Minimale complexiteit, maximaal muziekplezier: dat is de korte versie van deze uitgebreide review van de Hegel Mohican dedicated cd-speler uit de pagina's van Music Emotion.
Onlangs las ik op het internet enkele artikelen over de Philips CD100 cd-speler. Samen met Sony’s tegenhanger CDP-101 de eerste eind 1982 commercieel uitgebrachte cd-spelers ooit. Naast de nodige uitleg over de compromisloze en oerdegelijke bouwwijze die in die begindagen nog zo gewoon was, vond ik het vooral erg interessant en ook wel vermakelijk om te lezen dat de schrijvers inmiddels zo geconditioneerd door de 'instant music satisfaction; van streaming audio zijn, dat het wachten op het inlezen van de schijfjes hen zwaar viel.
Daarna volgde bovendien nog een typische door shuffle en afspeellijsten veroorzaakte opmerking over wie er vandaag de dag nog de moeite neemt een compleet album af te luisteren. Bovenstaande zaken liggen wat mij betreft precies aan de basis van de muzikale onrust die onze hobby de laatste jaren in toenemende mate typeert. Alles moet altijd meteen reageren, liefst continu spelen en geen nummer -laat staan een heel album- wordt nog compleet uitgedraaid.
Vinyl: de andere benaderingswijze
Dat het ook anders kan, bewijst een gestaag groeiende groep oudere maar zeker ook jongere muziekliefhebbers die bijvoorbeeld vinyl hebben omarmd. Voor de ouderen is het een feest van herkenning om in alle rust weer opnieuw van hun 'oude medium’ te kunnen genieten. Daarbij spelen aspecten als het fysiek kunnen vasthouden van de software en genieten van zaken als geur (jawel!), sfeer en de rust die het draaien van dit soort software nu eenmaal met zich meebrengt een belangrijke rol. Bij jongeren valt aanvullend ook de trendy cultstatus van vinyl in de smaak. Het klinkt lekker, je kunt het vaak ook luider afspelen dan digitaal, het onderstreept je verbondenheid met de identiteit van de gekozen artiest en je hebt ook iets in handen om samen over te praten en van te genieten.
Tapedecks
Naast de platenspeler zie ik bij enkele serieuze audiowinkels inmiddels ook de nog veel oudere analoge spoelenrecorder weer om de aandacht van de consument lonken. Niet in de gloednieuwe glimmende ‘etalagevorm’, maar veel meer als echte vintage apparatuur die vaak nog gereviseerd moet worden en juist groot en pontificaal aanwezig zijn. Maar waarom al deze moeite nemen? Want wie een lp opzetten al te veel moeite vindt, kan de tapes het beste maar helemaal vergeten! Dit duurt nog veel langer en kost nog meer aandacht.
De hoofdreden is vooral doordat deze recorders nog steeds echt waanzinnig goed kunnen klinken! Bij de bekende high-end winkel Rhapsody in Hilversum heb ik zowel aan de opname- als weergavekant recent weer de nodige nieuwe(!) opnames kunnen beluisteren en de mate aan muzikaal gesloten continuïteit en flow is eenvoudigweg het hoogste van alle beschikbare media van dit moment! Met andere woorden slaagt een werkelijk goed ingeregelde taperecorder met goed geconserveerde of nieuw opgenomen banden er het best in om het reproductiegevoel te laten vergeten.
De compact disc
En de cd dan? Dat is een hele goede vraag, want te veel mensen denken alleen maar in het geregistreerde formaat en de bitrate en doen cd inmiddels al af als een verouderd medium. Maar liggen de zaken werkelijk zo simpel? Het cd-formaat werkt inderdaad maar op ‘slechts’ 16 bit / 44 kHz. Dat lijkt weinig bij al die veel hogere resoluties die er vandaag de dag beschikbaar zijn. Maar de dagelijkse praktijk wijst ook uit dat dit formaat zelfs op het beste high-end systeem nog immer ruim voldoende is om (technisch) ongestoord van muziek te kunnen genieten. Sterker nog: in de praktijk zal er zelfs nauwelijks iemand zijn die in staat is om bij een gestreamde afspeellijst in verschillende resoluties alleen op het gehoor aan te geven wat nu een hogere en wat nu een lagere resolutie is! Het grootste klankmatige verschil wordt daarbij nog steeds veroorzaakt door de opname zelf, waarbij ook de zuiverheid van de (down)conversie zelf een hele belangrijke rol speelt en niet zozeer door de gekozen resolutie.
Bovendien hebben cd en sacd als enige overgebleven fysieke digitale audioformaten eveneens dat prettige gevoel daadwerkelijk wat in handen te hebben. Daarbij bezitten zij eveneens dat mooie artwork, zij het dan wel in sterk verkleinde vorm. Nog veel belangrijker is dat de cd net als vinyl en de analoge tapes de belangrijke rust (her)introduceert. Met andere woorden ben je weer volledig met de muziek zelf bezig en veel meer geneigd een compleet album uit te luisteren. Iets wat ook de muzikanten die vooraf al die creatieve moeite hebben gedaan er iets moois van te maken u zeer in dank zullen afnemen!
Hegel Mohican dedicated cd-speler
De nieuwe in zwart en zilver verkrijgbare Hegel Mohican cd-speler (10cm hoog, 43cm breed, 31cm diep en 6,5 kilo zwaar) doet iets wat vriend en vijand vooraf niet hadden verwacht. Het is namelijk wèl een cd-speler waarbij alle technologische registers wijd zijn opengetrokken om zoveel mogelijk informatie aan het zilveren schijfje te onttrekken, maar het is geen speler die bol staat van de functionaliteiten, noviteiten en aanvullende mogelijkheden. Integendeel zelfs, want wie de achterzijde van deze nieuwste Hegel bekijkt, ziet naast een euro netstekker entree, twee paar analoge uitgangen (RCA en XLR) en één digitale BNC uitgang verder geen enkele andere aansluiting en dus ook geen enkele extra DAC functionaliteit! Hegel heeft de Mohican namelijk heel bewust ontworpen voor louter de maximale optimalisatie voor het medium cd en niets anders.
Het verhaal achter de ontwikkeling van deze ‘laatste der Mohicanen’ leest daarbij weg als een goed boek. In tegenstelling tot de meeste andere producten van Hegel die gezamenlijk met het hele ontwerpteam werden ontwikkeld, is de Mohican louter het werk van hoofdontwerper en eigenaar Bent Holter. Na de wereldwijd zeer goed ontvangen HD30 DAC wilde Bent ook eens graag zijn nek uitsteken om aan de behoefte van de nog immer grote groep cd-liefhebbers tegemoet te komen.
Hoewel het in eerste instantie misschien een makkie lijkt om met een nieuw ontwerp voor deze inmiddels overbekende ‘low-fi’ techniek op de proppen te komen, wilde hij toch echt tot het uiterste gaan om te proberen een waar statement neer te zetten. Een speler die voor velen als laatste definitieve cd-speler zou kunnen fungeren en die werkelijk zoveel mogelijk informatie aan het plaatje zou kunnen onttrekken. Het grootste voordeel en verschil tussen een werkelijk gespecialiseerde cd-speler en een multispeler die alles moet kunnen verwerken, is dat voor de eerste de digitale klok volledig voor 16-bit / 44kHz kan worden geoptimaliseerd. Alleen daardoor kan meteen het jitterniveau al fors worden verlaagd. Een tweede vandaag de dag bijzonder aspect, is dat in de Mohican bewust niet van upsampling gebruik wordt gemaakt. Net als bij de digitale klok is ook hier het voordeel dat het digitale filter nu specifiek voor deze ene resolutie kan worden geoptimaliseerd.
Volgens Bent moet je het vergelijken met het verschil tussen een jachtmes met een enkel vast blad en hetzelfde soort mes maar dan onderdeel vormend van een uitgebreid zakmes. Met het jachtmes kun je niet alles doen, maar waar het voor bedoeld is doet het fantastisch. Naast een voor cd gespecialiseerd Sanyo loopwerk wordt in de Mohican van dezelfde onderdelen en chipset (Asahi Kasei Microdevices) als in de prestigieuze HD30 DAC gebruik gemaakt. Behalve dan dat het hier geen dual mono opzet betreft en bewust de upsampling mogelijkheid is vervallen. Maar de toegepaste digitale klok is in de Mohican dan weer nog nauwkeuriger dan die van de HD30 en in de eerstgenoemde. Zelfs de beroemde Hegel SoundEngine technologie, dat op gepatenteerde wijze de voordelen van klasse AB en klasse A combineert zónder de nadelel, werd ingezet om de prestaties van de analoge versterker die het klok kristal van stroom voorziet nog verder te verbeteren. Hierdoor kan het jitter niveau nogmaals verder worden gereduceerd, wat uiteindelijk zou moeten resulteren in een prachtig natuurlijke en vooral vloeiende weergave.
Hegel Mohican: luisteren
Terwijl ik de vormgeving en bediening normaliter eigenlijk altijd in de voorgaande alinea bespreek, doe ik dat dit keer bewust niet. Vooral omdat de werking in dit geval naadloos aansluit op de specifieke gehoormatige beleving van deze speler. In tegenstelling tot de prijsgunstiger Hegel componenten bestaat de Mohican net als de topmodellen uit massieve aluminium behuizingsdelen en geen gevouwen plaatstaal.
De rest is simpel maar doeltreffend. Twee grote ronde druk-/kantelknoppen aangebracht op het voor Hegel typerende golvende frontpaneel zorgen voor alle basis bedieningsorganen, daarbij de kunststof cd-lade en FLD-display flankerend. De goed in de hand liggende meegeleverde aluminium afstandsbediening is al net zo sober als doelmatig, waarbij naast de cd-basisfunctionaliteit ook nog enkele functies van de Hegel versterkers kunnen worden bediend. Eigenlijk mis ik, hoewel soberheid natuurlijk prachtig bij dit concept past, alleen node een directe titelkeuze.
Mede door het standaard 43cm formaat en het handzame gewicht vindt de ook onderhuids keurig netjes opgebouwde speler al snel een geschikte plaats in mijn brede Finite Elemente rack. Hoewel ik voor alle kritische evaluaties vooral van mijn zeer hoog oplossende referentie Zanden 6000 geïntegreerde buizenversterker gebruik heb gemaakt, heeft deze tijdens de testperiode ook de nodige assistentie gehad van de verrassend goed presterende en veel prijsgunstigere Hegel Röst versterker.
Het eerste wat mij tijdens de luisterproeven vrijwel meteen opvalt, is dat hier weer eindelijk een echte topklasse cd-speler in al zijn glorie staat te spelen. Dus hele mooie texturen, een zachte maar wel goed omlijnde presentatie, pakkend en vol energie maar ook nooit opdringerig en bovenal met een echte muzikale ziel. Muzikanten zijn dus bij goede opnames echt van vlees en bloed en zijn gelukkig nu eens niet voorzien van het vaak door mij geconstateerde elektronisch patinelaagje. Dat lijkt heel normaal, maar er blijken in de dagelijkse praktijk toch veel minder digitale bronnen te bestaan die muziek vrijwel ongehinderd doorgeven, dan bronnen die er een overduidelijke eigensignatuur op aanbrengen. Toch is ook deze Mohican niet zonder eigen inbreng. Een gegeven wat deels ontstaat door het ontbreken van juist die upsampling. DAC’s en cd-spelers zonder deze maatregel klinken vaak wel opvallend puur, op natuurlijke wijze kernachtig en bezitten heel vaak een bovengemiddeld goede timing. Maar het voordeel van upsampling is dan weer dat het analoge filter vaak eenvoudiger kan uitvallen doordat alle hoogfrequente rommel nog verder buiten het hoorbare bereik kan worden geduwd. Daarbij gaat door het quasi verhogen van de resolutie de muziek nog meer ademen, wordt de ruimtelijkheid vaak alsnog beter ervaren en neemt de transparantie toe. Maar zoals alles heeft ook upsampling een keerzijde en dat zijn in dit geval precies de aspecten waar Hegel zijn pluspunten haalt. Upsampling kan dus mogelijk wat minder puur overkomen, iets meer diffuus en minder kernachtig zijn en een net wat minder vanzelfsprekende timing bezitten.
Muzikale voorbeelden
Aan de hand van een kleine reeks muzikale voorbeelden wil ik nu graag de invloed die de Mohican op het muzikale plaatje heeft proberen te omschrijven. Als eerste bijt het Nederlandse duo Joost Lijbaart op drums en pianist Wolfert Brederode met hun prachtige album ‘One’ uit 2006 het spits af. Deze muziek zou ik zelf als ‘intelligente’ verhalende jazz willen omschrijven. Een hele mond vol van deze prachtige in de Wisseloord Studio’s geregistreerde jazzopname die op vernieuwende wijze een verhaal probeert te vertellen. In tegenstelling tot bijna alle andere jazzalbums die mij bekend zijn, bepaalt voornamelijk de drummer het ritme en haken de overige muzikanten daarop in. Op One vindt echter precies het omgekeerde plaats. De door mij zeer bewonderde Joost Lijbaart speelt namelijk in, achter en soms zelfs dwars door de maat en geeft met zijn ultralichte, subtiele en verfijnde touche en het enorme scala aan gebruikte percussie-instrumenten, het geheel een bijna magische inkleuring.
Het mooie daarbij is dat One ook nog eens tot nadenken aanzet en deze prachtige kwaliteiten volledig of misschien wel juist door de Mohican maximaal naar boven komen. Wat dan gebeurt is dat alle tien de nummers van voor tot achter in één zucht worden uitgeluisterd zonder dat ik me verder nog om de techniek hoef te bekommeren. Niets hindert, alles past in elkaar en de muzikale zeggingskracht is werkelijk enorm.
Volgende cd is een gloednieuwe van de wederom uit Nederland afkomstige zangeres Carmen Gomes. Op dit album genaamd ‘Carmen Gomes Sings Belafonte’ wordt ze ondersteund door Folker Tettero op gitaar, Peter Bjørnild op contrabas en Bert Kamsteeg op drums. De getalenteerde opnametechnicus/producer Frans de Rond tekent samen met Michael van Polen (Rhapsody) wederom voor een wel heel erg fraai analoog aanvoelende opname. Met de Hegel Mohican zit ik op een meter of vijf voor Carmen en haar bandleden en komt iedere nuance, de fraaie natuurlijke klankkleuren en texturen en vooral de typerende zachtheid van deze registratie heel realistisch op mij over. Niet te warm, niet te koel, niet te grof maar ook niet te verfijnd en vooral met een prachtige drive en hele mooie analoge feel.
Toch is dit album volledig digitaal in DXD geregistreerd terwijl er verder wel een analoge spoelenrecorder simultaan meeliep. Op de meer actieve nummers zoals Mary Ann of Cotton Fields legt de Mohican een prachtig aanstekelijke speelvreugde aan de dag en is het heerlijk om het spelplezier en enthousiasme van alle muzikanten zo duidelijk te horen. Het is dat ik in dit artikel zoveel mogelijk eigenschappen van de Mohican aan u voor wil stellen, maar eigenlijk is dit weer zo’n typische speler waarbij je zelfs nieuw uit de doos al meteen de techniek volledig bent vergeten.
Conclusie
Het Noorse Hegel trekt vanaf het allereerste moment hele grote schoenen aan door deze cd-speler de naam Mohican mee te geven. Is dit echt de laatste cd-speler die iedereen nodig heeft? Zo ver zou ik zelf niet willen gaan, want gelukkig zijn er ook op dit kwaliteitsniveau nog steeds genoeg mooie spelers van hoog kaliber te vinden. Wat ik er wel over kan zeggen, is dat ik de insteek en eenvoud van deze Mohican zeer kan waarderen. Het apparaat zit gewoon heel goed en degelijk in elkaar, leest cd’s voldoende snel en betrouwbaar in en is vooral in staat de muziek een mooie extra lading mee te geven. Een lading bestaande uit natuurlijkheid, beleving, spelplezier, zeer goede timing en tonale verzadiging. De denk- en werkwijze van ontwerper Bent Holter werpt hier duidelijk zijn vruchten af.
Het mooiste bewaar ik natuurlijk voor het laatst. Want terwijl ik zeg dat er wel meer spelers hoewel uiteraard anders van eigenschappen dit kwaliteitsniveau weten te halen, heb ik er niet bij gezegd dat deze uitdagers doorgaans substantieel veel meer kosten dan de gevraagde € 4.595 euro. Kortom: zoekt u nog een echte top cd-speler die volledig is gespecialiseerd in het nog immer ijzersterke medium cd, die technisch innovatief is, uitstekend in elkaar steekt en die ook nog relatief betaalbaar is, dan is dit uw kans!
Hegel Mohican cd-speler
Adviesprijs € 4.595,-
GP Acoustics GmbH
E-mail: sales@gpaeu.com
www.kef.com
