofdtelefoonversterker is dit net een bijzonder goede eigenschap. Het neemt wat je aanlevert en versterkt het op neutrale en (zo ver we kunnen bepalen) op een lineaire manier. Omdat het een krachtig apparaat is, kun je spreken van een dubbele win: het geeft door wat de DAC aanlevert en het laat je hoofdtelefoon precies klinken zoals het bedoeld is. Tenzij je specifiek een versterker zoekt die moet compenseren voor iets in de koptelefoon (wat meer warmte schenken aan een analytisch toestel pakweg), is dit precies wat je wil.
We hebben al heel lang een Oppo PM-1 in onze collectie zitten die voor een of ander reden zelden echt perfect klinkt. Ook niet slecht, maar op compactere sets ‘klikt’ het vaak niet. Maar met de Oor dus wel. ‘Voilà’, het nummer waarmee Frankrijk Barbara Pravi naar het Eurovisie Songfestival stuurde, komt via de Astell & Kern-speler op een heel eerlijke manier bij de Oppo’s aan. Pravi’s stem uiteraard centraal in deze knockoff van slash hommage aan Édith Piaf, maar ook het geklap, de subtiele percussie en het gepluk van snaren in de achtergrond wordt heel vol en discreet neergezet.
De radiofunctie van Roon brengt ons daarna bij ‘Santé’, de nieuwe track van Stromae die in je oor kruipt met een tegendraadse cumbia-ritme die de Oor strak neerzet. Hartverwarmend, net als de bevlogen songtekst die Stromae volgens velen (terecht) weer bevestigt als de spirituele opvolger van Jacques Brel. Net als de Denon AH-D7200 en de Final Sonorous VI (amper 8 Ohm!) die we eerder hadden beluisterd, is de Oppo een (op papier) betrekkelijk makkelijk aan te sturen hoofdtelefoon.
Hoe zit het dan met een taaiere klant, zoals de Sennheiser HD 650 van 150 Ohm? Gegeven de specs van de versterker verwachten we niet al te veel problemen, een luistersessie met de dromerige Beethoven-interpretaties van Boxwood & Brass op volume 2 van hun Transformed-reeks geeft ons gelijk. Het klinkt puik, met alle nuances en een volheid die de HD 650 kan opdienen – als hij maar goed wordt aangestuurd. Dit is hoe de Sennheiser aan zijn klassieker-label raakte.
De Oor hebben we meestal getest mét Hypsos als voeding. Dat levert ontegensprekelijk een stabiele basis aan die hoofdtelefoonversterker. Is dat absoluut nodig? De Oor zonder presteert ook al sterk, vonden we. De Hypsos hebben we daarnaast ook gebruikt als voeding voor verschillende apparaten. Bij de oudere Auralic Aries LE was de impact het grootst. Standaard kwam deze netwerktransport zonder een al te indrukwekkende voeding, en dankzij de Hypsos kwam er heel wat rust in het verhaal. Bij de Hugo 2 was de impact heel beperkt, niet verbazend gegeven hoe Chord dit toestel ontwierp (onder meer met ingebouwde accu), bij de iFi Audio Pro iDSD en iCann bleek de Ferrum-voeding wel een interessante upgrade.
Handig bij dit duo is dat ze zelf een doorlus-optie bieden voor de stroomkabel, zodat we beide toestellen tegelijkertijd met de Hypsos konden verbinden. Qua vermogen geen probleem, want de Ferrum-voeding kan tot 6A leveren (in dit geval bij een 16V-spanning). Dat tweaken met micro-aanpassingen van het spanningsniveau, daar durven we ons niet echt over uit te spreken. Voornamelijk omdat we er ons niet te vaak aan gewaagd hebben; dat laten we aan moedigere audioreviewers. Het is wél interessant dat Ferrum - en dat als enige, zover we weten - deze optie biedt aan tweakers die echt het onderste uit de kan qua geluidskwaliteit willen halen.
Conclusie
Een bijzonder apparaat dat een heel aparte positie inneemt. Dat is in een notendop de Ferrum Hypsos. Vanwege de ruime instelbaarheid en tweakingopties is het zo goed als onvergelijkbaar met andere voedingen op de markt, die vaak gefocust zijn op één doel. Headfi’ers die vaak van bron of versterking veranderen vinden in de Hypsos een toestel dat alle mogelijke aankopen van stroom kan voorzien. Dat de stabiele Ferrum-voeding daarbij, afhankelijk van het aangesloten apparaat, voor een serieuze geluidsverbetering kan zorgen is de kers op de taart. Het hogere prijskaartje is natuurlijk wel een ding. Head-fi-liefhebbers die zowel een aparte versterker als DAC gebruiken zouden misschien graag hebben dat je met één Hypsos meerdere toestellen van stroom kon voorzien. Al is dat technisch niet zo voor de hand liggend, we weten het. Maar een super-Hypsos is misschien wel iets om te overwegen voor Ferrum. Headfi'ers bijvoorbeeld, hebben wel vaker zowel een DAC als eindtrap die ze van stroom willen voorzien.
Door zijn bescheiden voorkomen zou je niet zoveel verwachten van de Ferrum Oor. Als je begint te luisteren verandert je mening wel snel. Dit is een zeer competente, neutrale en lineaire versterker die alles kan aansturen wat je in je hoofdtelefooncollectie zit. Het verleidt je misschien niet met z’n non-flashy looks, maar op geluidsvlak bewijst het zich als een stabiele, krachtige motor.
Ferrum Audio Oor
1.999 euro | www.ferrum.audio
Beoordeling 4.5 op 5
Ferrum Audio Hypsos
999 euro | www.ferrum.audio
Beoordeling 4.5 op 5
