Dat de eer om de nieuwe Naim Classic 300 Serie te reviewen aan mij zou toevallen was niet geheel toevallig, aangezien ik eerder dit jaar ook de Naim Classic 200 Serie aan de tand had mogen voelen. Hoe gemakkelijk zou de vraag te beantwoorden zijn die al sinds de aankondiging van de Classic 300 Serie in kringen van Naim-liefhebbers rond gonsde: wat heeft deze luxueuzere en kostbaardere serie méér te bieden ten opzichte van de al fantastisch presenterende Classic 200 Serie? Het antwoord lees je hier…
Dat de Classic 300 Serie er aan zat te komen was al bekend toen ik de 200 Serie in huis had, alleen een concrete datum ontbrak. Naim houdt bij de planning van dit soort product-introducties altijd de nodige slagen om de arm, om er zeker van te zijn dat de consument een product krijgt dat ‘af’ is wanneer het eenmaal op de markt komt. De laatste controles verliepen zeer voorspoedig en het wachten is nu voorbij.
Zelf kennismaken? Dat kan in het weekend van 28 & 29 oktober bij Bender Hifi
Omdat het mij ter beantwoording van ‘de vraag’ een goed idee leek om de Classic 200 Serie ‘back to back’ te vergelijken met de Classic 300 Serie moesten er logistiek gezien wel wat compromissen worden gesloten. Het zou om diverse redenen te ingewikkeld worden om alles bij mij thuis neer te zetten, dus werd besloten om uit te wijken naar de luisterruimte van Latham Audio.
Natuurlijk is mijn eigen omgeving de betere referentie, maar ik heb al tientallen keren bij Latham naar diverse sets geluisterd. Ik ken die ruimte behoorlijk goed, dus ik vond deze ‘side step’ wel verantwoord. Bovendien maakt het voor een direct vergelijk minder uit wáár je zit, als de andere factoren tijdens het vergelijk maar hetzelfde blijven.
Naim New Classic 300 Serie: what’s new?
Voor ik die ‘andere factoren’ ga beschrijven moeten we het eerst even hebben over de techniek van de nieuwe Classic 300 Serie, want die wijkt op sommige punten namelijk significant af van wat ‘we’ in de loop der decennia van Naim Audio zijn gaan verwachten.
Ga er maar eens goed voor zitten, want het zijn drie nieuwe apparaten (plus de NPX 300 voeding, waar ik in mijn review van de New Classic 200 serie al kort aandacht aan besteedde) dus dat kost wel wat letters…
Om eenvoudig te beginnen: ook de Classic 300 Serie heeft de vertrouwde groene kleur van het verlichte ‘crescent moon’ Naim Logo vervangen voor (dimbaar) wit. De strak gelijnde, en op het design van de Naim Statement geïnspireerde behuizingen van de Classic 300 Serie zijn geanodiseerd, zoals de 500 Serie en de Statement, wat een iets luxere uitstraling geeft dan de gemoffelde behuizingen van de Classic 200 Serie.
De nieuwe 300 serie gaat het prijsgat tussen de 200 Serie en de 500 Serie opvullen en vervangt oude apparaten zoals de NAP300 DR eindversterker en de NAC282 en NAC252 voorversterkers en bijbehorende voedingen. Alleen de NDX2 streamer blijft nog een tijdje leverbaar.
De serie bestaat uit de volledig analoge voorversterker NAC 332, de NSS 333 streamer annex DAC, en de NAP 350 mono eindversterkers. De bijpassende voeding is dezelfde als die voor de nieuwe Classic 200 serie, de NPX 300. Eén van de dingen die het designteam rond Steve Sells wilde bewerkstelligen was namelijk ‘eenvoud’. In de manier waarop je de apparaten met elkaar verbindt, en wat de optionele externe voedingen betreft.
NAC 332 voorversterker
Dat betekent onder andere dat de klassieke DIN verbinding weliswaar niet volledig verdwijnt – de NAC 332 voorversterker heeft nog steeds drie DIN ingangen, voornamelijk om hem ‘backward compatible’ te maken met bronapparaten van vorige Naim series, maar géén DIN uitgangen. De verbinding tussen de NAC 332 voorversterker en de NAP 350 monoblokken (of, als je zou willen, de nieuwe NAP250 stereo eindversterker) is vervangen door Naim’s eigen versie van de gebalanceerde XLR verbinding. Die overigens compatibel is met bestaande XLR verbindingen op apparatuur van andere merken, mocht je die willen gebruiken.
De NAC 332 is geen ‘evolutie’ van een vorig model, maar echt volledig nieuw ontworpen. De volumeregeling is rechtstreeks afgeleid van die in de Naim Statement, en hij is voorzien van een zeer hoogwaardige hoofdtelefoonuitgang die 1.5 Watt in klasse A kan leveren. Elke ingang is op een aantal manieren extra instelbaar. Zo kun je de verschillende inputs op de achterkant toewijzen aan een knop op de voorkant en de gain instellen.
Een andere bijzonderheid is dat de NAC 332 analoge voorversterker is voorzien van een uitstekende ingebouwde voeding. Dat klinkt heel vanzelfsprekend, maar tot nu toe kregen álle Naim voorversterkers hun stroom uit een externe voeding. Nieuwe manieren om de noise van de interne voeding buiten de signaalpaden te houden maakten dat mogelijk, en bovendien geeft het een overzichtelijker upgrade-pad en is het voor Naim-Novices die van een ander merk overstappen een begrijpelijker geheel.
Maar daar blijft het niet bij. De apparatuur in de New Classic Series (zowel de 200 als de 300) zijn omwille van EU-certificering nu ook voorzien van een Standby functie. Wie nu “betutteling!” roept moet even verder lezen. Naim heeft namelijk een slimme manier bedacht om het energieverbruik in Standby laag genoeg te maken om de benodigde certificering te behalen, zónder dat dat ten koste gaat van de geluidskwaliteit. Voor de Standby functie (en echt ook alléén daarvoor) is een kleine switch mode voeding (SMPS) ingebouwd. Wanneer het apparaat wordt ingeschakeld neemt een lineaire DR voeding van eigen makelij het over en wordt de SMPS volledig uitgeschakeld. De NAC 332 voorversterker is geheel analoog, er zitten dus geen digitale in- of uitgangen op.
Wat er wél op zit is een voedings-uitgang voor de bijpassende NVC TT phonotrap, die oorspronkelijk werd ontwikkeld als package-deal bij de sterk gelimiteerde Naim Solstice draaitafel, maar die ‘by popular demand’ nu ook ongelimiteerd los leverbaar is.
Tot slot kun je de NAC 332 via een optische verbinding koppelen aan de NAP 350 monoblokken, om ze op afstand aan en uit te kunnen zetten. De systeemverbinding met de NSS 333 streamer verloopt via het uiterst robuuste draadloze Zigbee protocol. Op die manier kan het display van de NSS 333 bijvoorbeeld ook de relevante status van de voorversterker weergeven, zoals het volume en de bronkeuze. Ook de meegeleverde afstandbediening werkt met Zigbee, waardoor er geen ‘zichtverbinding’ meer nodig is zoals bij een infrarood remote. De New Classis Serie van Naim kan dus ook achter een dichte kastdeur worden bediend, al kan ik me niet voorstellen waarom je ze uit het zicht zou willen plaatsen…nou, vooruit, in een Custom Install situatie?
NSS 333 Streamer/DAC
Wie digitaal met muziek aan de gang wil moet bij de Classic 300 Serie dus de NSS 333 netwerkspeler annex DAC inzetten. Deze is uiteraard voorzien van alle functies die een moderne muziekliefhebber zich kan wensen, zowel qua analoge (naast DIN en rca nu ook gebalanceerd) als digitale aansluitmogelijkheden (nu ook BNC), casting mogelijkheden (Bluetooth AptX, Chromecast en AirPlay2), connect-mogelijkheden (Spotify Connect, Tidal Connect en in de nabije toekomst vrijwel zeker ook Qobuz Connect, waarbij de eigen app van de streamingdienst als afstandbediening kan worden gebruikt en je niet meer via casting vanaf je smart-device hoeft te streamen), multiroom mogelijkheden, Roon Ready én alle relevante bestandsformaten (behalve MQA).
Er is vanzelfsprekend veel aandacht besteed aan afscherming, zowel qua behuizing als qua galvanische scheiding van mogelijke externe storingsbronnen.
De Bluetooth antenne zit achter het acryl van het ‘bruggedeelte’ dat de speler optisch in twee helften verdeelt, en de WiFi-antennes zijn geïntegreerd in de geribbelde ‘koellichamen’ aan weerskanten van de kast, die behalve die van antenne geen andere functie hebben dan optisch aansluiten bij de rest van de componenten.
De gratis Focal & Naim app ziet er goed uit, werkt vlot en stabiel en heeft méér te bieden dan sommige andere UPnP gebaseerde apps. Denk dan bijvoorbeeld aan specifieke menu-functies van de streamer en integratie van de populaire streamingdiensten Spotify, Tidal en Qobuz (als alternatief voor de eerder genoemde ‘Connect’ functies). Ik blijf dat een buitengewone prestatie vinden van Naim, want ik ben géén liefhebber van UPnP, maar wél van deze app. Toch zullen veel gebruikers van een streamer in dit topsegment waarschijnlijk de voorkeur geven aan Roon. De systeem-afstandsbediening werkt zoals gezegd via het draadloze Zigbee protocol en het heldere kleurendisplay laat ook de instellingen van de NAC 332 voorversterker zien.
De NAP 350 mono eindversterkers (foto boven) zijn opgebouwd rond de exclusief voor Naim vervaardigde Na009 transistoren die óók in de Statement versterker zitten, en leveren een conservatief gespecificeerde 175 Watt aan 8 ohm, oplopend tot kortstondig 610 Watt bij 2 ohm. In werkelijkheid is dat waarschijnlijk méér, maar wat de opgegeven power betreft houdt Naim een beetje de lijn aan van Rolls Royce, die het motorvermogen van hun peperdure limousines vroeger steevast specificeerden als ‘Voldoende’.
NPX 300 voeding
Dat ik de NPX 300 voeding in mijn review van de Classic 200 Serie al slechts zijdelings beschreef komt omdat er eigenlijk niet zo heel veel over te vertellen is, behalve dat hij de eigen DR regulering van Naim naar een nog hoger plan tilt en met zijn nog grotere ringkerntrafo méér en vooral stabielere stroom kan leveren, wat resulteert in een aanzienlijk betere weergave.
Het verschil tussen de New Classic 200 en de New Classic 300 serie is dat je in de 200 serie kunt volstaan met één NPX 300, omdat de streamer daar in de NAC222 voorversterker is ingebouwd (hoewel sommigen er twee NPX 300’s aan hangen, één voor het analoge deel en de andere voor het digitale deel van het apparaat). Bij de 300 Serie moet je sowieso twee NPX 300’s hebben als je ‘maximaal’ wil gaan.
Ingewikkeld? Valt wel mee, want het hóéft dus niet, en áls je met externe voedingen aan de slag wil heb je de keuze uit 1 model en twee verschillende kabels die er netjes bij geleverd worden en die op alle extern te voeden apparaten in de New Classic serie passen.
De ‘andere factoren’ en luisteren naar de Naim New Classic 300 Serie
Een heleboel letters geleden beloofde ik terug te komen op de ‘andere factoren’ in het vergelijk dat ik zou gaan maken. Dat waren er eigenlijk niet zo veel. De twee series stonden gebroederlijk naast elkaar opgesteld in twee Naim Fraim audiomeubels, voorzien van Naim Super Lumina interconnects en luidsprekerkabels, Naim Powerline stroomkabels en een paar machtige (en prachtige) Focal Utopia Maestro luidsprekers, het grootste vloerstaande model uit de Utopia serie zónder de elektromagnetische aandrijving van de woofers.
De tracks die ik had geselecteerd voor dit vergelijk waren Prayer en Berlin Nights, de twee eerste tracks van het album Hall Of Mirrors van Neil Cowley, en Pašona Kolo, een klassieke Balkan-traditional gespeeld door de Nederlandse blokfluitiste Lucie Horsch en het Fuse Ensemble.
Naim New Classic 200
We begonnen uiteraard met ‘inluisteren’ via het New Classic 200 systeem zonder extra voeding. De muziek van Neil Cowley klonk hierop omarmend en warm, met moeiteloze detaillering en verfijnde hoge tonen waarin geen enkele schelheid te ontdekken was. Het geheel klonk zeer transparant en ruimtelijk. Ook de track van Lucie Horsch, die in een lege concertzaal is opgenomen, klonk zeer open en transparant en ruimtelijk, waarbij vooral opviel hoe veel textuur er in de instrumenten te horen was. Hout klonk als hout, en je ‘zag’ bijna de vingers van de strijkers aan de snaren plukken voor het pizzicato dat vrij overtuigend het geluid van een cimbaal emuleerde. Al met al hadden we het hier al over weergave op een uitzonderlijk hoog niveau, en ik had geen enkel moment het idee dat de Classic 200 set aan de grote Focals boven zijn macht moest spelen.
Na het al twee keer eerder gehoord te hebben dacht ik dat ik een redelijk goed idee had van wat er zou gebeuren als de NPX 300 voeding werd bijgeschakeld. Alleen was ik alsnog niet voorbereid op de omvang van de verbetering die met deze ultra-luidsprekers hoorbaar werd. De muziek van Lucie Horsch werd veel ruimtelijker weergegeven, met zó veel extra klankkleur – zonder onnatuurlijk te worden – en met meer drive, structuur en textuur, zelfs op lagere volumes. Ook Neil Cowley was pakkender, vloeiender, krachtiger in het laag en ruimtelijker dan zonder de voeding. Ik heb het al eerder gezegd en ik zeg het opnieuw: zo overtuigend is de verbetering met een externe voeding bij Naim wat mij betreft nog nooit hoorbaar geweest.
Naim New Classic 300
Toen was echter het moment van de waarheid aangebroken. Had ik mijn superlatieven te vroeg uitgedeeld aan de Classic 200 Serie, en zou ik daarom gebruik moeten gaan maken van mijn stiekem binnengesmokkelde voorraad reserve-superlatieven? Of zou het wel meevallen? Nou, ik had wel een aanhanger vól reserve-superlatieven kunnen meenemen, want de New Classic 300 Serie speelde zónder de NPX 300 voeding al duidelijk op een hoorbaar hoger niveau dan de New Classic 200 serie.
De toename in rust en kracht bij de tracks van Neil Cowley was markant. Kleine details werden tastbaarder en het beeld werd meer 3D. Ook leek de muziek bij dezelfde volumestand luider te klinken. De track van Lucie Horsch klonk vrijer en losser, met meer ruimtelijkheid en een beter afgebakende plaatsing van de muzikanten, die dynamischer leken te spelen en meer ‘snaar’ lieten horen van hun instrumenten.
De luidsprekers speelden nu verstoppertje met me en de eerder genoemde texturen waren tot aanzienlijk dieper in het beeld hoorbaar, alsof het licht dat achter op het podium gericht stond een stukje helderder gedraaid werd. Ook de relatie tussen geluid en nagalm was beter te horen, de reverb zat nu echt beter vast aan zijn bron. De plaatsing van het center-beeld was bovendien hoger en de bubble van geprojecteerd geluid leek minstens twee meter in alle richtingen te zijn gegroeid. De luidsprekers hadden dus wel degelijk nog méér in hun mars, en dat kwam er met deze betere set overtuigender uit.
Volgens het ‘Source First’ principe van Naim werd vervolgens eerst een NPX 300 aan de NSS 333 streamer gekoppeld. Nou mensen…ik moest echt even mijn kin van mijn schoot tillen. In de track Berlin Nights van Neil Cowley was de ‘ambient noise’ die als een soort grijzig canvas achter de muziek stond nu opeens te onderscheiden als de geluiden van een grote stad, die je hoort als je er vanaf een hoge toren over uitkijkt. Zo overtuigend zelfs dat de ruis los kwam te staan van de muziek en als ‘gegeven’ door mij werd geregistreerd terwijl ik naar de muziek luisterde. De weergave was werkelijk op alle vlakken beter en groter. De gespreksflarden die in de track zijn verwerkt waren veel beter los te onderscheiden en bijna verstaanbaar. De verbetering die de voeding in deze context brengt is zó diepgaand dat ik durf te spreken van een no-brainer van 7000 euro. Dat zal me wel op de nodige kritiek komen te staan, want het is een hoop geld, maar ga zelf maar luisteren.
Dus dan denk je: “Het zal met de tweede voeding aan de voorversterker wel niet zo’n groot verschil meer zijn…” Nou, ik was blij met mijn reservebergje superlatieven, want met de tweede NPX 300 aan de NAC 332 was het verschil nét zo duidelijk, al zat het hem nu meer in een paar essentiële en extreem lastig te realiseren puntjes op de i. Bij Neil Cowley zat de grootste winst in de toegenomen doortekening van de kleine details de toegenomen micro-dynamiek en de nog verfijndere textuur een scherper omlijnde plaatsing.
Het geluidsbeeld was nu werkelijk supertransparant en waar de luidsprekers eerst nog herkenbaar verstoppertje speelden waren ze nu zó ver uit beeld dat ik hoop dat ze uiteindelijk de weg terug naar huis hebben kunnen vinden. Bij de track van Lucie Horsch zat ik tussen de muzikanten op het podium van de concertzaal, de muziek wás er simpelweg. Zéér indrukwekkend. Durf ik van een tweede no-brainer van 7000 euro te spreken?
De vraag stellen is hem beantwoorden, toch?
Conclusie
Als hifi-recensent moet je zuinig zijn met superlatieven. Dat is een regel die ik bij wijze van spreken zélf geschreven zou kunnen hebben. Maar bij de New Classic 300 Serie van Naim kan ik mijn enthousiasme maar moeilijk beheersen. Uiteraard ben ik als oud-eigenaar van een Naim Supernait2 versterker bekend met de aanstekelijke ritmische eigenschappen van de Naim ‘signature sound’, maar sinds Steve Sells daar de technische scepter zwaait zijn andere aspecten van de weergave, waar Naim soms net wat minder ultiem goed in was (subtiliteit, transparantie en ruimtelijkheid – vooral in de diepte van het geluidsbeeld), spectaculair verbeterd. Zónder dat de legendarische Pace & Rhythm daar onder te lijden heeft, iets dat lange tijd door vriend en vijand min of meer voor onmogelijk werd gehouden.
Na het recenseren ervan was ik ervan overtuigd dat ik gelukkig oud zou kunnen worden met de New Classic 200 Serie, en dat denk ik nog steeds. Maar met de New Classic 300 serie zou ik gelukkiger oud kunnen worden. Met die twee no-brainers erbij uiteraard. Het is een kostbaar systeem, maar in vergelijking met sommige exotische high-end merken zou je de totaalprijs zelfs nog ‘overzichtelijk’ kunnen noemen. En ik vind ook wel wat te zeggen voor het strakke design, met relatief kleine en onopvallende behuizingen. Bij veel exotische hifi denk ik wel eens dat het soms vrij exorbitante design voor minstens een kwart de prijs bepaalt. Daarvoor geldt uiteraard: ieder zijn meug, maar ik ben misschien toch wat calvinistischer aangelegd wat dat betreft. De echte schoonheid moet van binnen zitten. En als je het uiterlijk maar gewoontjes vindt kun je de hele New Classic lijn gewoon in een meubel met dichte deuren plaatsen. Dat hebben ze slim bedacht daar in Salisbury…
Naim New Classic 300 Serie
Naim NAC 332 Voorversterker | 8999 euro | beoordeling 4.75 / 5
Naim NSS 333 Streamer/DAC | 8999 euro | beoordeling 4.75 / 5
Naim NAP 350 mono eindversterker | 6999 euro p/st | beoordeling 4.5 / 5
Naim NPX 300 voeding | 6999 euro | beoordeling 4.5 / 5
www.naimaudio.com | www.lathamaudio.nl
Beoordeling
Naim NAC 332 = 4.75/5
Naim NSS 333 = 4.75/5
Naim NAC 332 + Naim NPX 300 = 5/5
Naim NSS 333 + Naim NPX 300 = 5/5
Naim NAP 350 = 4.75/5
