We bekijken vaak losse luidsprekers die heel aanwezig zijn in de woonkamer. Maar wat als je wél van muziek wil genieten maar echt geen ruimte kan (of wil) opofferen aan grote speakerbehuizingen? Inbouw? Ja, dat is zeker een optie. Maar wist je dat er bij JBL luidsprekers bestaan die helemaal onzichtbaar zijn? Stucwerk en muurverf erover – en toch maken ze muziek. Behang? Kan ook. We namen een kijkje bij distributeur Reference Sounds om te ontdekken hoe dat mogelijk is.

In de aftrap van onze serie over JBL vertelden we al dat er heel wat meer artikelen over het Amerikaanse luidsprekermerk op de rol staan. Inmiddels verschenen er reviews van bijvoorbeeld de JBL SA750 versterker en de JBL 4309 monitoren, en gingen we op bezoek in de dedicated JBL-ruimte van A Tube High Fidelity, waar overigens op 27 en 28 mei aanstaande een audioshow gepland staat. Vandaag duiken we in het onzichtbare.

Onzichtbare oplossingen bij Reference Sounds

Bij Reference Sounds in Almere kun je veel indrukwekkende dingen horen. Wat verwacht je anders van een distributeur die ontzagwekkende merken als Wilson Audio, Dan D’Agostino, Mark Levinson en Revel verdeeld – en daarvoor een gebouw met toegewijde luisterruimtes liet construeren? Wat we echter niet hadden verwacht, was de demonstratie van de JBL Conceal-reeks. Om te beginnen omdat we even niet in speciale luisterruimte gevuld met machtige zuilspeakers stonden, maar in een hoek die er uitzag als een gewone woonkamer met een tv aan een witte, strakke muur. Luidsprekers? Nergens te bespeuren. En toch speelde er muziek, en in een aardige kwaliteit. Ja, het was best geniepig hoe Michael Huigen en Nick Spier van Reference Sounds ons overvielen met deze demo. Daarna kwam wel de vraag: hoe is dit mogelijk?

Waar zit ‘em?

Het geheim achter de onzichtbare muziekdemo is de nieuwe Conceal-reeks van JBL. Deze familie van inbouwspeakers is ontworpen om naadloos te integreren in de muur. Of in het plafond, wat weer interessant is voor bijvoorbeeld hoogtekanalen in een Dolby Atmos-klare thuisbioscoop. De meeste inbouwmodellen monteer je uiteraard gelijk met de muur, maar Conceal gaat een stap verder. De voorkant is zo afgewerkt dat je ze kunt stuccen of bezetten met pleister. Daarna kan er zoals elders op de muur verf van elke type worden aangebracht.

Je schildert er dus gewoon overheen.

Dankzij het ingenieuze ontwerp zal er daarna helder geluid uit de muur komen. “Komen er dan geen scheuren in als je echt luid speelt?”, was de vraag die dan bij ons meteen naar boven kwam. “Neen”, legt Michael Huigen uit, “omdat JBL iets gebruikt dat FidelityGlass heet voor het akoestische paneel aan de voorzijde. Dit paneel werkt samen met de transducers eronder en functioneert als een heel groot membraam. Het is dus geen kleine conus die op en neer beweegt maar een groot membraan dat over het gehele oppervlak middels kleine trillingen haar geluid produceert. Bovendien worden de facetten van de luidsprekers net als 2 aansluitende gipsplaten voorzien van een gaasband waarna deze in meerdere dunne lagen afgesmeerd wordt. Het stucwerk wordt dan richting het midden van het glasfiber membraan afgesmeerd waardoor de laag steeds dunner wordt. Tussentijds wordt iedere laag glad geschuurd waardoor de laagdikte op het glasfiber membraan beperkt blijft tot ca 3mm.”

Eén groot voordeel van deze techniek, die eigen is aan JBL: er is een hele brede uitstraling. 180 graden breed, zegt de fabrikant. FidelityGlass is ook heel duurzaam, zodat je jarenlang de speakers kunt gebruiken. Gelukkig maar, want aan iets waar pleister, verf of behang over zit, wil je niet om de haverklap moeten sleutelen.

Vertrouwde materialen en aanpak 

Als fervente klussers willen we natuurlijk wel weten hoe juist je zo’n Conceal-speaker inbouwt. “Dat valt mee”, zegt Michael. “JBL levert een houten frame die je (tijdelijk) op de verticale steunbalken bevestigt vooraleer de gips- of gyprocplaten worden geplaatst. Dat maakt het eenvoudig om de platen netjes rond de opening voor de speaker aan te brengen.” Je ziet ook meteen waar er horizontaal een balkje of twee moet voorzien worden. Deze dienen om de luidspreker straks aan te bevestigen. Het is ook mogelijk om met een meegeleverde ‘backbox’ te werken, een houten doos die tussen twee steunbalken plaatst en vastmaakt.

“De frame heeft openingen zodat op dit punt al bekabeling kan aangebracht worden. Eens de gipsplaten er staan, gaat het frame weer weg. Je hebt dan een opening en nis die perfect is afgestemd op de Conceal-speaker.”

Via een timelapse-video zie je perfect hoe het dan tewerk gaat. De backbox van de luidspreker is een stukje kleiner dan de opening en verdwijnt in de muur of het plafond. De totale diepte is 9,8 cm, wat niet meer is dan normaal bij inbouwspeakers. De voorkant is het akoestische paneel met daarrond een dun kader dat handig is om de speaker met schroeven op de horizontale en verticale steunbalken te bevestigen.

De dikte is 1,3 cm, wat overeenkomt met de dikte van een typische gipsplaat. “Eens geplaatst ligt de speaker dus perfect gelijk met wat errond ligt.” In een volgende stap wordt er stuctape gelegd om de spleten tussen het kader van de speaker en de gipsplaten te overbruggen. Dat bedekt ook de schroefkoppen. Daarna brengt de installateur pleister aan, wellicht gevolgd door afwerken of afschuren. Eigenlijk is deze aanpak niet anders dan bij het plaatsen van een conventionele muur met gipsplaten. Er zijn ook geen speciale materialen of gereedschappen vereist.

En dan is de muur en luidspreker klaar om geschilderd te worden. Behangen is ook een optie. Het is achteraf nagenoeg onmogelijk om te zien waar de Conceal juist zit, dat zagen we zelf – of net niet – bij de opstelling van Reference Sounds.

Vier speakers die je niet ziet

De Conceal-speakers zijn er in vier formaten en types. Dat is ook logisch, want ze zijn bedoeld voor stereo-opstelling én voor thuisbioscopen. Die variëteit is dus wel mogelijk én geeft heel wat flexibiteit.

Een thuisbioscoop is wel een intrigerende toepassing van de Conceals. In heel wat woonkamers is er geen plaats voor pakweg een 5.1.4-surrondopstelling, maar met deze speakers kan het toch. En dat zonder iemand er over struikelt – en dat is ook letterlijk te nemen, want onhandige grote luidsprekers of rondslingerende kabels heb je dus niet.

Hoe zit het dan met de subwoofer? Want een surroundopstelling zonder een sub is wat ons betreft bijna ondenkbaar. Om een meeslepende filmervaring te krijgen moeten die LFE-effecten er gewoon zijn. Anders zijn die strijdende robots of de razendsnelle achtervolging door de straten van San Francisco maar een fletse bedoening. Het is echter niet nodig om een plekje te voorzien voor een aparte subwoofer. Er is ook de JBL C82W in de Conceal-reeks, een dubbele 8-inch sub die even dik is als de andere Conceal-modellen en op dezelfde manier kan worden gecamoufleerd. Volgens de specificaties kan de C82W tot 30 Hz diep duiken (-6 dB), wat toch voldoende moet zijn om de explosie van de Death Star machtig over te brengen.

Naast het subwoofermodel zijn er drie Conceal-speakers: de C62, C83 en het C86-vlaggenschip. De C62 is heel compact, en bestaat uit een 6,5-inch woofer en een enkele transducer die de midden en hoge tonen voor z’n rekening neemt. De grotere C83 bevat een forse 8-inch woofer én twee transducers. Voor de C86 pakt JBL het anders aan. Deze speaker bestaat uit twee aparte toestellen: een groter dat enkel een 8-inch woofer bevat en een kleiner met vijf transducers. Die scheiding van het laag en het midden/hoog in twee aparte dozen laat een betere geluidskwaliteit en -weergave toe, stellen de JBL-ontwerpers.

Kamervullend 

Speakers zoals deze passen uiteraard in een groter geheel. Wat we hoorden bij Reference Sounds was in elk geval indrukwekkend, ook als het ging om wat ‘moeilijkere’ muzikale werken. De brede uitstraling is ook wel interessant, want de Conceals gedragen zich daardoor heel kamervullend. Het is zijn dus niet de weergevers die de ene gelukkige in het huis trakteren op een smalle sweetspot met driedimensionale detailweergave, maar luidsprekers die wel iedereen in de ruimte van muziek voorzien.

Bij inbouw moet er inderdaad soms geaccepteerd worden dat prijs en gemak een negatieve impact hebben op de geluidskwaliteit. Het – zo bleek; foute – idee dat we in ons hoofd hadden dat onzichtbare speakers nog meer een compromis zouden zijn, blijkt niet te kloppen. De Conceal-reeks slaagt er wel in om goed te klinken, én dat zonder zichtbaar te zijn. Het ‘onzichtbare’ aspect lijkt geen hinderpaal te vormen. Dat maakt deze JBL’s toch wel een interessante optie voor mensen die inbouw moeten of willen kiezen, maar de traditionele roosters op dergelijke speakers aanstootgevend vinden.

Ultrakritische muziekliefhebbers of lui die een high-end toegewijde thuisbioscoop bouwen zullen vast nog naar andere oplossingen kijken. Maar volgens ons zijn er veel mensen die nu geen losse luidsprekers plaatsen die wél zouden vallen voor onzichtbare speakers waar je over kunt stuccen, pleisteren of behangen.