SAMENVATTING

Een aantal jaar geleden had nog niemand gehoord van HoloAudio, nu staat de bouwer van hoogwaardige R2R DAC's hoog op de verlanglijstjes van veeleisende hifi-liefhebbers. Met het verschijnen van de Spring 3 is het echt eens tijd om te onderzoeken waarom er zoveel te doen is rond deze bijzondere DA-converters.

HoloAudio

Nu dat er zoveel geïntegreerde versterkers en netwerkspelers met ingebouwde DAC-luiken te vinden zijn, lijkt iets als een losse toegewijde DA-converter misschien wel iets overbodigs. En toch blijft een bepaalde groep muziekliefhebbers erbij zweren. Ze vinden die conversie van digitaal naar analoog zo belangrijk dat het een eigen toestel verdient, apart van een streamer en versterker met allerlei storingsbronnen. Daarom dat je toch wel meer aparte DAC’s vindt dan je redelijkerwijs zou verwachten, gaande van goedkope Chinese producten tot de absolute high-end van merken als Chord of dCS.

HoloAudio, opgericht door de Chinese ingenieur Jeff Zhu, positioneert zich met hoogwaardige toestellen eerder aan de bovenzijde van de markt. Al kan het nog veel duurder dan de 2.649 euro van de Spring 3 Level 2 die we hier bekijken, ook bij HoloAudio zelf. Het merk zegt (uiteraard) dat de prestaties van hun DAC’s die van duurdere rivalen kunnen evenaren. De DAC’s van HoloAudio zijn op verschillende vlakken bijzondere dingen.

Je zal in de fraai afgewerkte toestellen bijvoorbeeld geen zogenaamde delta-sigma DAC-chip van ESS, AKM of een andere chipbouwer terugvinden. Neen, het zijn zogenaamde R2R DAC’s, waarbij de conversie van digitaal naar analoog gebeurt via een netwerk van weerstanden. Dat kan via een programmeerbare FPGA-chip waarbij dat netwerk intern wordt geprogrammeerd, maar de Spring 3 doet het op oorspronkelijke wijze met een ladder van discrete componenten die het digitale signaal omzet naar een analoge output.

R2R

Dat is tegenwoordig uitzonderlijk, al kennen R2R-DAC’s in het algemeen wél een groeiende populariteit. Een soort revival eigenlijk, aangezien de techniek eigenlijk dateert uit de begindagen van analoog naar digitale audio. Toch zijn R2R-DAC’s over het algemeen nog zeldzaam, voornamelijk omdat ze duur en complex zijn om te maken. Zeker de variant met losse weerstanden vereist relatief veel componenten met een heel exacte waarde die zo weinig mogelijk door de temperatuur wordt beïnvloed – en dat zijn natuurlijk net de dure onderdelen. Een delta-sigma-chip die je vlug van de plank graait valt veel sneller te implementeren.

Waarom dan toch die revival van R2R-technologie? Onder meer omdat sommige muziekliefhebbers de voorkeur geven aan deze conversietechniek, waar minder filters en geen upsampling aan te pas komt. We stellen het hier wat kort door de bocht voor, aangezien er ook pluspunten zijn aan delta-sigma-oplossingen. Bovendien is het gekozen DAC-type maar het begin van het verhaal, het eindresultaat wordt misschien wel nog sterker bepaald door de kwaliteit van de eigenlijke implementatie.

Bijzonder aan de Spring 3 die we hier bekijken is hoe het omgaat met het DSD-formaat. Veel DAC’s converteren DSD-stromen om naar PCM-audio vooraleer de muziek om te zetten naar een analoog signaal, ook R2R-modellen. HoloAudio claimt echter een wereldprimeur: hun R2R-DAC verwerkt wel native DSD. Naargelang je het toestel DSD- dan wel PCM-audio aanbiedt, wordt het door een ander convertergedeelte verwerkt.

Volgens de fabrikant is de Spring 3 daarom strikt genomen zelfs twee DAC’s in één behuizing omdat er voor PCM een aparte R2R-netwerk is dan voor DSD-stromen. Er zouden zelfs twee ladder-netwerken per type (dus een totaal van vier R2R-netwerken) worden toegepast, wat eveneens uniek zou zijn voor HoloAudio. Het tweede R2R-netwerk functioneert als een soort foutcorrectie voor de toleranties (dus de afwijkingen) van de weerstanden in het hoofd-R2R-netwerk.

Meer opties dan je zou vermoeden

Het is even goed opletten als je het aanbod van HoloAudio wil doorgronden. Qua naamgeving doet het bedrijf helemaal z’n eigen ding, waardoor je misschien eerst niet goed de verschillen tussen ogenschijnlijk identieke modellen opmerkt. Van de Spring 3 die we hier bekijken bestaan er bijvoorbeeld drie ‘levels’. Level 1 en Level 2 verschillen vooral op vlak van interne bedrading en condensatoren. Bij de Level 1 krijg je ook geen fraaie metalen afstandsbediening, los te koop voor 129 euro. De derde variant heet niet ‘Level 3’, zoals je misschien zou denken, maar wel Kitsuné Tuned Edition of KTE. Dat heeft te maken met de inbreng bij die versie van een partnerbedrijf uit de VS.

Om je nog meer keuzestress te geven: HoloAudio-importeur Magna HiFi geeft je ook telkens de optie om de zekering te upgraden én je kunt deze DAC daarnaast desgewenst uitrusten met een geïntegreerde voortrap met volumeregeling. Die heb je nodig als je bijvoorbeeld de Spring 3 aan een eindversterker wil hangen. Ga je van de DAC naar een geïntegreerde versterker met ingebouwde volumecontrole, dan is die circa 600-euro kostende pre-amp niet nodig. De kostprijs van een Spring 3 level 2 met pre-ampmodule bedraagt dus 3.248 euro. Om het volledige plaatje te schetsen: de Spring 3 (opvolger van de Spring en de Spring 2) is het middelste model bij de R2R-DAC’s van het merk. Toegankelijker geprijsd is de Cyan, de May is dan weer het vlaggenschip van het bedrijf. Ook bij die laatste zijn er meerdere Levels te vinden.

Afgewerkt als een luxeproduct

Hifi-toestellen die zich wegcijferen? Tja, dan hebben we het niet over deze Spring 3. Maar pas op: het is zeker geen goedkoop ogend, schreeuwerig designding dat we uit de doos tillen, maar met zijn zwarte behuizing uit geborsteld staal met koperkleurige zijpanelen en knoppen wel een blikvanger met veel klasse. Toch wel wat anders dan de meer anonieme dozen waarin sommige high-end DAC’s hun leven doorbrengen, maar zeker ook niet zo’n extreem designstatement als – we zeggen maar wat – de Chord Dave. Zwaar ook, wat verrassend is gezien het formaat.

Zet het apparaat op of naast een meer anoniem toestel zoals de H590 van Hegel in onze testruime of de iets opvallendere NAD M23, en het zal gegarandeerd de aandacht trekken. De bouwkwaliteit en afwerking is uit de topklasse, wat ook geldt voor de metalen remote die dezelfde koperkleurige toetsen kreeg. Kleine details zijn niet vergeten. Zo zijn de voetjes die je normaliter niet echt ziet toch ook uitgevoerd in die koperkleur en met extra demping.

Helemaal aantrekkelijk wordt de Spring 3 als je hem inschakelt en in gebruik neemt. In het midden van het voorpaneel is er een display voorzien waarop de samplerate in grote, retro-arcade tekens verschijnt. Heel leesbaar, zelfs van heel ver weg. Enkel minder belangrijke informatie, zoals de actieve ingang verschijnt wat klein. Maar dat is niet erg. Je ziet hier trouwens ook de begeerde label ‘NOS’ verschijnen, wat staat voor ‘no-oversampling’ of bitperfect afspelen. Tenzij je natuurlijk wél voor oversampling kiest. Met een druk op een knop op de afstandsbediening kun je het scherm trouwens uitschakelen.

Is de pre-amp ingebouwd en verander je het volumeniveau, dan toont op de display even een cijfer om het niveau aan te geven. Dat verhogen en verlagen van het volume gaat trouwens gepaard met een klikkend geluid. Holo Audio past immers een analoge volumeregelaar met relaisschakelingen toe.

Digitale bron nodig

Aangezien de Spring 3 een pure DAC is, moet je nog een bron aansluiten die een digitale stroom richting de HoloAudio stuurt. Dat kan bijvoorbeeld een pc zijn of een netwerkspeler met een digitale uitgang. Sommige netwerktransporten hebben zelfs een USB-aansluiting die je kunt verbinden met een USB klasse B-poort op de DAC. Deze aanpak is interessant als je DSD- of hi-res PCM-materiaal wil afspelen.

De fabrikant levert overigens een betere USB-kabel mee om dit te faciliteren. Wanneer je de Spring 3 via USB aansluit op een Raspberry Pi-gebaseerde streamer met de juiste software (in ons geval rooExtend) wordt de DAC meteen herkend in Roon. Nu ja, de Spring 3 wordt door de software gezien als een Spring 2, maar dat kan op zich geen kwaad. Importeur Magna HiFi biedt zelf de Mano Ultra-streamer aan als een perfect gezel bij de HoloAudio-DAC’s, maar helaas was dat toestel niet beschikbaar tijdens onze test.

HoloAudio geeft je meer dan voldoende andere keuzes om een audiostroom bij de DAC te krijgen. Via I2S of AES bijvoorbeeld, of via een van de twee coaxiale ingangen. Een optische input rondt het geheel af. Die laatste optie vonden we bijvoorbeeld handig om een Pro-Ject CD Box RS2 T-transport aan te sluiten om muziek-cd’s digitaal naar de DAC te sturen. De DAC op zijn beurt verbinden met een versterker kan zowel gebalanceerd via XLR als ongebalanceerd via een cinchkabel.

Van importeur Magna HiFi hebben we een tijdje geleden een DAC van Matrix Audio getest. Deze Matrix Audio X-Sabre 3 is een heel ander apparaat dan de Spring 3, met een DAC-chip van ESS en een uitgebreid streamerluik ingebouwd. We gaan wel voor ongeveer dezelfde opstelling, toch tijdens het eerste deel van het testwerk: de Hegel H590-versterker, aangesloten op een van de analoge XLR-ingangen, waarbij we de volumeregeling van de Hegel gebruikten. Een interessante eigenschap van deze versterker is trouwens de DAC-Loop, waarbij je op de Hegel aangesloten digitale bron of de ingebouwde streaming naar een externe DAC kunt sturen en weer binnentrekken via de XLR-inputs. Eén op één vergelijken kunnen we niet omdat de twee DAC’s niet gelijktijdig in onze testruimte stonden, maar door dit gedeelte gelijk te houden kunnen we toch een indruk krijgen. De Spring 3 en deze Matrix Audio X-Sabre 3 verschillen overigens prijstechnisch niet enorm. Functioneel wel, uiteraard.  

We hebben ook dankbaar gebruikgemaakt van de Spring 3 in combinatie met de NAD M23, een gloednieuwe eindtrap op basis van de zeer zuiver klinkende Purifi Eigentakt-modules. Normaal zouden we hier de C 298 voor gebruiken, de Purifi-eindversterker uit de Classic-lijn van NAD die vast in de ruimte staat. Maar voor deze NAD Master-eindbaas maken we ook wel graag plaats. Aan beide versterkers hingen we telkens de Sopra N°2’s van Focal, luidsprekers die wel heel veel blootgeven van de keten die eraan voorafgaat. Streamen doen we voornamelijk via Roon.

Wat we tijdens het luisteren heel snel concluderen is dat de Spring 3 Level 2 uitblinkt door zijn bijna onzichtbaar karakter. “Huh?�, we horen het je al denken. Maar die transparantie – om het zo te noemen – is wel echt een pluspunt in onze ogen, euh, oren. Zeker op de M23, want die Purifi-technologie neigt ook sterk naar het neutrale. Het nettoresultaat is een set die heel onthullend overkomt zonder een spoor van hardheid of overdreven analytisch te zijn, wat bij goede opnames een fijn ontdekkingsgevoel oplevert. Je ontdekt nieuwe dingen, zonder dat het algemene luisterplezier verdwijnt onder een stortvloed van overdreven gepresenteerd microdetail. Het evenwicht is er nog.

De blues-rock van meestergitarist Gary Clark Jr. op ‘The Story of Sonny Boy Slim’ (FLAC 96/24) past niet per se in het hokje ‘audiofiel’, maar ook hier zorgt die DAC voor een heel natuurlijk aanvoelende presentatie waar die funky gitaarnoten, akoestische snaren en de harde tonen van de cymbalen perfect klinken. Het prachtige ‘Elegy for Cello and Orchestra’ (ALAC, cd-kwaliteit), te vinden op de recent verschenen ‘The Berlin Concert’ met John Williams en het Berliner Philharmoniker, klinkt op de HoloAudio en NAD bijzonder natuurgetrouw, met een zekere rust die je laat opgaan in de opname. Je lijkt wel in de Berlijnse zaal te zitten.

Een gelijkaardige ervaring ook als we in de uitgebreide collectie jazz-albums op de NAS duiken, om toch weer uit te komen bij de Gill Evans-klassieker ‘Porgy & Bess’ met Miles Davis (ALAC cd-kwaliteit). De textuur van Miles’ trompet is echt geweldig, met net een levensecht scherp randje als hij een hoge noot raakt. Maar het is vooral de coherentie en hoog live-gevoel dat hier overtuigt, ook bij heel andere muziek.

Het vergelijk tussen de ingebouwde AKM-gebaseerde DAC op de Hegel en de HoloAudio is ook bijzonder boeiend. Van de Matrix Audio-test wisten we dat er zeker een stap hoger dan de ingebouwde Hegel-DAC mogelijk is, hoewel die ook zeker verdienstelijk is en muziek vloeiend weet neer te zetten. Toen vonden we die X-Sabre 3 toch een significant detailgevoel en timing toe te voegen, in dit geval is het een stap richting natuurlijkheid – ja, daar is dat woord weer – en een driedimensionaler geluidsbeeld.

Als we het puur over de DAC-functie zouden hebben, zouden we de HoloAudio hoger inschatten. Maar de Matrix Audio heeft wel een aantal interessante extra functies aan boord, zoals Roon Ready-status.

Conclusie

De HoloAudio Spring 3 Level 2 is niet het vlaggenschip van het Chinese merk, maar gedraagt zich wel als één. Zelfs binnen de Spring-lijn kan je nog hoger mikken, en dan is er nog de May. Het kan dus misschien nog beter, maar wie op zoek is naar een DA-converter die zich concentreert op de essentie en digitale stromen omtovert tot natuurlijk klinkende muziek zal heel gelukkig zijn bij het beluisteren van deze Spring 3. Met de extra pre-amp-module erbij wordt deze in verhouding betaalbare R2R-DAC een waardige partner voor een eindtrap uit de hogere klasse.

HoloAudio Spring 3 Level 2
2.649 euro | www.magnahifi.com
Beoordeling 4,5 op 5