Samen met collega Quintijn Bulterman mocht ondergetekende op uitnodiging van The Audio Specialists een bezoek brengen aan de Poolse luidsprekerfabrikant Diora Acoustics in Swidnica. Om met eigen ogen en oren kennis te maken met de vier ranges luidsprekers van Diora die in Nederland beschikbaar zijn en komen.

Het gaat om de Polaris range die binnenkort geïntroduceerd zal worden, en de Chors, Perun en Lada reeksen welke al te zien waren op het laatste Dutch Audio Event. Om alvast een paar punten aan te stippen, Diora Acoustics bestaat al veel langer dan wij wisten, draagt kwaliteit in het vaandel, levert lak en fineer van topkwaliteit en de luidsprekers scoren hoog tijdens het spelen.

Een lange geschiedenis in een nieuwe jas

Van Diora gaat de geschiedenis terug tot net na de tweede wereldoorlog, als het bedrijf wordt gesticht in Dzierzoniow in Polen en men zich later in de fabriek in Swidnica toelegt op de productie van kasten voor radiotoestellen. In de loop der jaren ook op de markt komt met grammofoons, televisies en complete stereosystemen. Begin jaren 70 maakte Diora al losse luidsprekers. Blijft dat in de éénentwintigste eeuw doen, maar gaat zich in Swidnica specialiseren in het bouwen van luidsprekerbehuizingen voor derden. Zeer succesvol vanwege de hoge kwaliteit van de kasten en de geweldige afwerking.

High-end merken uit Engeland, Duitsland, Zweden, Denemarken en Frankrijk om maar wat te noemen, nemen gretig de kasten af waarvan er zo’n 20.000 per jaar gemaakt worden, door ruim 150 specialisten in een fabriek van 6.300 vierkante meter. Soms beperkt het zich alleen tot de bouw van de kast, soms gaat het om een compleet product tot aan een verpakking. Wij zagen met eigen ogen voor wie Diora werkt, maar ‘What happens in Swidnica stays in Swidnica”.

Welke Diora wilt u?

Wij komen voor de eigen lijnen van Diora Acoustics, een logische ontwikkeling voor een bedrijf dat niet alleen fabriceert voor derden maar tevens meedenkt, mede ontwikkelt en/of adviseert. De in huis opgedane kennis wordt nu ook ingezet voor fabricage van complete producten onder eigen naam. In 2023 ingezet met de Chors 1, 5 en 7, daarna de Perun 1, 3 en 5, in 2024 de Lada 3, 5, en 7, dit jaar de Polaris 1, 3 en 5. Een complete reeks luidsprekers in diverse prijsklassen waarvan de lichtste Chors 1 maar 9 kilo weegt, tot aan het vlaggenschip Perun 5 met zijn 223 kilo per luidspreker. Elk leven van deze luidsprekers begint als een lading MDF of HDF, multiplex, spaanplaat en eventueel fineer, dat alles wordt verzaagd tot de juiste afmeting.

Zowel het plaatmateriaal als het fineer wordt zorgvuldig bekeken op afwijkingen, het fineer ook op gaatjes. Het fineer wordt uitgezocht door twee dames die verantwoordelijk zijn voor de opslag en de eerste bewerking. Als een model voor een klant in fineer is besteld, dan is de volgende stap het lijmen onder vacuüm van het fineer op de MDF panelen. Daarna worden de panelen met elkaar verlijmd tot een complete kast.

Veelal worden CNC machines ingezet voor de productie, heel vaak is nog handwerk te zien in de fabriek, bijvoorbeeld bij het maken van verstevigingen die in de behuizing komen. Navraag leert dat het zo druk is dat alle CNC machines in permanent gebruik zijn en dus handwerk zelfs hiervoor noodzakelijk is.

Piano, soft touch, fineer 

Bij Diora is er een ruime keuze aan afwerkingen beschikbaar, in fineersoorten, in lak of in een combinatie van beiden. Matte lak, hoogglans pianolak, soft touch, was/olie of zwarte textuur. Hier wordt zelfs gewerkt aan een afwerking, dat mocht er een ondiepe kras gemaakt worden, een doekje met water de kras verwijdert. Op het maken van de kasten zit een strenge kwaliteitscontrole, op de afwerking nog veel en veel meer. Onder fel licht wordt met het oog in elke stap van het productieproces gecontroleerd of het onderdeel of het product perfect is.

Iedere kast is 100 procent volmaakt anders gaat hij de deur niet uit. Om een idee te geven, de ruwe kast wordt geschuurd met een bandschuurmachine, daarna met de hand. De primer wordt aangebracht door een spuiter, daarna wordt er weer geschuurd. Grondlak en dan schuren, polyesterlak wordt in lagen aangebracht en grof gepolijst, daarna met de hand nogmaals verder gepolijst.

Er ontstaat pianolak afwerking zonder enige afwijking. Behuizingen zijn werkelijke spiegels geworden. Diora doet dat voor derden en voor hun eigen luidsprekers. Voor de beste lakkwaliteit is er veel overleg met fabrikanten, adviseert Diora lakfabrikanten en voert voor hen praktijk-proeven uit. Vooral met de afwerking in de Chors serie valt eindeloos te combineren. De kast zelf is piano zwart, wit of fineer van donker walnoot, mag ook donker walnoot met een ‘soft touch’ zijn waar ik direct verliefd op werd.

Op de voorzijde van een Chors komt een verwisselbaar paneel, leverbaar in zwart, wit, robijnrood, zebrano, makassar of donker walnoot. Verandert uw interieur, dan verwisselt u eenvoudig het magnetisch vastgehouden voorpaneel. Bij de andere series is de keuze beperkter, maar zo liet de sales director Dorota Wojtusiszyn weten, maatwerk is altijd mogelijk omdat alles in eigen huis plaatsvindt.

Onder eigen vlag

Diora Acoustics maakt onder eigen vlag dus complete luidsprekers, met filters en met drivers. De filters kregen we als pers niet te zien, de mensen van The Audio Specialists zagen ze eerder wel en zijn volgens zeggen diep onder de indruk. Sommige dingen blijven geheim, zo zagen we ook de ontwerpers niet of de CAD computers waar luidsprekers op uitgetekend worden.

De herkomst van de drivers is alleen te herleiden naar de landen waar ze ingekocht worden, Noorwegen, Denemarken, Duitsland, Italië en de Verenigde staten. Diora hamerde meerdere keren op het feit dat elk onderdeel in elke luidspreker lokaal in Polen wordt geproduceerd of elders in Europa. Niets komt uit het Verre Oosten, ook niets van buiten de EU. Behalve een toegepaste driver welke uit de USA moet komen. Dat gaat bij Diora ver, van spike tot kabels, tot zelfs het karton om kasten in te verpakken.

Het is voor Diora nadrukkelijk een speerpunt, samenwerken in Europa ter bescherming van onze eigen industrie en vooral het kunnen waarborgen van kwaliteit en onafhankelijkheid. Bij Diora Acoustics is door efficiënt werken houtafval tot een minimum beperkt, wordt waar mogelijk materiaal hergebruikt en werkt men met milieuvriendelijke lijmen en laksoorten. Het personeelsbestand kent weinig verloop zodat specialisaties in huis blijven. Trouwe werknemers blijven tot aan hun pensioen, soms tot ver daarna nog altijd in dienst. Met het vele handwerk dat nodig is voor afwerking en voor de vele inspecties blijven mensen onmisbaar.

Ranges

Laten we eens inzoomen op de luidsprekers zelf, zonder teveel in detail te treden. Het begon met de Chors reeks, de types 1, 5 en 7. Gemeenschappelijk is het gebruik van drivers met een keramische coating, altijd geplaatst in een gesloten kast. Geen basreflex bij Diora Acoustics.

Het kleinste model is een tweeweg, daarna volgt een tweeweg met dubbele woofer en tenslotte een drieweg. Fraaie rechthoekige kasten met verwisselbare fronten. Opvallend detail: op de voorzijde van de kast is het Diora logo aangebracht, op de panelen de naam van het bedrijf. Het logo is niet zomaar een plakker of lak: Diora kiest ervoor logo en naam uit te voeren in messing en in het hout te verwerken tot een glad, zeer chique oppervlak. Een detail dat niets doet voor het geluid, wel laat het zien wat voor superieure kwaliteit Diora in huis heeft. 

Na Chors kwam Perun op de markt in drie uitvoeringen. Het kleinste model meet nog altijd 112 x 45,5 x 47,4 cm en weegt 93 kilo per stuk. Luidsprekers met een grote en krachtige woofer, voor midden/hoog drivers achter een hoorn. Twee opmerkelijke details: de kasten zijn aan de voorzijde en boven op de kast ingelegd met carbon, de hoorn is van voor tot achter bekleed met echt leer. Achter de hoorn zitten coaxiale ring radiators van verschillende afmetingen. De woofer in de Perun 1 heeft een doorsnede van 32 cm, de Perun 3 heeft er daarvan twee en de Perun 5 heeft een 46 cm woofer aan boord. Elke Perun is ontkoppeld van zijn voetplaat met dempers. Het is wonderlijk om te ervaren dat je een kast van ruim tweehonderd kilo zachtjes kan laten bewegen op zijn voetplaat.

Door zijn vorm is het vanaf 2024 in productie zijnde Lada model direct te herkennen. Hij lijkt nog het meeste op een overmaatse mijter. Lada 3 staat op een stand, de 5 en 7 op de grond. Kenmerkend is de toepassing van isodynamische drivers voor midden en hoog, gecombineerd met woofers van respectievelijk 22, 27 en 32 cm doorsnede. Het model 7 weegt ook maar liefst 142 kilo Bij Diora houden ze niet van lichte weergevers en streven direct naar de top. Je kunt de vorm mooi vinden of afwijzen, als ze bij een dealer staan komen ze toch anders over dan in de fabriek, op een show of op een plaatje.

Tot slot de Polaris lijn, bevattend de nieuwste en voordeligste modellen. Bestaande uit een monitor en twee kolommodellen, tweeweg of in de grootste 2,5 weg. Altijd voorzien van passieve woofers die werken als een basreflex, maar dan veel beter gecontroleerd in hun werking en zonder de basreflex problemen als poortruis en lastige afstemming. Het is de instapreeks van Diora, toch eveneens leverbaar in vele soorten van afwerking, wederom voorzien van de fraaie ingelegde logo’s. De luidsprekers zijn uitgevoerd met hoogwaardige woofers met een papierpulp conus en met soft dome tweeters werkzaam in een waveguide voor een optimaal afstraalgedrag.

Het front, dat niet verwisselbaar is, is aan de onderzijde gestileerd met groeven. Het doet denken aan The Gryphon ontwerpen. Een onderneming waar Diora graag mee samenwerkt.

Dag twee: drie luistersessies

In Polen kijkt men kennelijk niet op een kilometer meer of minder, op onze tweede dag in Polen werd een bezoek gebracht aan een Diora Acoustics dealer bijna 300 kilometer verderop. In Bielsko-Biala staat een pand dat aan de buitenzijde nooit zal opvallen, maar waar binnen een ongekende verzameling audio te vinden is.

Vanaf een eenvoudige receiver tot aan de grootste Diora Acoustics Lada 7 en Perun 3 luidsprekers. Daarnaast vind je er merken als Wilson Audio, Octave, Spectral, Grimm Audio, Audio Research, PrimaLuna en nog veel, veel meer. Daar staan dus ook al de Polaris modellen tussen de andere merken luidsprekers.

Drie luistersessies zijn georganiseerd voor Quintijn en voor mij, te beginnen met Chors 1 en 7. Gekoppeld aan Marantz streaming en versterking geplaatst in een middelgrote luisterruimte. De Chors 1 laat horen wat je verwachten mag van een gesloten monitor met twee drivers. Naar onze smaak hebben we ze zelf wat meer ingedraaid. Dan weten ze een behoorlijk stereobeeld neer te zetten dat vanaf de eerste noot losraakt van de weergevers. De lage tonen zijn voor de Chors 1 wat beperkt in het doorlopen naar de laagste frequenties. Thuis kun je dat oppeppen door ze dichter naar de muur te brengen dan hier het geval was.

Heel fraai is het frequentieverloop dat nergens een piek lijkt te kennen en zowel laag, midden als hoog egaal presenteert. Met mijn klassieke muziek en met de pop keuze van Quintijn is het aangenaam luisteren en weet de Chors 1 direct te overtuigen. De opstap naar de Chors 7 verandert weinig aan het stereobeeld of de algehele indruk. Met een separate middentoon driver, dubbele woofers en een behuizing met veel meer inhoud, is het logisch dat zowel de detaillering toeneemt als de diepgang in de lage tonen.

Gelukkig niet zozeer de hoeveelheid energie van de bassen zodat dat popmuziek niet gaat opblazen, terwijl een opname van een orkest wel extra fundament verkrijgt,. De Marantz set weet de Chors uitstekend aan te sturen en zorgt in combinatie met de Diora luidsprekers voor een prettige luisterervaring.

We verhuizen naar een grote luisterruimte en voor ons staan de machtige Lada 7 luidsprekers opgesteld. Gekoppeld aan een Grimm Audio Mu, Spectral voorversterker met twee mono eindversterkers als aansturing. We proberen de eerdere muziekkeuze vast te houden. Bij een deel van de ‘Vier jaargetijden’ van Vivaldi, in een uitvoering van Janine Jansen, valt niet te ontkennen dat een orkest een fysiek grote luidspreker vereist om voor power te zorgen, dus heerlijk speelt op een Lada. Op een normale volume stand is de Lada 7 al indrukwekkend, later zal blijken tot welk volume niveau de luidspreker kan gaan zonder een krimp te geven. Op dat moment zijn Quintijn en ik al uit de ruimte gevlucht. Wat Diora uitstekend voor elkaar heeft, is het neerzetten van een groot stereobeeld en een evenwichtig frequentie verloop. Nooit teveel laag, altijd een open middengebied en een heldere, doch niet opdringerige hoge tonen weergave. Niets gaat mis met pop, niet met jazz van het Tingvall Trio, niet met klassieke muziek. Tevens weten de grote Diora systemen een intimiteit te bewaren die nodig is om een artieste als Heather Nova gevoelig neer te zetten. Haar niet te groot te maken, juist de mens in de artiest naar voren te brengen.

Na een lunch die in Polen zeer, zeer betaalbaar en smakelijk is, komen we terug bij deze dealer, waar de 142 kilo wegende Lada 7 is verruild voor een 166 kilo Perun 3 met zijn dubbele woofer. Blij dat wij niet hoefden te helpen met opstellen. Beide systemen zijn groot en je verwacht mogelijk een gelijke indruk. Dat is echter niet zonder meer het geval. Een Perun 3 maakt het stereobeeld compacter, muziek komt nog steeds volledig los, maar reikt niet heel ver buiten de opstelling. Het is in mijn oren wel een meer vloeiende weergave met heel veel gemak daarin gevat. Zuiver tot op het bot, wederom heel gelijkmatig in frequentieverloop, zonder pieken of dalen.

Dynamisch, groots en indrukwekkend in natuurlijkheid. De mensen van The Audio Specialists hebben het frequentieverloop in de vestiging in Apeldoorn nagemeten en kwamen tot de conclusie dat zij een dergelijke meting nooit zo vlak hebben zien verlopen. Dan zou je denken dat de weergave zijn levendigheid mogelijk gaat verliezen door overcompensaties in het wisselfilter. Niets is minder waar met een Diora Acoustics Lada of Perun. Aan Grimm en Spectral gekoppeld staat hier een waarlijk high-end systeem te spelen waar menig concurrent zich zorgen over kan maken. Op weg terug naar ons hotel kunnen we 300 km lang onze ervaring bespreken en die is niet eensluidend. Zou Quintijn een duidelijke keuze kunnen maken tussen een Lada en een Perun, ik ben er nog niet uit of ik de precisie van een Perun prefereer boven de meer ruimtelijke weergave van een Lada. Maar men mag mij met één van beide best straffen als iemand de moeite wil nemen een luidspreker van rond 150 kilo zonder lift naar 3-hoog te brengen.

Aan alles komt een eind

Koffer in de hand, daarin een aantal brochures, op de telefoon de nodige foto’s en in het hoofd een paar ervaringen rijker. Zelfs al vertelde Diora Acoustics niet alle geheimen, dan nog is bij mij de indruk achtergebleven dat Nederland een heel goed luidsprekermerk rijker is. De luistersessies geven niet meer dan een indruk, zoals ik opmerkte tegen de mensen van Diora: “Tijdens een sessie kun je niet alles beoordelen, wel vaak onvolkomenheden al snel opmerken. Die kon ik niet vinden, laat staan benoemen!”. Tel daarbij op de werkelijk topklasse afwerking van de behuizingen, de keuze voor optimale, in Europa geproduceerde drivers, de ruime keuze aan kleurstellingen en de bij Chors hun verwisselbare fronten. Er staat een stel winnaars voor u klaar als u zoekt in deze vier categorieën.

Vergis u niet, Polen is een land waar vakwerk wordt geleverd en waar industrie zich graag vestigt. Getuige een werkelijk enorme fabriek van LG Electronics, een plant van Garmin voor smartwatches en een vestiging van Lapp Kabel, ondernemingen die wij allemaal passeerden tussen het vliegveld van Wroclaw en Diora in Swidnica. Industrie afgewisseld met eindeloze velden waar herten welig tieren.

Swidnica is een stad met circa 60.000 inwoners, mogelijk bekend aan wie vroeger op school goed oplette met geschiedenisles. Het was de woonplaats van het gezin van Manfred von Richthofen, een gevechtspiloot uit de eerste wereldoorlog, gevreesd door de Engelsen die hem de bijnaam The Red Baron gaven. Vanaf nu zal Swidnica meer en ook bekend zijn omdat Diora Acoustics daar zijn fabriek heeft staan. 

Qua prijzen moet u voor de Chors denken aan 3.400 tot 7.300 euro, Perun 41.500 tot 71.000 euro. Lada loopt van 26.600 tot 43.700 euro en tot slot de Polaris zal van 1.500 tot 2.500 euro gaan lopen. Alle prijzen per paar! Aan stuks-prijzen doet Diora niet, je moet er toch altijd twee kopen. 

Weet u een beetje waarvoor u alvast kunt gaan sparen.