Soms, en persoonlijk ervaar ik dat als een verademing, kom je in het High End Audio wereldje iemand tegen die ondanks de overweldigende druk van de commercie en de onverschilligheid van aan MP3 verslingerde jongeren blijft geloven in, en vechten voor, “high quality” audio. Hij is de dag daarvoor in Nederland aangekomen en heeft last van “jetlag”, “hay fever” en een gedurende zijn laatste opname sessie in New York opgelopen “cold”. Toch geeft hij vandaag meerdere interviews aan leden van de Nederlandse pers. Het is vrijdagmiddag 17 mei 2002 en het komende uur is gereserveerd voor een gesprek met HiFi.nl in de personen van ondergetekende en mijn collega scribent en home cinema specialist Garmt van der Zel. Ik heb in de afgelopen jaren vele door hem gemaakte opnames op cd aangeschaft en wil het graag hebben over de werkelijk prachtige registraties van “Rio after Dark”, “Amazonia”, “The other side of Jobim”, “Maracana” en “Bossa Nova”van Ana Caram. Over “Solo”van Badi Assad. Maar ook over cd’s van Christy Baron, Laverne Butler, Leny Andrade, Monty Alexander, Rebecca Pidgeon, Sara K. en Fred Hirsh.

Stuk voor stuk begaafde solisten die met inachtneming van alle denkbare audiofiele parameters opgenomen zijn. De producent die verantwoordelijk is voor deze opnames, de nu in de lommerrijke schaduw van een prachtige oude boom, in de tuin van Polyhymnia in Baarn, tegenover mij zittende David Chesky, is echter niet naar Nederland afgereisd om over deze twee kanaals opnamen te praten. Hij is momenteel bezig met een groot project en heeft eigenlijk helemaal geen tijd voor dit uitstapje naar Europa. De lang geleden geplande reis is dan ook drastisch ingekort en de andere landen die hij naast Nederland nog zou bezoeken zullen een volgende keer pas aan de beurt komen. De door HVT georganiseerde sessies bij Polyhymnia die op zaterdag 18 mei plaatsvinden zijn echter al maanden geleden voorbereid en inmiddels ook volledig volgeboekt zodat hij zich niet aan de eerder gedane toezegging kan onttrekken.

Eigenlijk wil hij zich er ook helemaal niet aan onttrekken. Daarvoor is hij te gepassioneerd betrokken bij de reden waarvoor hij hier is. Die hangt samen met de presentatie van zijn geesteskind; het door hem specifiek voor audio ontwikkelde zes kanaals opname systeem. Hij gaat er van uit dat het menselijk gehoor veruit superieur is aan de menselijke visus en hij ergert zich dan ook aan het feit dat audiofielen, wanneer zij willen genieten van een meerkanaals weergave, gedwongen worden om naar een systeem als 5.1 te luisteren waarbij verplicht gebruik gemaakt moet worden van een tv toestel. Het is in feite ontwikkeld voor het tweedimensionale zien van een beeld op een projectiescherm. De meeste audiofielen hebben nog steeds een twee kanaals systeem en zijn niet geïnteresseerd in home theater. Zij willen een drie dimensionaal geluidsbeeld en David zegt; “Als we een audiofiel meerkanaals systeem bieden, laten we het dan ook meteen goed doen.” Op het platenlabel Chesky Records, dat hij samen met zijn broer Norman Chesky opgericht heeft, presenteert hij de muziek surround configuratie Chesky 6.0. Daarbij worden het subwoofer kanaal en het centre kanaal van home theater 5.1 gebruikt om extra informatie weer te geven die volgens Chesky een mate van soundstage focus en dimensionaliteit mogelijk maken die met zelfs de beste stereo en 5.1 systemen niet haalbaar is. Van de zes luidsprekers worden er vier op dezelfde plek gepositioneerd als bij 5.1 het geval is. De front luidsprekers, die de kanalen 1 en 2 weergeven, bezetten hun plekken op 30 graden en de achterluidsprekers, verantwoordelijk voor de kanalen 3 en 4, staan op 110 – 145 graden. Niets bijzonder dus. Kanaal 5 en 6 worden respectievelijk ter linker en ter rechter zijde geplaatst, en wel op 55 graden. Deze plek is niet toevallig gekozen; dit is namelijk de plek waar vandaan de eerste (zijwand) reflecties op de luisterpositie afkomen. Garmt gaat in een apart artikel nader op dit systeem in.

David ziet zichzelf in de eerste plaats als een musicus en een componist. Hij is bezig met kunst en zegt: “High End Audio is an Art”. Hear, hear! Hij ziet het als zijn opdracht om het maximaal haalbare aan te bieden los van de vraag of hij daar veel geld mee kan verdienen. Dit in tegenstelling tot de grote labels. Zijn platenlabel is hij begonnen uit onvrede met de wijze waarop door hem gespeelde en gecomponeerde muziek door zijn toenmalige label Columbia opgenomen werd. Thuis besteedt hij de ochtenduren aan het componeren van muziek. De middaguren zijn gereserveerd voor wat hij zijn werk noemt; het als producent werkzaam zijn in het bedrijf Chesky records. Zijn broer Norman verzorgt de zakelijke kant terwijl hij verantwoordelijk is voor het artistieke gedeelte; produceren, het benaderen van uitvoerenden, beoordelen van opnamelocaties, leiden van opnamesessies etc.

Mijn verwachting dat hij thuis, als audiofiel, ongetwijfeld een schitterende high end audio set heeft staan blijkt niet te kloppen. Hoewel hij zichzelf wel omschrijft als een “audiophile” voegt hij er meteen aan toe dat, wanneer hij naar een high end opstelling luistert, hij het gevoel heeft dat hij aan het werk is. Op dat moment is hij geneigd om de opname te gaan beoordelen. Hij heeft in zijn huis een eigen studio en kan daar dus altijd terecht wanneer hij op die manier met muziek bezig wil zijn. In de woonkamer en de eetkamer heeft hij echter eenvoudige apparatuur staan. Gevraagd naar het merk zegt hij; “a receiver, I think it’s an Adcom or something”. Zowel de speakers als de elektronica zijn ingebouwd in de muren en het geheel wordt vooral gebruikt door “Michelle” wanneer zij een cd wil draaien. Zelf zal hij in zijn vrije tijd ter ontspanning eerder achter zijn piano plaatsnemen of naar zijn gitaar grijpen. Daarnaast brengt hij graag tijd door met vrienden waarvan er velen net als hij scheppend bezig zijn als muzikant, componist of bijvoorbeeld chef de cuisine. Ook kan hij veel ontwerpers en fabrikanten van high end apparatuur tot zijn vriendenkring rekenen.

“I love triodes. And a good single ended as well” zegt hij. In de studio heeft hij dan ook diverse OTL buizen versterkers in gebruik en hij overweegt de aanschaf van nog een aantal extra exemplaren. Verder gebruikt hij daar Lamm klasse A versterkers en speciaal door Muse vervaardigde amplifiers. Op locatie worden veelal Hafler versterkers gebruikt o.a. “because they don’t break.” Met deze apparatuur produceert hij cd’s waarmee “you can hear the difference”. Alle opnamen worden gemaakt met slechts één microfoon. Dit creëert een groot gevoel van ruimtelijkheid dat ik persoonlijk enorm kan waarderen.

De daarop volgende dag ben ik om 10:00 uur wederom in Baarn. Ditmaal om een tweetal luistersessies mee te maken. Omdat ik te vroeg ben loop ik eerst even binnen in de nieuwe luisterruimte die HVT in het pand in gebruik heeft. Het mooie is dat van nu af aan de recensenten van HVT hun tests steeds opnieuw in dezelfde ruimte uit zullen kunnen voeren waarmee in ieder geval de kamerakoestiek in de tests een constante factor zal zijn. Op het moment dat ik binnenstap is Dick Steffens druk bezig om de DVD van Roger Waters “In the Flesh” op te zetten. Het intro vormt een leuke opstap naar de demo’s. De eerste demo wordt vervolgens gegeven door dezelfde tooningenieur van Polyhymnia die een jaar geleden, bij de toen in het congresgebouw “De Doelen” gehouden Lente HiFi Show 2001, eveneens een meerkanaals demo presenteerde.

Ditmaal worden de B&W speakers aangestuurd door Nederlandse Array versterkers en de eveneens Nederlandse Philips 1000 SACD speler. Ik zit op een positie die linksachter in het groepje stoelen gesitueerd is. Evenals een jaar geleden dus wederom niet de ideale positie. Toch valt de Toccata van J.S. Bach, die als eerste ten gehore gebracht wordt, en die met volle kracht uit de speakers komt, niet tegen. Dit in tegenstelling tot het tweede stuk dat daarop volgt. Ik heb het idee dat links harder klinkt dan rechts en dit irriteert mij. Net als tijdens de demo van een jaar geleden hoor ik slechts klassieke werken. Jammer. De tooningenieur vertelt in zijn toelichting dat dat je bij vijfkanaals weergave het voordeel hebt dat je een virtuele plek in de ruimte kunt kiezen om van daaruit de opname te beluisteren. En dat is nu precies waar ik moeite mee heb. Ik wil alleen maar in de zaal zitten en voor mij een podium ervaren. Nu heb ik het gevoel dat alle lagen waaruit de muziek opgebouwd is - want dat is inderdaad het voordeel van vijfkanaals boven tweekanaals; vijfkanaals laat je al die verschillende lagen wèl in al hun glorie horen – in gelijke geluidssterkte op mij afkomen, hetgeen ik als onnatuurlijk ervaar.

Bij de daaropvolgende tweede sessie heb ik het geluk dat de man die voor mij studio 2 inloopt in het midden van de eerste rij plaatsneemt. Daardoor kan ik direct achter hem op de ideale luisterplek plaatsnemen. Henk Peters, senior auteur van HVT, verzorgt de demo en maakt daarbij gebruik van de DVD audio disc “The Ultimate DVD SURROUND Sampler & 5.1 Set-up Disc” van Chesky Records. Begonnen wordt met “Lime House Blues” van Bucky Pizzarelli en ik waan me in de jazz club waar de opname gemaakt is. De luidsprekers die kanaal 5 en 6 weergeven zijn op twee bokjes geplaatst waardoor ze hoger staan dan de andere vier weergevers hetgeen de hoogte informatie duidelijk ten goede komt. David Chesky had de vorige dag verteld dat hij aanbeveelt om deze speakers 30 tot 60 cm van de grond te plaatsen. Zelf heeft hij deze speakers in zijn studio op een hoogte van 7 feet hangen. Dit is echter een veel grotere en ook veel hogere ruimte dan die waar nu in gedraaid wordt.

Doordat de opname met behulp van slechts één microfoon gemaakt is wordt de ruimte perfect weergegeven. De combo van Bucky zie ik als het ware voor me terwijl ik het applaus om me heen hoor. Ook het blad met glazen dat op een bepaald moment tegen de grond gaat valt niet voor me maar achter me. Maar ook bij dit systeem is het belangrijk waar je zit. Alleen in mijn stoel klinkt het optimaal. Henk geeft de overige toehoorders dan ook de raad om zo dicht mogelijk naar mijn luisterpositie op te schuiven. Weergave vanuit zes speakers en toch blijft de ideale luisterplek beperkt tot een vlak van pakweg vijftig bij vijftig centimeter. Mmmm. Het koor uit “Tannhäuser” van Richard Wagner klinkt heerlijk meeslepend maar toch ben ik blij dat onze diskjockey ook een stukje niet-klassieke muziek laat horen. De stem van één van mijn favoriete zangeressen, Ana Caram, vult met het nummer “Telefone” de ruimte en ik heb het naar mijn zin. Na iedere zes kanaals mix presenteert Peters een kort stukje van hetzelfde werk in de tweekanaals uitvoering en iedere maal blijkt dat tweekanaals, zoals te verwachten is, een stukje mist. Besloten wordt met het stuk “Surrender” van de man die het systeem ontworpen heeft; David Chesky.

Thuisgekomen draai ik als eerste datzelfde David Chesky nummer van de cd “The Agnostic”. Ook al staat het koor tijdens de weergave via mijn eigen tweekanaals systeem dan niet op dezelfde, iets hoger gelegen, plek als via de zeskanaals opstelling het geval was; het genieten is er niet minder om. Wanneer de stilte weerkeert en ik naar mijn CEC belt drive CD transport loop valt mijn oog op de stapel lp’s die altijd onder handbereik staan en in gedachten hoor ik de stem van David Chesky weer; “ We sold vinyl in the past and would do it again but nobody wants it.” Tegelijkertijd zie ik de beelden van de High End 2002 weer voor me. Met in vrijwel iedere hotelkamer van het Kempinski een draaitafel. En hoeveel 5.1, 6.0 en 7.1 systemen? Ik berg de cd op in zijn jewel case en plaats hem tussen de overige doosjes. Dan pak ik in mijn linker hand de Premium Vinyl Pressing HQ-180 van Analogue productions met daarop “Reunion at Carnegie Hall - 1963” van The Weavers. In mijn rechter neem ik “Romantically helpless”van Holly Cole. Uitgebracht op Grooveland bevat de hoes niet alleen de normale 33 toeren LP maar ook nog de op 45 toeren af te draaien bonus LP met daarop vier nummers van de 33 toeren LP waaronder mijn favoriete nummer “I’ll be here”. Kiezen blijft moeilijk.