Doordat de Bentley sessie samen met de fotografie best wat tijd in beslag heeft genomen, blijkt de Statement sessie met enkele van mijn collega’s zojuist afgelopen te zijn. Dat betekent dat hoewel het muziekdraaien onder leiding van export manager Doug Graham nog wel even doorgaat, Steve Sells beschikbaar is om het spreekwoordelijke hemd van het lijf te vragen! Door zijn schijnbaar zeer goede geheugen weet Steve verrassend genoeg nog dat hij mij in 2008 op de fabriek heeft gezien en mede daardoor is het spreekwoordelijke ijs dan ook al snel gebroken. Steve is een beetje het prototype van de bescheiden techneut. Hij is vrij tenger van postuur, ergens begin veertig qua leeftijd en constant bezig met het uitwerken van nieuwe ideeën in zijn hoofd.
‘Steve, weet je nog wat de aanzet en oorsprong is geweest van het Statement project?’ ‘Jazeker en dat weet ik nog als de dag van gisteren. Ik ben in 2001 bij Naim gekomen na daarvoor voor merken als Wharfdale, Quad, NAD en Cyrus te hebben gewerkt. Al in 2002 liepen we met ideeën rond voor een ambitieus project wat de nieuwe top voor Naim zou moeten vormen. Maar het was toen dermate druk dat er geen extra tijd en mankracht beschikbaar was om er serieus mee aan de gang te gaan. Pas in 2008 was het echt raak en konden de eerste ideeën worden gerealiseerd om een super versterker die zijn weerga niet kent te gaan ontwerpen. Buiten mijzelf werd toen een team samengesteld bestaande uit vier elektrische en twee mechanische ingenieurs, nog aangevuld met een grafisch ontwerper.
We zijn allereerst begonnen met de eindversterker, waarvan ik bedacht dat hij de dubbele headroom van het toenmalige topmodel de NAP 500 moest hebben om echt compromisloos alles op het gebied van luidsprekers te kunnen aansturen. Bijna iedereen denkt de 746 watt (aan 8 ohm en gelijk aan één paardenkracht, met 9 kilowatt piekvermogen bij 1 Ohm!) een soort van marketingidee is, maar niemand heeft mij ooit hierin gestuurd of gezegd dat het zoveel watt zou moeten zijn. Als ik het nodig had gevonden had het bijvoorbeeld ook 2.000 watt of zelfs nog meer kunnen zijn. Maar meer dan 2x de headroom van de NAP 500 was gewoonweg niet meer nodig en bracht gehoormatig ook geen enkel voordeel meer.
Maar met het vergroten van het vermogen, vergroot je tevens ook een hele hoop technische problemen. Iedereen die veel met audio bezig is, weet dat kleine versterkers vaak verrassend goed kunnen presteren. Ze zijn vaak levendiger, sneller, ademen beter en je kunt een directer contact met de ‘flow’ in de muziek zelf hebben. Hoe meer vermogen je een versterker geeft, hoe logger, meer versmeerd en ‘vager’ die kan gaan klinken. Dit is ook een aspect waar we bij Naim voor al onze modellen altijd bovengemiddeld veel aandacht aan besteden. Want niets is zo vervelend als een saai en inspiratieloos klinkende versterker. Maar zoals je zelf net ook al opperde, als je veel vermogen wilt genereren is in veel gevallen de weg om dan maar een hele berg transistoren (of buizen) parallel te schakelen heel verleidelijk.
Probleem opgelost zou je dan zeggen, maar eigenlijk begint het dan pas. Want hoe meer transistoren je wilt of moet gebruiken, hoe meer onderlinge afwijkingen je krijgt. Want hoe goed je ook matcht, het is dan nog steeds op hooguit enkele parameters. Met het veranderen van de waarden en temperatuur, gaat zo’n matching dan al snel onderuit. Gevolg is weer die typische versmeerde weergave met een aantasting van timbre en vooral timing. Om dit op te lossen kreeg ik carte blanche om transistoren te zoeken en te laten maken die wel aan mijn eisen zouden voldoen.
En tja, dan kom je toch in een wel heel dure business terecht! Want wat ik wilde was uiteindelijk wel te realiseren, maar dan wel tegen extreme kosten. Het komt er heel kort gezegd op neer, dat per Statement eindversterker, alle transistoren uit één en dezelfde wafer worden vervaardigd. Samen met nog verschillende andere materialen en parameters, is het uiteindelijk gelukt om alle 16 uitgangstransistoren op alle parameters gelijk te krijgen! Meettechnisch, maar vooral ook gehoormatig hoor je dat alle 16 eigenlijk als één grote transistor klinken.
Maar uiteraard ben je er met alleen ‘super transistoren’ nog lang niet. Wat mij nog steeds erg verbaast, is dat ik nog regelmatig bij veel andere zelfs gerenommeerde ontwerpen merk, dat er nog steeds geen of maar heel weinig aandacht aan de invloed van strooivelden en wervelstromen binnen een ontwerp wordt gegeven. Dit is heel herkenbaar doordat je het geluid bij relatief veel versterkers te pas en te onpas hoort veranderen en vooral vertroebelen. Luider of zachter volume, dynamieksprongen, low level informatie, steeds klinkt het weer onvoorspelbaar anders. Naast een hele hoop andere factoren, wordt dit ook veroorzaakt door bovengenoemde twee. Voor het Statement concept ben ik hier tot het uiterste in gegaan en zijn alle 16 uitgangstransistoren met de bijbehorende componenten in een soort van arrays geplaatst.
Hierbij is bewust gestreefd naar een configuratie waarbij de velden zo zijn gericht dat ze zich uiteindelijk als het ware kunnen opheffen. Dit hoor je meteen als een hoge mate aan rust en de zeer hoge stabiliteit in het geluid van de Statement. Een ander facet waardoor de weergave beter is dan welke andere Naim versterker ooit, is dat de snelheid 10x hoger ligt. Hierdoor is nog meer accuratesse, openheid en vloeiendheid ontstaan. Wel moesten er aanvullend dan weer extra maatregelen tegen bijvoorbeeld ongewenste instraling worden verwezenlijkt. Hoewel er natuurlijk heel veel over deze versterkers is te vertellen, zoals dat de voeding van ieder apparaat steeds in het onderste compartiment is ondergebracht en de eigenlijke voor- en eindversterker in het bovenste deel. Dat de voeding voor iedere mono eindversterker rond de 25 kilo weegt en meer van dat soort zaken.
Maar als laatste wil ik graag de bijzondere volumeregelaar nog even uitlichten. Ook al ziet de knop er aan de buitenkant bijna net zo uit als die van het draadloze Mu-so muzieksysteem, de techniek erachter is totaal anders en wederom grensverleggend en compromisloos doorgevoerd. De volumeregelaar is namelijk een digitale regelaar die een analoog netwerk van 100 precisieweerstanden per kanaal aanstuurt. Daarbij hoor je door een andersoortige implementatie geen schakelklikken of merk je iets van de onderlinge stappen. Alles werkt heel ‘smooth’, precies en de muziek klinkt ongeremd. Feitelijk werkt de volumeregeling op twee vlakken. Als je de knop vastpakt en eraan draait, is de digitale regelaar aan het werk en zodra je stopt met draaien neemt de analoge regeling met weerstandsladder het over.’
Ineens krijgt Steve een bijna satanische grijns op zijn gezicht als hij zegt: ‘We hebben trouwens met deze versterkercombi ook echt heel spannende avonturen beleefd. Want er zijn tijdens de ontwikkeling namelijk zowel bewust de grenzen opgezocht, en daar zijn ook onbewust heel wat dure speakers door gesneuveld! Woofers die bij de eerste forse puls of klap de stroom niet konden verwerken en meteen kapot waren, tot zelfs omhoog kringelende rook uit wisselfilters die bijna in de fik stonden! Uiteraard gebeurt dit nooit bij normaal gebruik, maar het toont wel aan dat deze versterkers tot extreme dingen in staat zijn!
Het mooiste moment uit misschien wel mijn hele carrière, was toen we voor de allereerste keer het eerste prototype van de Statement in konden schakelen. Het gevoel van euforie dat ik op dat moment ervoer was echt onbeschrijfelijk. Al dat werk, al die moeite en inspanningen, ze werden op dat moment in één keer beloond. Zo’n grensverleggende en geestverruimende ervaring zou iedereen een keer moeten kunnen ervaren, al is het maar één keer in je leven. Toch hoop ik van harte dat het mij is gegund om deze fantastische ervaring nog wel enkele keren in mijn carrière mee te maken.’
