SAMENVATTING

Vorig jaar stond de TAD Evolution One in de luisterruimte. Ontwikkeld door een team dat beschikt over nagenoeg alle kennis, ervaring en technieken die beschikbaar zijn rondom luidsprekers. Deze luidspreker trok niet alleen belangstelling aan de kant van de audio-consument, maar kreeg ook waardering vanuit de professionele wereld. Met de Compact Evolution One introduceert Technical Audio Devices een monitor die een maatje kleiner is en een sympatieker prijskaartje kent dan de grotere mini. Wellicht komt de TAD-experience daarmee binnen uw bereik.

De TAD Evolution One en de nieuwe Compact Evolution One (CE1), vragen in absolute bedragen een flinke investering. Daarvoor krijgt de consument een product dat ontwikkeld is door professionals, die volledig ontwerpen vanuit theorie, kennis en ervaring en weten waar ze mee bezig zijn. De focus en het resultaat van zulke teams is dan ook het verschuiven van de prestatiegrens door innovatie. De absolute performance-grens van luidsprekers is dan een stukje opgeschoven. Voor het geld staat er dan een state-of-the-art product en een eerste exemplaar waar nieuwe technieken en principes zijn toegepast. Zo’n product is ook een showcase waar alle investeringen in research, ontwerp en productie mee terug moeten worden verdiend. U betaalt dus in principe ook voor technologie die pakweg vijf jaar later gemeengoed is. In de Formule 1, die naast een wedstrijdje simpelweg een research-venue is voor de autofabrikanten, worden ook nieuwe technieken toegepast. Die zijn een jaar later terug te vinden in de eerste peperdure topmodellen van fabrikanten. Daarna heeft elke modale vierwieler de beschikking over die technieken. Denk aan ABS, navigatie, ESP en elektronisch motormanagement. Hoewel de TAD-modellen niet voor een grijpstuiver te koop zijn, staan ze wel voor serieuze prestaties, die in zekere zin de investering waard zijn. In het kader van investeringen in hifi-systemen, waar consumenten bij zijn die een ton aftikken voor een setje, is een luidsprekersysteem van rond de 20k (CE1) geen al te afschrikwekkende uitgave. Nog steeds veel geld, maar je krijgt daar iets voor terug. Dat is heel anders dan de foute kant, die een deel van de high-end markt de afgelopen jaren gekozen heeft, waar het alleen maar om geld gaat, maakt dat high-end nauwelijks meer serieus wordt genomen en daardoor de aansluiting bij jonge generaties mist. Versterkers, platenspelers, phono cartridges en luidsprekers, behangen met goud en bling bling, met astronomische prijskaartjes en gericht op rijke klanten, die méér vaardigheden in het smijten met geld hebben dan luisterervaring. Wie zulke producten bestudeert ontdekt vaak een gapend gebrek aan innovatie en onderscheidend prestatievermogen. Het is méér van hetzelfde, voorzien van een gelikte begeleidende marketingbabbel. Voor ééntiende van de bedragen die zulke systemen kosten, kan wél een verantwoord systeem worden gebouwd. Ergo, een TAD of andere serieuze producten van de bekende luidsprekerfabrikanten, kunnen veel van die peperdure moneymakers de baas.



TAD Compact Evolution One
Zoals gebruikelijk eerst maar eens kijken naar specificaties, hoewel die volstrekt oninteressant zijn en werkelijk niets zeggen over de geluidsmatige prestaties van zo’n luidspreker. De CE1 is kleiner en lichter dan de TAD Evolution One. Het gewicht is 30kg en de afmetingen zijn 290mm (W) × 524mm (H) × 446mm (D). TAD levert voor de CE1 een stand die 16kg weegt en de luidspreker met twee bouten vasthoudt. Naast de 18cm woofer is de befaamde coaxiale driver aanwezig. Het meest opvallende constructiedetail is de toepassing van aluminium zijpanelen. Die vormen samen met een aantal interne structuren de zogenaamde Bi Directional ADS port. Via sleuven, die aan beide zijden zowel voor als achter geplaatst zijn, bereiken de lagere frequenties de luisterruimte. De coaxiale driver, het bassreflex-systeem en de kleine oppervlakte van de front baffle maken dat deze weergever zich in hoge mate als een point source gedraagt. Het resulterende frequentiebereik is van 34Hz tot 100kHz, bij een rendement van 85dB en een nominale impedantie van 4 Ohm. De stands zijn beschikbaar in wit en zwart en de kleurvariaties van de monitoren beperken zich tot een viertal configuraties die het zijpaneel aangaan.

Opbouw
Zoals te doen gebruikelijk werden de TAD’s simpelweg neergezet en even aangesloten op een setje dat overgebleven was van een eerdere luidspreker-review. De bedoeling is uiteraard dat zo’n set zo snel mogelijk teruggaat naar een importeur, winkelier of het magazijn. Maar soms blijft iets nog een paar dagen hangen vanwege andere werkzaamheden of logistieke issues. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat er in de luisterruimte gedurende langere tijd vaste apparaten staan waar alles even op aangesloten wordt. Ten eerste werkt dat helemaal niet, ten tweede wekt het bij de lezers de schijn op van afhankelijkheid en bevoordeling, ten derde is dat allerminst objectief en ten vierde is het funest voor een referentiekader. Hoe dan ook, in eerste instantie klonk het eigenlijk best goed. Zelfs erg goed en de TAD’s lieten absoluut al onderscheidende eigenschappen horen. Dat leverde dan een avondje casual listening op met het verstand op nul. Gewoon een willekeurige greep uit het platen- en cd archief, zonder echt te kijken naar wat er in de auto meegaat naar de luisterruimten. Maar, vervolgens dreigt dan de valkuil waar veel audiofielen eindigen. Die hebben op hun levensweg als ultiem doel het ontmoeten van de ‘holy grail’ op het gebied van weergave en dat is ook goed. Maar, velen blijven steeds zoeken, zonder zich te realiseren hoe goed hun huidige systeem en/of componenten al zijn.



Om praktisch te blijven binnen die search for excellence, kunnen de bochten op dat pad af en toe eens afgesneden worden en dat deed tijdens een plotseling optredende aanval van luiheid naar de electronica grijpen waarmee de TAD Evolution One zulke spectaculaire prestaties gaf. Luiheid is hier een erg relatief begrip, want een kilo of honderdvijftig aan geluidsproducerend ijzer uit het magazijn halen en verplaatsen naar de luisterruimte, is geen daad die gedachten oproept aan een lamlendige en passieve grondhouding. Doch, gehaalde rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst en het klonk helemaal nergens naar. Althans niet vanuit een concept met betrekking tot wat die nieuwe TAD zou moeten doen. Ook niet echt leuk, want de opgebouwde set kon rechtstreeks terug naar het magazijn, hetgeen een zware aanslag deed op een mogelijk in de sportschool verkregen conditie. Enig daaropvolgend sjouwwerk met weer andere voorversterkers, eindversterkers en kabels leerde al snel dat deze TAD CE1 een geheel ander beest is, dat volstrekt anders reageert op plaatsing, elektronika en akoestiek. Had natuurlijk al eerder door moeten dringen, want de importeur waarschuwde eerder dat deze luidsprekers volstrekt eigenzinnig met het laag en de plaatsing omgaan en die had zelf de prestatie van de TAD’s al tot grote hoogte opgevoerd. Overigens ook na een stoeipartijtje teneinde de juiste match en opstelling te vinden. De les is simpelweg dat elke luidspreker vraagt om een fikse hoeveelheid werk om de optimale combinatie met de ruimte en de elektronica te vinden. Het is geen free lunch. Op momenten dat de prestatie nog niet optimaal is, is het belangrijk om afstand te nemen. Tijdens die rust tekenen de dingen zich dan meteen vlijmscherp af. Die eerste snelle ‘match’ bevatte feitelijk alle noodzakelijke bouwstenen waar de TAD’s om vragen. Vervolgens is het een kwestie van snel schakelen, tikje hier, tikje daar, even slim combineren en bingo. Maar, dan sta je met die TAD’s ook nagenoeg in de schaduw van de holy grail. Waarom niet de hele grail? Omdat tachtig procent van de mogelijke performance genoeg is voor een review en omdat de tijd die aan producten kan worden gegeven zeer beperkt is. Er staan nog vijf luidsprekersystemen hijgend in de rij. Maar, in een thuissituatie, waar de klant de betreffende luidspreker heeft gekocht kan, met hulp van een zeer deskundige dealer, door verdere tuning de prestatie van een systeem nog een stapje verder komen. Het is dan ook zinvol, onontkoombaar en uitermate verstandig om de tuning-consultancy van zo’n dealer in te huren.